راضیه زرگری| یک سیل ناخوانده، تقریبا دو ماه پیش مردم ایران را در روزهایی که میتوانست شادترین اتفاقهای ممکن در بهار طبیعت رخ دهد، غافلگیر کرد. سیلی که به زیباترین تعبیر سین هشتم بسیاری از استانهای کشور شد و بیرحمانه خانه و کاشانه آنها را با خود برد و تلخترین بهار را برایشان رقم زد. بیش از دو ماه است که مردم گلستان، خوزستان و لرستان و تعدادی از استانهای دیگر بهطور جدی درگیر پیامدهای این خشم طبیعت هستند و برای بازگشت به زندگی عادی نیاز به زمان، حمایت و کمک نهادهای بشردوستی و مردم نوع دوست دارند. مردم البته در این کارزار سنگ تمام گذاشتند و رکورد کمکهای مردمی به جمعیت هلالاحمر به عنوان اصلیترین نهاد مسئول در رسیدگی به بحرانها با رقمی بیش از صدمیلیارد تومان شکسته شد. سیل مهربانی مردم در کنار هلال احمریها و ارتشیها و سپاهیها، یک سوی ماجرا بود؛ روی دیگر این قصه، روایت تلخ و به واقع ظالمانه تحریم است. تحریمی کاملا غیرمنطقی و ناعادلانه از سوی غرب که کمکهای بینالمللی به سیلزدگان را پشت درهای بسته نگه داشت. رویداد تلخ سیل و ثبت لحظههای تلخ و شیرینش به علاوه رساندن یک پیام به جهان، بهانه برگزاری نمایشگاه«همه جا برای همه» در پاریس شد. این نمایشگاه ماحصل نگاه 28 عکاس ایرانی به وقایع سیل اخیر ایران در 3 استان است که از 3 تا 9 خرداد در محل رایزنی جمهوری اسلامی ایران در پاریس برگزار شد.
بابک برزویه در گفتوگو با «شهروند» از روزهای برگزاری نمایشگاه «همهجا برای همه» میگوید
اشکهای زیادی در طول برگزاری نمایشگاه دیدم
بابک برزویه، عکاس سینماست؛ او که داوطلب جمعیت هلالاحمر است و بحرانهای مردم کشور را از نزدیک مشاهده و ثبت کرده، در حاشیه هفتادودومین جشنواره بینالمللی فیلم کن از این فرصت استفاده کرد تا با برگزاری نمایشگاه عکس با محوریت سیلهای اخیر ایران، هنر عکاسان بحران در کشور را در قالب یک گالری خارج از مرزها به نمایش بگذارد. نمایشگاهی با عنوان «همهجا برای همه» به همت این عکاس سینمایی و با مشارکت سازمان داوطلبان جمعیت هلالاحمر، بنیاد سینمایی فارابی و رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس برگزار شد. نمایشگاهی که یک هدف نهفته و بزرگتر داشت؛ نشاندادن دستاوردهای شوم تحریمهای ناجوانمردانه علیه کشورمان. گفتوگوی «شهروند» با این عکاس باسابقه در مورد برگزاری این نمایشگاه و استقبال از آن را در ادامه بخوانید.
چه شد که ایده برگزاری این نمایشگاه به ذهنتان رسید؟ با چه هدفی کارها و برنامههای برگزاری را پیش بردید؟
ایده نمایشگاه زمانی شکل گرفت که من برای عکاسی از سیل عازم خوزستان بودم. در همان روزها پیامی مبنی بر ویزای کشور فرانسه و حضور در جشنواره کن دریافت کردم. در حقیقت این ماجرا از همانجا کلید خورد. من به این موضوع فکر میکردم که چقدر کار پسندیدهای است اگر بتوانیم عکسهایی از این سیل آماده کنیم و در حاشیه جشنواره فیلم کن که یکی از مهمترین رویدادهای فرهنگی و سینمایی جهان است به نمایش بگذاریم؛ با این هدف که مردم را آگاه کند که تحریمها موجب شده کمکهای جهانی به سیلزدگان ایران نرسد. با توجه به اینکه خودم عضو داوطلب جمعیت هلالاحمر کشور هستم، دغدغه داشتم که کاری فراتر از مرزها داشته باشیم.
