اسما روانخواه پژوهشگر ا جتماعی
پایبندی به روش‌های سنتی آنچنان هم خوب و مطلوب نیست. برای مثال در زمینه بحران کمبود آب در این مدت بارها شنیده‌ایم. می‌دانیم سطح آب‌های زیرزمینی درحال کاهش است و اگر دیر دست‌به‌کار شویم، سرزمین‌مان خشک‌می‌شود. این هشدار نه یک شوخی است و نه بزرگ جلوه‌دادن یک اتفاق کوچک! این یک واقعیت غیرقابل‌انکار است. با این وجود، پایبندی به روش‌های سنتی کشاورزی و عدم‌استفاده از آبیاری قطره‌ای که یا به‌دلیل عدم‌آگاهی کشاورزان یا نقصان حمایت‌های مالی و پرداخت وام برای تغییر روش‌های سنتی کشاورزی صورت‌می‌پذیرد، منجربه خشک‌شدن چاه‌ها و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی می‌شود.
یکی دیگر از مواردی که می‌تواند به محیط‌زیست آسیب برساند و ما راحت از کنار آن می‌گذریم، تولید بی‌حد و حصر کاغذ است. تابه‌حال شده از خودتان بپرسید این همه کاغذی که هر روز به شکل‌های مختلف؛ از روزنامه و دفتر و کتاب گرفته تا دستمال‌کاغذی و بسته‌بندی‌های جورواجور در دسترس‌مان است، از کجا و چطور تأمین‌می‌شود؟ و تابه‌حال شده به حجم درخت‌هایی که به‌خاطر مصارف بی‌دلیل ما قطع‌می‌شود و ضربه‌ای که به اکوسیستم زده‌می‌شود، فکرکنید؟ این روزها دیگر کمتر به ارزش و تقدس درخت‌ها توجه‌می‌شود. می‌گویند اوضاع‌مان در تولید کاغذ خوب نیست اما مصرف‌مان خیلی زیاد و گاهی هم غیرمنطقی است. می‌گویند سالانه بیش از یک‌میلیون و 500هزار تن کاغذ در کشور مصرف‌می‌شود. می‌گویند برای تولید هر تن کاغذ باید ۱۷اصله درخت را قطع‌کرد و این یعنی قطع سالانه 25میلیون و 500هزار اصله درخت. علاوه‌بر این در فرآیند تولید آن نیز حدود 400هزار لیتر آب و 4هزار کیلووات برق مصرف‌می‌شود. می‌گویند بیش از نیمی از زباله‌های خشکی که تولید‌می‌شود، کاغذهای قابل بازیافت تشکیل‌می‌دهد. می‌گویند برآورد جهانی این است که بشر، محیط‌زیست را تا سال2050 تخریب‌می‌کند. می‌گویند و می‌گویند و خیلی از ما هم می‌دانیم اما... بالاخره باید از جایی شروع کرد، چراکه مصرف روزافزون کاغذ در کشور، ایجاد فشار بیش از حد بر جنگل‌ها و محیط‌زیست را به‌دنبال‌دارد و ازبین‌رفتن درختان جنگل نیز مساوی با آلودگی‌هوا، فرسایش خاک و هزاران تأثیر مخرب دیگر بر محیط‌زیست است. یکی از ایده‌هایی که در چند سال اخیر در برخی کشورهای جهان برای مقابله با این بحران درنظرگرفته‌شده، تولید کاغذ از سنگ است! به‌دليل محدودبودن منابع جنگلي در سطح كره‌زمين، بشر همواره دنبال راهي براي جايگزين‌كردن اين منابع بوده است. استفاده از ضايعات كشاورزي و بازيافت كاغذ تاحدي پاسخگوي اين نياز خواهدبود اما اولا كاغذ‌هاي قابل‌بازيافت شرايط ويژه‌اي دارند و ثانيا كاغذ‌هاي توليدشده از ضايعات از نظر كيفيت با كاغذ‌هاي عادي قابل‌مقايسه نيستند و اين موارد، كاربردهاي اين نوع از كاغذ‌ها را بسيار محدود‌كرده‌است. حدود 5سال پیش برای نخستین‌بار کاغذ سنگی (كاغذ بدون سلولز) در کانادا تولیدشد و حدود 2سال است که در چرخه اقتصادی جهان جای‌گرفته‌است. جزیره ونکوور کانادا با وجود داشتن جنگل‌های غنی زادگاه کاغذسنگی است، علت آن هم جلوگيري از قطع درختان و کم‌شدن اکسیژن موجود در هواست. این تکنولوژی از کانادا وارد سایر کشورها ازجمله ژاپن، تایوان و... شده‌است. 80درصد ماده تشکیل‌دهنده کاغذسنگی از کربنات کلسیم است. غنی‌ترین منبع کره‌زمین سنگ است و بیشترین سنگی که روی کره‌زمین وجود دارد، سنگ پایه آهکی است که می‌توانیم کربنات‌کلسیم را از آن استخراج‌کنیم. اطراف ایران مملو از سنگ‌هایی است که پایه آهکی دارند، به همین دلیل است که کشور ما کارخانه‌های سیمان بسیاری دارد. شاید تولید این کاغذ برای سایر کشورها ازجمله کشورهای اروپایی به‌صرفه نباشد، چون معادن سنگ‌آهک آنها به اندازه کشور ما غنی نیست ولی برای کشور ما بسیار باصرفه خواهدبود. اما یکی از خبرهای جالب‌توجه در یکی، دو روز اخیر، خبر انتشار نشریه‌ای بود که در تولید کاغذ آن هیچ درختی قطع‌نشده‌بود! رئیس کانون انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری در نهمین گردهمایی راهنمایان گردشگری کشور گفت: فصلنامه گیلگمش که نشریه راهنمایان گردشگری کشور است با کاغذی منتشرمی‌شود که از پودرسنگ تولیدشده، پاره‌نمی‌شود و خیس‌شدن با آب هم آن را خراب‌نمی‌کند. آرش نورآقایی افزود: به‌ازای هر یک تن پودرسنگ به‌کاررفته برای تولید کاغذ، ۲۰درخت کمتر قطع‌می‌شود و ۱۶هزار گالن آب کمتر هدرمی‌رود. داوطلبی همیشه در قلب بحران‌بودن نیست. گاهی دست شستن از آنچه همگان به آن اعتقاد دارند و بازکردن مسیری که دیگران کمتر به آن فکرمی‌کنند، می‌تواند یک امر داوطلبی محسوب‌شود. مانند تولید نشریه‌ای که برخلاف همیشه، به‌خاطر انتشار آن هیچ درختی قطع نشده است!