سهیلا روزبان- شهروند| نخستین گزینه شغلی بسیاری از ایرانیها مسافرکشی است. رانندگانی که گاه ادعا میکنند دکتر و مهندس هستند و در این میان خیلیها تصور میکنند تهران شلوغ و پرترافیک بهشت مسافرکشهاست، اما آیا واقعا مسافرکشی برای آدم شغل میشود؟ رانندگان تاکسی تهران در بهترین حالت حدود 6میلیون تومان در ماه درآمد دارند که البته یکچهارم آن یعنی چیزی حدود 1.5میلیون تومان بابت سوخت و استهلاک خودرو، بیمه، جریمه و سایر هزینههایشان میپردازند و درنهایت چیزی حدود 4 تا 4.5میلیون تومان برایشان میماند. در این میان مسافرکشهای شخصی وضع بدتری دارند. آنها نه اجازه دارند وارد محدوده طرح ترافیک شوند، نه میتوانند با هر رانندهای سر مسیرها بجنگند. سروکلهزدن با شخصیتهای متفاوت، رانندگی طولانی، زانو درد و کمر درد و بیماریهای تنفسی شایعترین گرفتاری رانندههای تاکسی است.
یکچهارم درآمدشان سوخت میشود
شغل ساده و در دسترسی به نظر میآید. خودت آدم خودت هستی و نیازی نداری معطل آگهی استخدام و مصاحبه و کارفرما بشوی. سرمایه چندانی هم نمیخواهد... همه اینها مسافرکشی را به نخستین و سرراستترین گزینه شغلی برای ایرانیها تبدیل میکند، اما این تمام واقعیت نیست.
رانندگان تاکسی میگویند اگر درآمدمان زیاد هم باشد، چون روزانه آن را دریافت و خرج خانه میکنند، درواقع چیزی برایشان باقی نمیماند. آنگونه که معاون برنامهریزی و توسعه شهری سازمان تاکسیرانی شهر تهران اعلام کرده است، اگر رانندگان تاکسی 250 کیلومتر در روز تردد داشته باشند، 203هزار تومان درآمد خواهند داشت که این موضوع در شرایطی محقق میشود که مسافر هم باشد و در غیر این صورت این رقم به 150هزار تومان میرسد، البته نمیتوان تمام این مبلغ را بهعنوان درآمد خالص حساب کرد، چراکه از 203هزار تومان در بهترین شرایط روزانه 12هزار تومان هزینه بیمه راننده، 22هزار تومان بابت سوخت، 10هزار تومان بابت قطعات یدکی و 5هزار تومان هزینه بیمه خودرو میشود. به این ترتیب چیزی حدود 50هزار تومان از درآمد روزانه رانندگان که در بهترین حالت یکچهارم درآمد آنهاست، صرف هزینهها میشود.
بازار رانندههای آنلاین داغ است
شرایط برای مسافرکشهای شخصی کمی بدتر است. مسافرکشهایی که نه بیمهای دارند و نه اجازه ورود به محدودههای طرح ترافیک.
مسافرکشهایی که بعد از آمدن اسنپ و تپسی حالا شرایط کار برایشان سختتر هم شده و برای اینکه بتوانند خودروی خود را از مسافر پر کنند، این روزها مجبورند به آب و آتش بزنند.
به گفته رضا الفتنسب، مدیرعامل کسبوکارهای اینترنتی به «شهروند» درحال حاضر 80هزار تاکسی، 100هزار راننده آژانس و 150هزار مسافرکش شخصی داریم.
این درحالی است که چیزی حدود 100هزار راننده تاکسیهای آنلاین در ایران وجود دارد که به گفته الفتنسب 25درصدشان حرفهای بوده و به صورت تماموقت مشغول به کار هستند.