با اینحال، در پروتکلهای سیاسی نمیگذارند نمایشگاه عکس بهصورت معمول در جشنواره کن برگزار شود؛ تصمیم گرفتیم فیلمهای مستند آماده شود. از سعید شمس خواهش کردم این نمایشگاه را بهصورت مدیای تصویری آماده کند تا آن را در قالب بنیاد سینمایی فارابی بهعنوان چتر سینمای ایران در جشنواره کن، در بخش بازار جشنواره به نمایش درآوریم و سپس عکسها را در رایزنی فرهنگی کشورمان در پاریس به معرض دید عموم بگذاریم. همزمان به این ایده هم رسیدیم که با سازمان ارتباطات اسلامی از طریق رایزنی فرهنگی ایران و پاریس هماهنگ کنیم که مجموعه عکسها را بهصورت چاپشده در پاریس به نمایش بگذاریم که خدا را شکر هر دو اتفاق افتاد و قرار بر این شد که در دو روز پایانی فستیوال کن، فیلم و عکسها را نمایش دهیم که استقبال خیلی خوبی هم از این رویداد شد.
استقبال از این نمایشگاه چطور بوده و آیا به هدفی که مد نظر داشتید، دست یافتید؟
استقبال خوبی از نمایشگاه شد؛ با دبیر بازار برلین ملاقات داشتیم؛ با یکی از دوستان سینمادار در فرانسه ملاقات کردیم که فیلمها را از طریق آنها پخش کنیم. اینجا مجموعهای وجود دارد مثل انجمن سینمای جوان ما؛ که فیلمهای کوتاه را به نمایش میگذارد. دبیر جشنواره بازار برلین از ما دعوت رسمی کرد تا در برلین نمایشگاه را تکرار کنیم که این اتفاق خیلی خوبی است. همچنین با ایرانیهای مقیم نروژ و سوییس صحبت کردیم و یک ایرانی مسئول برگزاری جلسات ایرانیها در سوییس بسیار از نمایشگاه استقبال کرد و دعوت کردند که نمایشگاه را در سوییس هم برگزار کنیم. به نظر من اتفاقی که در حاشیه کن افتاد، بسیار خوب بود و نمایشگاه تا حدود زیادی تأثیر خودش را گذاشت. با توجه به اینکه در روزهای پایانی کن، افتتاح نمایشگاه را در پاریس داشتیم، استقبال بسیار خوبی صورت گرفت. بازتاب گستردهای در کانالهای شبکه مجازی ایرانیهای مقیم فرانسه داشتیم. سفیر ایران در پاریس به بازدید از نمایشگاه آمد و آقای میشل استوبن، عکاس معروف وقایع انقلاب اسلامی برای بازدید حضور پیدا کرد؛ بهعلاوه فرانسویهایی که علاقهمند به ایران بودند. بهطور کلی نمایشگاه تاثیرگذاری بود؛ من در این روزها اشکهای زیادی دیدم.
نشان دادن تحریمهای ظالمانه در مورد کشور ما چقدر در این راه برایتان اهمیت داشت و برای این منظور در نمایشگاه چه کردید؟
برای این هدف یک کار مفهومی انجام دادیم؛ صندوقی بابت کمک به سیلزدهها در این نمایشگاه قرار دادیم، اما روی آن نوشتیم: «در این صندوق پول نریزید، چرا که به دلیل تحریمهای ناعادلانه این پولها به دست سیلزدهها نخواهد رسید.» این اتفاق هم با استقبال خوبی از سوی بازدیدکنندگان روبهرو شد. مفهوم اصلی این ماجرا این بود که در مهد هنر و تصویر، ما با زبان تصویر گوشهای از تحریمهای ناعادلانهای را که بهواسطه آن مشکلات زیادی به بار آمد، نشان دهیم. مخصوصا در جمعیت هلالاحمر در تجهیز و تأمین تجهیزات یا در حوزه دارو و کمکهای نقدی مردم جهان؛ همه اینها برمیگردد به اینکه ما تحریم هستیم.
در مورد تأثیر زبان هنر بر ترویج بشردوستی و فرهنگ داوطلبی برایمان بگویید.
