[حسام خراسانی] ظهر یکی از روزهای کرونایی تهران است. اینجا، نبش خیابان طالقانی و شهید قرنی است. مکانی که داروخانه مرکزی جمعیت هلال‌احمر در آن قرار دارد. اشک، آه و چشمهای زُل‌زده به باجه‌های تحویل؛ روایت کوتاهی است از داستان‌های پرپیچ‌وخم آد‌م‌های منتظر در این نبش. انتظار برای چه؟ برای آنکه یکی از باجه‌های بیست‌گانه، شماره‌شان را اعلام و دارویی را که برای تهیه آن هفته‌ها منتظر مانده‌اند، تحویل دهند. «شهروند» در چندسطر روایتگر این انتظار خاموش است؛ روایتگر چشمهای زل‌زده.
وارد داروخانه مرکزی هلال‌احمر می‌شوم، متقاضیان روی صندلی‌های مشخص با رعایت پروتکل‌ها و قواعد فاصله‌گذاری اجتماعی و با فاصله یک‌متر از هم در چند ردیف نشسته‌اند تا نوبت‌شان برسد و داروی خود را دریافت کنند. معصومه یکی از آنهاست، 4۶سال دارد، محله او کیلومترها دورتر از نبش پُراضطراب قرنی- طالقانی است. در یکی از شهرهای حاشیه‌نشین جنوب پایتخت سکونت دارد. خودش می‌گوید چندین کیلومتر طی کرده و به این تقاطع رسیده است: «با این درد لاعلاج، تمام دواخانه‌های شهر را دانه به دانه رفته‌ام، همه یک چیز گفتن؛ دارو بی‌دارو.» نبش خیابان قرنی- طالقانی برای معصومه و ده‌ها مراجعه‌کننده دیگر آخرین ایستگاه برای دریافت داروست. داروخانه تخصصی و فوق‌تخصصی جمعیت هلال‌احمر که روزانه به حدود 1500 مراجعه‌کننده خدمات دارویی ارایه می‌دهد.
مراجعه‌کنندگان همگی شرایط «معصومه» را دارند؛ متقاضیان داروهای خاص یا برای تهیه دارو از محل خود باید ماه‌ها انتظار را تحمل یا به یکی از 37 داروخانه هلال درکشور مراجعه کنند. «آقای محمدی» مراجعه‌کننده دیگری است که برای تهیه دارو به داروخانه مرکزی آمده است. ۶سال است که پدرش مبتلا به بیماری دیابت حاد است. او می‌گوید، در طول این 6سال تا به‌حال نشده که برای تهیه دارو به داروخانه هلال مراجعه کند و دست خالی برگردد. این مراجعه‌کننده کارمند بانک است و بهشدت گرفتار مسائل کاری. به قول خودش «وقت سرخاراندن هم ندارد، چه برسد به دارویابی.» به همین دلیل اکثر اوقات پس از ساعات کاری به داروخانه مراجعه و داروهای مورد نیاز پدرش را تهیه می‌کند.
تجویز دارویی که موجود نیست!
مراجعه‌کنندگان داروخانه مرکزی هلال یک ماسک بر دهان دارند و انبوهی از نسخه در دست. شماره 2۸۴ لیست انتظار، روحانی سالخورده‌ای است که برای خرید داروهای همسرش به داروخانه آمده: «پیش از این نسخه‌های همسرم را که به سرطان مبتلاست، با بیش از یک‌میلیون و 700هزار تومان تهیه می‌کردم، اما چندماه است با راهنمایی یکی از کارشناسان همین داروخانه تنها 130هزار تومان پرداخت می‌کنم و مابقی را بیمه تکمیلی پرداخت می‌کند.» چند قدم آن‌سو‌تر جوانی با چهره‌ای مضطرب با تلفن‌همراه خود با یک پزشک صحبت می‌کند. ظاهرا قصد دارد در مورد تفاوت یک داروی داخلی با برند خارجی از پزشک خود مشاوره بگیرد. با او هم‌صحبت شدم: «وضع دارو؟ همین را بگویم که کمرمان زیربار دارو شکسته. متأسفانه با توجه به تحریم‌ها در داروخانه‌ها، برخی داروها با برندهای خارجی موجود نیست. اما برخی پزشک‌ها بازهم اصرار به تجویز داروهایی با برندهای ناموجود در بازار را دارند! هرچه به پزشک اصرار کردم که برند دیگری را به من معرفی کند، نپذیرفت.»
