محمد باقرزاده| نیاز و حق شهروندی که حالا یک روز جهانی هم دارد؛ معضل دسترسی‌نداشتن شهروندان به سرویس بهداشتی در دنیا، تا جایی پیش رفت که سازمان ملل متحد هم وارد ماجرا شد و ۱۷سال پیش «سازمان جهانی توالت» را تشکیل داد. این سازمان در نخستین اقدام خود، ۱۹نوامبر مصادف با ۲۹ آبان را به نام روزجهانی «توالت» نامگذاری کرد تا توجه دولت‌ها به این موضوع را بیشتر کند. در ایران اگرچه هفته گذشته و با انشار خبر قرارداد یکونیم میلیارد تومانی شهرداری با شرکتی خصوصی برای نظافت سرویس بهداشتی حرم امام (ره)، توالت به موضوعی خبری تبدیل شد اما سابقه توجه به این موضوع به سال‌ها پیش برمی‌گردد؛ شورای شهر تهران در اردیبهشت ۸۳ و در قالب مصوبه‌اي راهكارهايي را براي حل معضل سرویس بهداشتی در پایتخت ایران ارایه کرد و شهرداري را به اقداماتي مانند بازسازي و ساخت سرويس‌هاي بهداشتي، بهره‌گيري از سرويس‌هاي بهداشتي پاركينگ‌ها، پاساژها و مجتمع‌هاي تجاري با هماهنگي مالك براي استفاده عموم ملزم کرد. بررسی بودجه سال ۹۷ شهرداری تهران هم توجه به این موضوع را نشان می‌دهد که براساس این برنامه، قرار است در این سال بیش از 14 میلیارد تومان به احداث و تعمیر سرویسهای بهداشتی اختصاص پیدا کند.
تهران چند چشمه سرویس بهداشتی دارد؟
آمارهای سازمان ملل متحد می‌گوید؛ حدود دو‌میلیارد انسان در سراسر دنیا همچنان از دسترسی به سرویس بهداشتی محرومند و در بسیاری از مناطق دنیا هم تعداد توالت‌ها، فاصله زیادی با استاندارد تعریف‌شده دارد. شرایط تهران در این زمینه هرچند که نسبت به یک‌دهه گذشته، تغییر زیادی داشته اما همچنان با استاندارد جهانی فاصله دارد. تعداد سرویسهای بهداشتی در پایتخت ایران و تا سال ۹۰، حدود ۲۰۰ چشمه بوده که براساس سخنان رئیس سازمان زیباسازی، حالا به نزدیک ۱۰هزار چشمه رسیده است. «برزین ضرغامی» در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «آمار کنونی به این شکل است که کل چشمه‌های موجود، ۹هزار و 347 چشمه در قالب یک‌هزار و 365 دستگاه است. این دستگاه‌ها معمولا بیشتر از یک چشمه دارند که پراکندگی آن در مناطق مختلف مشخص است.» او درباره مکان این سرویسهای بهداشتی هم می‌گوید: «۷هزار و ۲۹۱ چشمه یا یک‌هزار و ۲۰۸ دستگاه در پارک‌ها قرار دارند و حدود یک‌هزار و ۷۰۸ چشمه در قالب 135 دستگاه در نقاط مختلف شهری است. حدود 437 چشمه در قالب 55 دستگاه در پایانه‌های مسافربری است و حدود 404 چشمه در قالب ۱۲۰ دستگاه در بازار میوه و تره‌بار قرار گرفته است. علاوه بر این، ۱۳۷ چشمه در قالب ۲۷ دستگاه هم به فروشگاه‌های شهروند اختصاص دارد.» اما این چشمه‌ها تا چه اندازه نیاز شهروندان تهرانی را برآورده می‌کند؟ رئیس سازمان زیباسازی در پاسخ به این پرسش هم می‌گوید: «ما درحال بررسی و نیازسنجی هستیم که مشخص شود در تهران کدام مناطق نیاز بیشتری به سرویس بهداشتی دارند و چطور می‌شود شرایط را به حد استاندارد رساند.»
سرویس بهداشتی
در بودجه ۹۷ شهرداری تهران
لایحه بودجه که اواخر پارسال، شهرداری تهران به شورای شهر فرستاد هم، درچندین بند به احداث یا تعمیر سرویسهای بهداشتی پرداخته است. براساس این برنامه، هزینه درنظر گرفته‌شده برای «احداث سرویسهای بهداشتی عمومی»، ۷میلیارد و 214میلیون تومان و هزینه «تعمیر و تجهیز آبخور‌‌ها و سرویسهای بهداشتی عمومی در معابر» هم ۷میلیارد و 44میلیون تومان است. علاوه بر این، بند مربوط به «راهبری و نگهداری صحن مطهر امام خمین(ره)» هم بودجه‌ای 4 ونیم میلیاردی برای شهرداری تهران دارد که به نظر می‌آید قراردادهایی مثل یکونیم میلیارد تومان برای نگهداری سرویسهای بهداشتی حرم امام که در هفته‌های گذشته خبرساز شد، به همین بند مربوط است. براساس جدول شماره ۹ بودجه شهرداری که میزان بودجه هر منطقه را مشخص کرده، قرار است در ۲۲ منطقه تهران، ۷۲۲ چشمه سرویس بهداشتی جدید ساخته و 6 هزار و 144 چشمه هم تعمیر و تجهیز شوند. علاوه بر این، این برنامه نشان می‌دهد که مناطق یک، چهار، پنج و ۱۲ بیشترین بودجه را برای احداث یا تعمیر سرویس بهداشتی دریافت خواهند کرد؛ به‌طور متوسط هر منطقه یک‌میلیارد و ۲۰۰میلیون تومان بودجه برای سرویس بهداشتی دریافت خواهد کرد.
تهران همچنان در شرایط غیراستاندارد
تا پایان سال ۹۷، تهران ۱۰هزار و 69 چشمه سرویس بهداشتی عمومی خواهد داشت که همچنان فاصله زیادی با استانداردهای جهانی خواهد داشت. براساس استانداردهای تعریف‌شده، باید به ازای هر 1100 مرد، یک چشمه توالت مهیا باشد که البته این نسبت برای زنان متفاوت و یک چشمه برای هر 550 زن است. با درنظرگرفتن جمعیت بیش از ۸میلیونی تهران که روزانه و به صورت شناور تا دوبرابر هم افزایش پیدا می‌کند، همچنان وضع پایتخت ایران با شرایط استاندارد از لحاظ تعداد سرویس بهداشتی فاصله دارد؛ فاصله‌ای که بودجه سال ۹۷ هم نمی‌تواند آن را از بین ببرد.