مهتاب جودکی روزنامهنگار
اینکه در هفته گذشته مدام از «روز تلخ برزیلیها» و سوختن موزه 200 ساله این کشور یاد شد، مقصودی نداشت جز اینکه بیشتر حواسمان به موزهها باشد، مسئولان کشور نگران بازماندههای تاریخ باشند و پیگیر بهسازی و تجهیز موزهها. اما علاوه بر موزه ملی (که به گفته مدیرکل موزهها، وضع خوبی دارد) بسیاری از موزههای بزرگ و کوچک در معرض آسیب هستند.
با وجود دلگرمی که پس از حادثه برزیل، از سوی مسئولان کشور به دغدغهمندان میراثفرهنگی القا شد، تا سال 86، ٣٥٣ موزه دولتـي و عمـومي و ١٧٢ مـوزه متعلق به ميراثفرهنگي از سيستمهاي اوليه امنيتي برخوردار نبودهاند و مشكل اصـلي آنهـا علاوه بر آتش، زلزله بوده. آتش از موزههای ما دور نبوده؛ باید از موزه رضا عباسی یاد کنیم و موزه شهر سوخته که هر دو به دلیل اتصالات سیم برق دچار آتشسوزی شدند. از بخت خوشمان هنوز البته آتشسوزی در موزهها چنان گرفتارمان نکرده، اما باید حواسمان را جمع کنیم. با تبدیل خیابان سیتیر به «گذر غذا» و راهاندازی دکههای پختوپز و کافههای سیار، موزه ملی در معرض خطر قرار گرفته و بسیاری از بابت وقوع بحران در شلوغی این خیابان نگران هستند.
این یک واقعیت است: عوامل فساد، آسـيبهای محيطي و سرقت؛ مجموعههاي موجود در انبارها و گنجینههای زیرزمینی را تهدید میکنند. نبود سيستمهاي امنيتـي کافی، تجهیزات اطفـاي حريـق و مقاوم نبودن سـاختمان مـوزهها شاید به زعم مسئولان برای موزه ملی مشکلساز نباشد، اما برای بسیاری از موزههای کوچک و بزرگ شهرستانها و اغلب انبارهای موزهای هست. کارشناسان بسیاری بارها گوشزد کردهاند که مخزن موزه ملی امن نیست و آثارش در معرض خطرند و در صورت وقوع بحران، نمیتوان نجاتشان داد. این بند را برای موزههای رضا عباسی و فرش هم باید تکرار کرد.
این یک هشدار است: بسیاری از موزهها کپسولهای آتشنشانی ندارند و اگر تجهیزاتی هم هست، رفتار در شرایط بحرانی هنوز آموزش داده نشده. مرور آنچه بر سر آثار تاریخی و موزهای آورد، گواه مقاوم نبودن ساختمانها بهعنوان یکی از محورهای اصلی مشکلات موزههای ایران است. میگویند موزه ایران باستان امن است، اما باید به ساختمان موزه اسلامی در این مجموعه اشاره کنیم؛ به دکورهای غیراستاندارد و اتفاق اول آبان 95: دو ظرف سلجوقی موزه اسلامی، شکست. دلیل: دیواره تقسیمکننده شیشهای ویترین روی این اشیا افتاد. اگر ویترینها هنوز استانداردسازی نشده، باید دعا کنیم که زمین نلرزد. امنيـت چطور؟ اردیبهشتسال 92 پنج شی تاریخی دوره ساسانی از موزه تبریز سرقت شد. نگهبانان متوجه ورود دزدان نشده بودند و دوربینهای نصبشده هم کیفیت مناسبی نداشتند. موزه ملی کشور اگرچه از سال پیش به مرکز هشدار الکترونیکی متصل شده و اگرچه مرور اخبار نشان میدهد که سرقت از موزههای کشور کاهش یافته، اما براساس پژوهشی که مرکز پژوهشهای مجلس در سال 86 انجام داده، امنیت هنوز مشکل موزههاست و پرونده بسياري از سرقتهای موزهای مفتوح است.
مقصود از این حرفها این است: چندان نباید به دلگرمی دادنهای تصنعی اعتنا کرد. بهتر است خیالمان راحت نباشد و مدام از آنها که مسئولیت دارند، بپرسیم که برای پیشگیری از بلا کاری میکنند یا نه؟