من بهعنوان هنرمند تلاش کردم با زبان هنر که رساترین زبان دنیا محسوب میشود، گوشهای از درد و رنج مردم آسیبدیده و زشتی تحریمهای سیاسی را به مردم دنیا نشان دهم. این تصاویر دنیایی از حرف است و از آنجا که جامعه هنری فرانسه تصویر را به خوبی میشناسد، مطمئنم تحت تأثیر این نمایشگاه قرار خواهد گرفت و چهره پلید تحریم را به خوبی درک خواهد کرد. نمایشگاه با 55 اثر از عکسهای سیل که توسط ۲۸ عکاس آماده شده بود، به مدت یک هفته از ۲۵ تا ۳۱ ماه می در محل رایزنی فرهنگی ایران برای بازدید علاقهمندان برپا بود.
وقتی دو به اضافه دو چهار نمیشود
رضا احمدوند عکاس
مدتی است که پای حوادث و بلایای طبیعی به کشورمان باز شده و در گوشه و کنار ایران، شاهد طوفان، خشکسالی، سیل و آبگرفتگی، برف و کولاک شدید، زلزله و... هستیم. همه اینها جزیی از معادله طبیعت است و طرف دیگر معادله، آموزش همگانی و آمادگی مواجهه با آن و البته تدابیر بیشتری همچون رعایت استانداردهای ساختوساز و استفاده از بیمه و... است. البته گاهی هم دو به اضافه دو، چهار نمیشود! زمانی که در حوادث و سوانح، نیروهای امدادی و جهادی و داوطلب پا به عرصه میگذارند و آحاد جامعه برای مرتفعکردن مشکلات هموطنان خود، آستین بالا میزنند تا سنگی از جلوی پای حادثهدیدگان بردارند و رنج آنها را درد و رنج خود میدانند، این زمانی است که دو به اضافه دو، خیلی بیشتر از چهار میشود.
نقطه مقابل این داستان نیز وجود دارد. آن زمان که تحریمها و دخالت زورگویان نمیخواهد بگذارد حاصل این جمع، چهار شود! سیلاب و خساراتی که از ابتدای امسال با آن دستوپنجه نرم میکنیم، شاهدی بر این ادعاست و تحریمهایی که مانع رسیدن کمکهای برونمرزی به دست سیلزدگان شد!
رسانهها و بهویژه عکاسان خبری، جزو نخستین گروههایی هستند که در بحرانها و حوادث طبیعی حضور پیدا میکنند و با هر زحمت و از هر راهی سعی میکنند خود را به دل حادثه برسانند تا لحظات تلخ و شیرین را ثبت کنند. تصاویری تلخ از خسارات و رنج مردم، یا شیرینی حضور نیروهای امدادی و صحنههایی از ایثار و مهر زنان و مردان ایرانزمین. اما عکسهای سیل و زلزله و طوفان، عکس یادگاری نیست. تکتک این قابها سند هستند. اسنادی از ابعاد حادثه و نیازهای مردم خسارتدیده و مصیبتزده. اسنادی از خدمترسانی و دستان پاکی که به یاری دراز شدهاند. اسنادی که خواندن نمیخواهند و دیدن میخواهند، اسنادی که خودشان واقعیت را روایت میکنند. گاهی این سندها سر از مسابقات و جشنوارهها و نمایشگاههایی درمیآورند، اما اینبار نمایشگاهی متفاوت در جایی متفاوت، برای دیدهشدن و برای رساندن
پیام آنها.
اینبار 28 عکاس خبری، 55 تصویر را با یک پیام مشترک به نمایش گذاشتند. نمایشگاهی از ۲۵ تا ۳۱ ماه می در محل رایزنی فرهنگی ایران در پاریس و نمایشگاهی در حاشیه هفتادودومین جشنواره بینالمللی فیلم کن که یکی از مهمترین رویدادهای فرهنگی و سینمایی جهان است.
نمایشگاهی که «بابک برزویه» پرچمدار برپایی آن است با تصاویری از سیل ویرانگر اخیر در گلستان، لرستان، خوزستان و... و صحنههایی از نیاز حادثهدیدگان که دستاوردهای شوم تحریم علیه کشور باعث شده تا دستان نیازمند آنها خالی بماند.
