شهروند| عبارت دهکده جهانی و صفر و یک‌های معروف را بارها از زبان آدم‌های دنیای معاصر شنیده‌ایم. افرادی که معتقدند بی‌سوادان دنیای حاضر، آدم‌هایی هستند که کامپیوتر نمی‌دانند. با این حال، در ایران وضع کمی متفاوت است و براساس گزارشی که مرکز آمار ایران به تازگی منتشر کرده، دانش‌آموختگان رشته کامپیوتر پس از محیط‌زیستی‌ها بیکارترین‌های ایران هستند. این گزارش تاکید می‌کند که نرخ بیکاری تحصیلکرده‌های رشته کامپیوتر در ایران 40درصد است و با این حساب چیزی حدود نیمی از فارغ‌التحصیلان این رشته بیکارند! البته کارفرمایان معتقدند که فارغ‌التحصیلان رشته کامپیوتر در ایران مهارت‌های کافی ندارند و تنها یک‌سری تئوری‌هایی را می‌دانند که فقط به درد روی کاغذ می‌خورد و نه بازار کار. کاریابی‌های تهران به «شهروند» می‌گویند اگر کسی در رشته کامپیوتر سرآمد و باتجربه باشد، در بازار کار ایران می‌تواند تا حدود 15میلیون تومان در ماه درآمد به دست آورد، اما اگر منظورتان از فارغ‌التحصیل رشته کامپیوتر یک اپراتور ساده است که دم‌دستی‌ترین برنامه‌ها را می‌داند، باید روی درآمد یک تا 1.5میلیون تومانی در ماه حساب کند.
پولسازترین در جهان، بیکارترین در ایران
کامپیوتر براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، امسال هم در فهرست پولسازترین رشتههای جهان قرار گرفت، اما در ایران وضع پولسازی با این رشته چندان تعریفی ندارد. رقابت برای تصاحب مشاغل مختلف بعد از فارغ‌التحصیلی هیچ گاه به اندازه امروز نبوده است. مرکز آمار در تازه‌ترین گزارش خود نرخ بیکاری تابستان 97 را 12.2درصد اعلام کرده که از رشد 0.7درصدی نسبت به مدت مشابه پارسال حکایت می‌کند. البته شرایط برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی کمی بدتر است، به طوری که آمارها نشان می‌دهد در تابستان امسال 18.7درصد جمعیت فعال فارغ‌التحصیل آموزش عالی بیکار بوده‌اند. البته همه فارغ‌التحصیلان رشتههای دانشگاهی هم شرایط مشابهی ندارند و دانش‌آموختگان علوم کامپیوتر با نرخ بیکاری 40درصدی را می‌توان جزو بدشانس‌ترین جست‌وجوگران شغل دانست.
محمد یکی از فارغ‌التحصیلان رشته علوم کامپیوتر که معتقد است مبانی آموزش داده شده در این رشته بسیار مبتدی و قدیمی است، می‌گوید: «گویی در ایران علم و صنعت با هم هیچ ارتباطی ندارند. تئوری‌هایی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، هیچ‌کدام برای فردی که می‌خواهد سرکار برود، مناسب نیست و این تصور که بتواند صرفا با اتکا به مباحثی که در دانشگاه یاد گرفته، شغل مناسبی پیدا کند، کاملا اشتباه است.» به گفته او، فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها به‌طور معمول بین 1.5 تا 2.5میلیون تومان درآمد دارند و به‌عنوان کارمندهای ساده در ادارات استخدام می‌شوند. اما درحالی فارغ‌التحصیلان رشتههای علوم کامپیوتر از پایین‌بودن دستمزد خود گله می‌کنند که علوم‌کامپیوتر در میان رشتههای پولساز دنیا قرار گرفته است.
بیکاری 40درصد دانش‌آموختگان علوم کامپیوتر
چند سالی می‌شود که در آمارهای اعلام شده وزارت کار درباره بیشترین فارغ‌التحصیلان بیکار، نام فارغ‌التحصیلان رشتههای کامپیوتری و زیرشاخه‌های آن به چشم می‌خورد. آنگونه که آمارها نشان می‌دهد حدود 40درصد فارغ‌التحصیلان این رشته که بیشتر آنها را زنان تشکیل می‌دهند، بیکار هستند. با وجود این آمار نگران‌کننده، متقاضیان ورود به این رشته همچنان نرخی صعودی دارد و دانشگاهیان این حوزه روز‌به روز بیشتر می‌شود. آمارها نشان می‌دهد که تا پایان سال 95 علوم کامپیوتر 14هزار و 677 فارغ‌التحصیل دارد که از این تعداد 5هزار و 402 نفرشان در دسته‌بندی فعال از نظر اقتصادی قرار دارند. فعالانی که 3هزار و 165 نفرشان شاغل و 2هزار و 237 نفرشان بیکار هستند. جالب است بدانید که 70درصد فارغ‌التحصیلان این رشته یعنی 9هزار و 274 نفر از نظر اقتصادی غیرفعال هستند.
