محمدحسین بخشیان کارشناس مذهبی
در دعای روز هفتم ما از خداوند متعال دوام ذکر را می‌خواهیم. ذکر در لغت عرب به چه معناست؟ لسان‌العرب می‌گوید: «منظور از ذکر، حمد خدا و پاک دانستن و منزه کردن او از هر عیبی و یگانه دانستن او و سپاس بر او با تمام حمدهایش است.» همچنین ذکر به معنای به خاطر سپردن، به خاطر آوردن و به‌یاد آوردن نیز می‌آید. کلمه ذکر و مشتقات آن در قرآن به معانی متفاوتی آمده است، از جمله: به یاد آوردن، یاد کردن، حفظ کردن، پند گرفتن، قرآن، نماز و…گاهی اوقات ذکر فقط بر زبان جاری می‌شود که به آن«ذکر زبانی» گویند که ممکن است آهسته یا بلند گفته شود، در بعضی مواقع نیز ذکر علاوه بر زبان با اخلاص در نیت همراه است که به آن«ذکر قلبی» گویند، سومین مرحله از ذکر موقعی است که ذکر در رفتار و گفتار و کردار فرد تاثیرگذار باشد و او را از گناه بازدارد که این والاترین عمل از جهت ارزش و تاثیرگذاری است و بالاترین سعادت و کلید تمام امور است. ذکر و یاد خداوند پاسخگوی ندای فطرت است، چرا که فطرت انسان با عشق به خداوند سرشته شده است. آدمی به دنبال علم قدرت، حیات و کمال مطلق است، اما در مصداق گاهی دچار اشتباه می‌شود و دیگری را موقتا محبوب خویش قرار می‌دهد، لیکن همه این تلاش‌ها برای یافتن حقیقت وجود خویش و شناخت منبع هستی است تا هم شکر او را به‌جای آورده باشد و منعم واقعی را بشناسد و هم با ذکر و یاد او خود را در جریان فیض او قرار دهد و خویشتن را از نقایص برهاند. انسان می‌داند که بدون ذکر و یاد خداوند حیات معنوی ندارد، همچنانکه ماهی بدون آب و انسان بدون اکسیژن حیات جسمانی ندارد. انسان بدون حیات معنوی و ذکر، همچون مرده متحرک است، لذا حیات خویش را در ارتباط با خداوند جست‌وجو می‌کند. اگر خداوند قدرت و توانایی و توفیق ذکر به بنده‌ای ندهد، بنده قدرت بر ذکر گفتن ندارد، پس توفیق ذکر هم شکر می‌خواهد و هرچه شکر نعمت‌های خداوند بیشتر و بیشتر انجام گیرد فیض خداوند نیز بیشتر شامل آدمی می‌شود.
مولوی می‌گوید: نـی تــرا در کــار مــن آورده‌ام/ نی که من مشغول ذکرت کرده‌ام
درد عشق تو کمند لطف ماست/ زیـر هـر یـارب تـو لبیک‌هاست
حضرت علی در دعای کمیل می‌فرماید: «واجعل لسانی بذکرک لهجاً؛ و اسئلک بجودک… ان تلهمنی ذکرک» خداوند می‌فرماید: «الذین یذکرون الله قیاما و قعوداً و علی جنوبهم؛ کسانی که درحال ایستاده و نشسته و خوابیده بر پهلو به ذکر خدا مشغول‌اند» (سوره آل عمران، آیه 191)
مومن تا زمانی که در یاد خداست، مثل آن است که در نماز است. اکثر عبادت‌های انسان حد و مرزی دارد. زمان خاصی دارد یا مکان خاصی، تنها عبادتی که هیچ قیدی ندارد، ذکر است.