مشاهده بیش از 50 قاب از ویرانیهای سیل، کفایت میکند تا هر آدمی که بویی از عاطفه و نوعدوستی برده، دست در جیب کرده و کمکی هرچند ناچیز در صندوق جمعآوری کمکهای مردمی برای سیلزدگان بیندازد.
اما تکمیلکننده پیام این نمایشگاه، جمله ظریفی است که با این مضمون روی صندوق نوشته شده است: «در این صندوق پول نریزید، چراکه به دلیل تحریمهای ناعادلانه این پولها به دست سیلزدهها نخواهد رسید!»
برپایی این نمایشگاه عکس درحاشیه جشنواره بینالمللی فیلم کن، مخاطبان زیادی را به خود جلب کرده و ای کاش نویسندگان و سازندگان فیلمها این تلنگر را حس کنند که آنها هم مسئولند که تبعات شوم تحریمهای ناعادلانه و قدرتطلبی زورگویان را در سراسر دنیا به پرده نمایش بکشند.
نمایش توأمان حقیقت تلخ و زیباشناسی تصویری
بابک جوادزاده عکاس
شروع سیل آسای سال98 روی دیگر طبیعت بهاری بود که هرسال ما منتظر آن هستیم، اتفاق تلخی که همراه بود با از دست دادن تعدادی از هموطنانمان؛ وسعت اتفاق در کل کشور بهحدی بود که برای برگرداندن شرایط به حالت عادی نیاز به همکاری بیش از یک نهاد و یک سازمان بود. جایی که بایستی یک اتحاد سراسری ایجاد میشد تا کشور بتواند با سرعت بیشتری از این مرحله عبور کند. این اتفاق در همان روزهای ابتدایی با کنار هم ایستادن مردم، هلال احمر، ارتش و سپاه آغاز شد. در این میان آنچه این اتحاد را هرچه بیشتر به یکدیگر متصل میکرد تصاویری بود که عکاسان ثبت میکردند.
قدرت عکس بار دیگر رخنمایی کرده و با وجه واقعگرایانهاش اتفاقات را پیش چشم مردم بازتاب داد تا نشاندهنده همدلی انسانهایی از سراسر کشور باشد که به سمت یک هدف مشترک حرکت میکنند. عکاسی در شرایط بحرانی چون سیل و زلزله و دیگر اتفاقات ناگوار که مصیبتی را متوجه مردم میکند کار دشواری است. گرفتن عکس مناسب درحالیکه کرامت سوژه آسیبدیده خود راحفظ کند، دغدغه هر عکاس بحران است. جایی که با ثبت واقعیت باید احساس مخاطب خود را نسبت به اتفاق برانگیزاند تا علاوه بر نمایش حقیقت همدلی لازم را برای کمک به همنوعهای خودمان سبب شود. نمایش توأمان حقیقت تلخ و زیباشناسی تصویری آن قسمت از هوشیاری است که او باید همواره در شرایط بحران مدنظر قرار دهد.
پس از عکاسی آنچه بسیار اهمیت دارد نشر مناسب تصاویر است. اگر بهترین عکسها را هم داشته باشیم، اما بستر مناسبی را برای نمایش عکسها رقم نزنیم مطمئنا، حاصل کار بیثمر خواهد بود و آن تأثیر لازم را در پی نخواهد داشت. در این میان یکی از مجراهای مناسب انتشار تصاویر نمایشگاه عکاسی است، به همین مناسبت به همت سازمان داوطلبان جمعیت هلالاحمر و با کوشش بابک برزویه و حیدر رضایی نمایشگاهی از تصاویر سیل امسال در محل رایزنی ایران در پاریس برگزار شد. نمایشگاه «همه جا برای همه» ماحصل نگاه 28 عکاس ایرانی به وقایع سیل اخیر در سه استان کشور است. این نمایشگاه با حضور بهرام قاسمی (سفیر ایران در فرانسه) جمال کامیاب (رایزن فرهنگی ایران در فرانسه) میشل ستبون (عکاس وقایع انقلاب اسلامی) و جمعی از هنرمندان ایرانی و فرانسوی در محل رایزنی ایران در پاریس
افتتاح شد.