چقدر درآمد می‌توانید داشته باشید؟
میزان درآمد کارکنان در رشتههای کامپیوتر در ایران هیچ حساب‌وکتابی ندارد. کافی است سری به نیازمندی‌های روزنامه‌ها بزنید تا ببینید. از یک‌میلیون و 200هزار تومان تا 13میلیون تومان حقوق‌های پیشنهادی است که به فارغ‌التحصیلان رشتههای کامپیوتر (علوم کامپیوتر و مهندسی) داده می‌شود. اگر می‌خواهید یک کارمند اداری ساده باشید، کافی است به فتوشاپ، کورل و sql مسلط باشید و قادر به بارگذاری اطلاعات در وب باشید. در این صورت اگر کمی خوش‌شانس باشید می‌توانید ماهانه 2.5میلیون تومان درآمد کسب کنید، البته در بیشتر مواقع بخت با شما یار نیست و دریافتی شما ماهانه بین 1.2 تا 2میلیون خواهد بود.
دستمزد در حوزه برنامه‌نویسی، توسعه نرم‌افزار و وب
البته در بخش کارشناسان حوزه نرم‌افزار و کامپیوتر، مخابرات، الکترونیک، خدمات آنلاین، تجارت الکترونیک در رده سازمانی افراد براساس سابقه کار و میزان تحصیلات طبقه‌بندی شده‌اند؛ به‌طور نمونه کارشناسان با مدرک دانشگاهی از دانشگاه‌های آزاد به‌طور میانگین 2.6 و با مدرک دانشگاهی دانشگاه‌های سراسری ۳میلیون تومان دستمزد دریافت می‌کنند. میزان دریافت دستمزد افرادی که از صفر تا ۱۵سال سابقه کار دارند نیز بین 2.5 تا 3.5میلیون تومان است. دستمزد افراد در این گروه با مدرک کارشناسی 2.8 و مدرک کارشناسی ارشد 3.5میلیون است و درصورت آشنایی به زبان انگلیسی در سطح پیشرفته 3.8، متوسط 3 و ابتدایی 2.7میلیون تومان دریافت می‌کنند. در این گروه در رده سازمانی مدیر ناظر افراد با مدرک دانشگاهی از دانشگاه آزاد 4.4 و مدرک دانشگاهی دانشگاه‌های سراسری 5.5میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند، همچنین میانگین دریافتی افراد باسابقه کار صفر تا ۱۵سال به بالا 2.5 تا ۵میلیون تومان است. افراد با مدرک کارشناسی ارشد ۱/ ۵ و کارشناسی ۲/ ۴میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند. افراد با میزان آشنایی پیشرفته به زبان انگلیسی ۲/ ۵ و در سطح متوسط ۴/ ۴میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند. در این بخش در میان مدیران گروه افراد با سابقه کار ۷ تا ۱۵سال به‌طور میانگین 8میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند. نتیجه این آمار می‌تواند نشانگر آن باشد که میزان دستمزد افراد در حوزه آی‌تی که در شرکت‌های خصوصی و دولتی مشغول به کارند، بر پایه میزان آشنایی افراد به زبان انگلیسی و نیز مدرک دانشگاهی متفاوت است، اما همچنان این گروه از شاغلان جزیی از پرمخاطب‌ترین مشاغل برای جذب نیرو و پرداخت دستمزد به‌شمار می‌روند.
دستمزدها در حوزه فناوری اطلاعات، شبکه
و انفورماتیک
بررسی میزان حقوق و دستمزد افراد در این گروه نشان می‌دهد که کارشناسانی که در حوزه مخابرات الکترونیک، خدمات آنلاین، تجارت الکترونیک، نرم‌افزار و کامپیوتر مشغول به کارند، با داشتن مدرک از دانشگاه‌های آزاد به‌طور میانگین ۵/ ۲ و مدرک دانشگاه‌های سراسری ۳/ ۳میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند. افراد با مدرک کارشناسی ارشد به‌طور میانگین ۹/ ۲ و با مدرک کارشناسی ۶/ ۲میلیون تومان دستمزد دارند. همچنین در این بخش افراد با سابقه کار صفر تا ۱۵سال به بالا به‌طور میانگین بین ۹/ ۱ تا ۳/ ۳میلیون تومان دستمزد دارند.