آنگونه که این مقام مسئول میگوید با ایجاد روشهای آنلاین مسافرکشی، بهرهوری در این بخش بیش از دو برابر شده است. حالا در شرایطی که رانندگان آنلاین 4/1 سفر در ساعت انجام میدهند، رانندگان سنتی تنها 6/0 سفر در ساعت انجام میدهند. همین موضوع باعث شده کرایه تاکسی برای تاکسیهای آنلاین 40 تا 60درصد کمتر باشد.
سهم مسافربرهای شخصی از جابهجاییها
تهران حدود 9میلیون نفر جمعیت ثابت دارد که با احتساب جمعیت شناور، تعداد آن به 12 تا 13میلیون نفر میرسد. سردار «محمدرضا مهماندار» رئیس پلیس راهنماییورانندگی تهران بزرگ میگوید: روزانه حدود 20میلیون سفر شهری درون تهران انجام میشود که در این میان 40درصد از جابهجایی شهروندان را خودروهای شخصی برعهده دارند، البته این مقام مسئول بر این باور است که این خودروها به دلیل اینکه در ساعات پیک ترافیک 67درصد معابر را اشغال میکنند، بیشتر از اینکه در حملونقل مسافران تاثیرگذار باشند، فضای معابر را اشغال میکنند و مشکلاتی در این زمینه به وجود میآورند. از دیگر مشکلاتی که مسافربرهای شخصی دارند، میتوان به این نکته توجه کرد که هویتشان هیچ جایی ثبت نشده و همین موضوع سبب شده گزارشهایی از تخلفات و جرمهایی که از سوی این افراد صورت میگیرد، وجود داشته باشد که واقعا تکاندهنده است.
دوئل بر سر مسافر
بازار رانندگان تاکسی و مسافرکشها چندان خوب نیست و دست بالای دست بسیار است. علی راننده تاکسی خط ولیعصر – ونک میگوید: قیمت تاکسی بالاتر از خودروی شخصی است، به همین دلیل بسیاری توان خرید آن را ندارند. از طرفی باید توجه داشت که مسافرکشی شغل اصلی بسیاری از افراد نیست و بعد از اتمام پایان کار ناچارند چند ساعتی را در خیابانهای تهران چرخی بزنند تا بتوانند بخشی از هزینههای زندگی خود را از این محل تامین کنند. به گفته او، خیلیها با تصور اینکه تهران بهشت حملونقل و تردد مسافران است، اقدام به خرید یک خودروی ارزانقیمت میکنند و با در دست داشتن گواهینامهای که از عمر آن چند سال هم نگذشته راهی پایتخت میشوند و در چهارراهها، خیابانها و مسیرهای پررفتوآمد اقدام به مسافرکشی میکنند و جلوی پای هر کسی ترمز کرده و او را سوار میکنند.
یک مسافر چند خودرو!
«ولیعصر- حسینی- فردوسی» اجازه توقف ندارد و آرامآرام کنار میدان آزادی حرکت میکند. با تمام توانش داد میزند تا پراید سیاهش را از مسافر پر کند. ساعت 6 بعدازظهر است، اما گرمای هوا نفس را بند میآورد. محمد که صورتش در هوای گرم این روزهای تهران حسابی سوخته است، میگوید: اینجا جنگ بر سر مسافر است، اگر نجنبی مسافرکشهای دیگر مسافر را از چنگت درمیآورند. بعضی وقتها بهازای هر مسافر چند خودرو وجود دارد.
او که به گفته خودش از ساعت 6 صبح مسافرکشی را شروع میکند، میگوید: درآمدش بخورنمیر است. شاید به ظاهر در روز 100 تا 150هزار تومان درآمد داشته باشیم، اما وقتی حسابکتاب میکنی 50 تا 70هزار تومان هم برایم نمیماند. روزی حدود 20هزار تومان پول بنزین پرداخت میکنم و حداقل هم یک برگ جریمه 30هزار تومانی هر روز برایم صادر میشود. استهلاک خودرو هم که این روزها دیگر حسابکتابی ندارد. یک جفت لاستیک و یک روغن موتور که میخواهیم عوض کنیم کلی باید هزینه کنیم.
در را محکم نبند
رانندهای که در خط مرکز شهر مشغول فعالیت است، میگوید: کرایه این خط 2300 تومان است، علاوه بر اینکه عده زیادی از مسافران از این ناراحت هستند که کرایه گران است، مسأله «پولخرد» هم ماجرای دیگری دارد. معمولا مسافران 2500تومان کرایه میدهند و انتظار دارند من 200 تومان را به آنها برگردانم. اما همیشه این پولخرد مقدور نیست. وقتی به آنها میگویم پولخرد ندارم، با اوقات تلخی در تاکسی را میکوبند. همین لجبازی مسافران باعث میشود خسارت تعمیر «در تاکسی» چندین برابر شود.
خرید و فروش پول خرد!
در کسبوکار راننده تاکسیها یک معامله جالب به نام خرید و فروش پول خرد وجود دارد. یکی از رانندههای تاکسی پایتخت دراینباره توضیح میدهد: برخی از مردم پول خرد (100تومانی و 200تومانی) را به ما میفروشند و ما ناچار هستیم این پولهای خرد را خریداری کنیم تا بتوانیم مابقی پول مسافران را پس بدهیم.
این راننده تاکسی میگوید: متاسفانه مسافران با دید تحقیرآمیز به ما نگاه میکنند، حتی راضی نیستند کیف پول خود را باز کنند و ببینند پول خرد دارند یا نه! اکثرشان 10هزارتومانی میدهند.
پراید گزینه آس مسافرکشها
این روزها که هزینههای تعمیر و نگهداری خودرو سر به فلک کشیده، پراید بهترین گزینه برای مسافرکشهای شخصی و حتی تاکسیداران است. از کممصرفبودنش تا در دسترسبودن قطعات آن. به گفته الفتنسب مدیر کسبوکارهای اینترنتی درحال حاضر 50 تا 60درصد مسافرکشها صاحب پراید هستند.
نگاهی به خیابان شهر نشان میدهد که این ادعا چندان هم بیراه نیست. مسافرکشهای شخصی بر این باورند که مسافرکشی با خودروهای گرانقیمت برای آنها نمیصرفد. محمد یکی از مسافرکشهای زیر پل سیدخندان دراینباره میگوید: کمترین افزایش قیمت در روزهای اخیر مربوط به پراید بوده است. با وجود گرانیها باز هم میتوانی با 20میلیون تومان تقریبا سرپا یک پراید دستوپا و با آن مسافرکشی کنید، درحالیکه برای خرید یک پژو 405 یا سمند حداقل باید بین 30 تا 35میلیون تومان پول خرج کنید. از طرفی هزینه نگهداری پراید حداقل 30 تا 50درصد کمتر از سایر خودروهاست.
شرطوشروط تاکسیدار شدن
مسافرکشهای شخصی در دو دوره ساماندهی شدند، یکی سال٨٣ و دیگری ماههای پایانی سال ٨٨. در سال ٨٣ به دنبال انتشار فراخوان سازمان تاکسیرانی بسیاری از افراد خودروهای شخصی را تبدیل به تاکسی کردند. در سال 88 هم این امر به تصمیم وزارت کشور بار دیگر اتفاق افتاد و تمامی متقاضیان حتی اگر ساکن تهران هم نبودند، به شرط نداشتن سابق کیفری موفق به گرفتن تاکسی شدند. البته راننده تاکسی شدن به راحتی مسافرکشی نیست و شرط سنی، گواهینامه خودروهای عمومی، تاهل، مدرک تحصیلی مخصوص خود را دارد. جالب است بدانید افراد بازنشسته و دوشغلهها نمیتوانند وارد این سیستم شوند. البته برخلاف تصور عموم، ساکن شهرهای دیگر بودن، منعی برای خرید تاکسی نیست. کافی است متقاضی یک اجارهنامه یا قرارداد هولوگرامدار بنگاهی داشته باشند تا بهعنوان کسی که ساکن تهران است، به او تاکسی داده شود.