در میان مدیران ناظر در این گروه افراد با تخصص در حوزه مخابرات، الکترونیک، نرم‌افزار و کامپیوتر با مدرک دانشگاه آزاد و سراسری به‌طور میانگین ۴ تا ۵میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند، همچنین با سابقه کار صفر تا ۱۵سال به بالا ۴/ ۲ تا ۹/ ۴میلیون تومان دستمزد پرداخت می‌شود. در این گروه افراد با مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد ۸/ ۴ و با مدرک کارشناسی ۹/ ۳میلیون تومان دستمزد دارند. افراد آشنا به زبان انگلیسی در سطح پیشرفته، متوسط و ابتدایی بین ۳ تا ۷میلیون تومان دستمزد دارند. در نهایت در گروه سازمانی، مدیران اصلی این بخش و در حوزه مخابرات و الکترونیک به‌طور میانگین ۷/ ۶میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند. در این حوزه افراد با مدرک دانشگاه آزاد ۹/ ۴ و دانشگاه سراسری ۳/ ۶میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند، همچنین افراد با سابقه کار ۳ تا ۱۵سال به‌طور میانگین ۸/ ۵ تا ۴/ ۷میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند. افراد آشنا به زبان انگلیسی در سطح پیشرفته ۹میلیون تومان و در سطح متوسط ۵/ ۴میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند، همچنین دارندگان مدرک کارشناسی ارشد ۸/ ۵ و کارشناسی ۶/ ۵میلیون تومان دستمزد دریافت می‌کنند.
میزان بیکاران در ایران
اقتصاد ايران با جمعيتي حدود ٨٠ ميليون نفر تقريبا يك‌درصد از جمعيت دنيا را تشكيل مي‌دهد، در حالي كه نزديك به ٢درصد (٩/١درصد) از جمعيت در سن كار جهان را به خود اختصاص داده است. در شرايط حاضر وضعيت بيكاري (همانند كشورهاي منطقه خاورميانه) به گونه‌اي است كه نرخ بيكاري در ايران با ٦/١٢درصد در سال ٩٥ بيش از دو برابر ميانگين جهاني (٧/٥درصد) است كه نشان مي‌دهد در شرايط مناسبي قرار نداريم. آنگونه که علی ربیعی، وزیر سابق کار، تعاون و رفاه اجتماعی گفته است: «از حدود ٢٠٠ ميليون جمعيت بيكار در دنيا، با ٢/٣ميليون نفر بيكار، ٦/١درصد از بيكاران جهان را به خود اختصاص داده‌ايم، در حالي كه تنها فقط 7درصد از شاغلان جهان مربوط به ايران است.»
دانش‌آموختگان کامپیوتر در بازار کار جهان
امروزه مشاغل کامپیوتری دربرگیرنده برخی از سریع‌ترین صنایع درحال رشد است. بسته به حرفه کامپیوتری که انتخاب می‌کنید تا سال 2022 فرصت‌های استخدامی بین 7 تا 25درصد رشد خواهد داشت، درحالی‌که این رشد برای دیگر مشاغل تا 11درصد است. البته براساس گزارش‌های بین‌المللی میانگین حقوق کارمندانی که در رشتههای مرتبط با علوم کامپیوتر کار می‌کنند، تقریبا 2 تا 2.5 برابر میانگین دستمزد سایر مشاغل است.
علاوه بر این مشاغل کامپیوتری از نرخ بیکاری نسبتا پایین 0.9 تا 4.2درصدی برخوردارند.
چند درصد دانش‌آموختگان دانشگاهی بیکارند
بر اساس آمارهای اعلامی از طرف وزارت علوم کل تعداد دانشجویان کشور در سال گذشته برابر با 4میلیون و ۳۴۸هزار و ۳۸۳ نفر بود که از این تعداد ۱۱۵هزار و ۱۹۱ نفر در مقطع دکترای تخصصی، ۷۸هزار و ۱۵ نفر در مقطع دکترای حرفه‌ای، ۷۷۴هزار و ۷۶۶ نفر در مقطع کارشناسی ارشد، 2میلیون و ۵۵۸هزار و ۶۶ نفر در مقطع کارشناسی و ۸۲۲هزار و ۱۴۵ نفر در مقطع کاردانی مشغول به تحصیل هستند. آنگونه که آمارها نشان می‌دهد فارغ‌التحصیلان مقطع لیسانس با 19.4درصد در صدر بیکاران دانش‌آموختگان دانشگاهی قرار دارند. آمارها حکایت از این دارد که ۲.۲درصد فارغ‌التحصیلان در مقطع دکترای تخصصی، ۱۵.۵درصد دانشجویان در مقطع فوق‌لیسانس و دکترای حرفه‌ای و ۱۴.۱درصد دانشجویان در مقطع فوق‌دیپلم در کشور بیکار هستند.