بوی بهبودی
چند قدم بالاتر از داروخانه مرکزی در خیابان طالقانی، یک سالن چند صدمتری برای متقاضیان داروهای بیماران کرونایی تعیین و تعبیه شده است. مسئولان داروخانه مرکزی این تفکیک را با توجه به شرایط حساس بیماران خاص و امنیت متقاضیان اتخاذ کرده‌اند. سالن تقریبا خلوت و ساکت است، تنها هر چند 10دقیقه یک مراجعه‌کننده وارد می‌شود. البته بنا به گفته کارکنان در این بخش تا چند روز گذشته میزان مراجعه‌کنندگان چند 10برابر بوده است. بنا به گفته یکی از این کارکنان، افزایش داروخانه‌های ویژه ارایه داروهای مقابله با کرونا، یکی از دلایل کاهش مراجعه‌کنندگان در چند روز گذشته شده است. یکی دیگر از دلایل کاهش متقاضیان داروهای کرونایی که کارکنان داروخانه مرکزی عنوان می‌کنند، کاهش میزان مبتلایان درکشور است. مردی میانسال برای تهیه داروی برادرش آمده، نسخه‌‌ای از یکی از بیمارستان‌های شهر تهران را نشان می‌دهد و می‌گوید: «برادرم از 1۲روز پیش مبتلا شده و حالا در یکی از اتاق‌های خانه به حالت قرنطینه نگهداری می‌شود، چند هفته پیش او را با سرفه شدید و تنگی‌نفس بردیم بیمارستان و آنجا عکس ریه‌هایش را گرفتند و اعلام کردند که کرونا دارد. 10روز بستری شد ولی پس از 10روز گفتند که بهتر است در خانه استراحت کند تا بیمارستان، و برایش دارو تجویز کرده‌اند.»
«لبخند» را دوست دارم
«محمدحصاری» یکی از کارکنان داروخانه که روزانه بین 100 تا 150 مراجعه‌کننده دارد، می‌گوید: «بارها مشاهده کرده‌ام که مراجعان با اندوه ناشی از بیماری خود یا یکی از عزیزان‌شان وارد داروخانه می‌شوند. همیشه به صورت حزن‌آلود و غمناک‌شان خیره می‌شوم، نسخه را تحویل می‌دهند و داروهای مورد نیازشان را تحویل می‌گیرند، پس از تحویل‌گرفتن دارو حالت صورت‌شان عوض می‌شود، چشمان‌شان براق‌تر می‌شود و لبخندی روی لب‌های‌شان می‌نشیند و از داروخانه خارج می‌شوند. من کارم را به خاطر همین لبخندها دوست دارم.» حسام خالصی، مدیر داخلی داروخانه مرکزی هلال‌احمر هم زیاد شاهد این صحنه‌ها بوده است، او با تأکید بر اینکه این داروخانه تقریبا با تمام بیمه‌ها قرارداد دارد، می‌گوید: «داروخانه هلال‌احمر محل مناسبی برای افرادی است که درآمد متوسط دارند. همکاری سازمان داوطلبان جمعیت هلال‌احمر و سمن‌های مردمنهاد در کمک به بیماران کم‌درآمد و فاقد بیمه بسیار خوب است. واحد مددکار داروخانه در تمام ساعات فعال است تا با معرفی این افراد به مراکز این قشر را نیز از خدمات بهره‌مند کند.»
سود اقتصادی یا سود اجتماعی
سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر در‌سال ۱۳۳۴ با هدف خدمت‌رسانی، رفع نیازهای درمانی، در عین حال راهبری مجموعه فعالیت‌های مرتبط با امور دارویی و تجهیزات پزشکی جمعیت هلال‌احمر تأسیس شد. این سازمان درحال حاضر با در اختیار داشتن مجموعه‌ای از کارخانه‌های تولید دارو، تجهیزات پزشکی و شرکت پخش در سراسر کشور و شرکت بازرگانی خارجی اهتمام خود را در این راستا معطوف کرده تا ضمن ارایه بهترین خدمات به مردم شریف ایران، نقش بسزایی در ارتقای سلامت جامعه نیز ایفا کند. حدود 73سال پیش نیز نخستین داروخانه جمعیت هلال‌احمر در شهر قزوین راه‌اندازی شد. حسن صفاریه، مدیرعامل سازمان تدراکات پزشکی می‌گوید: «داروخانه‌های هلال‌احمر با هدف کمک به بیماران فعالیت می‌کنند. این داروخانه‌ها براساس وظیفه حمایت و کمک به افراد محروم تأسیس شده است. این امری طبیعی است که هلال‌احمر با توجه به وظیفه درمانی‌اش به تدارک دارو هم بپردازد.»کمک به تأمین داروی مورد نیاز جامعه اعم از داروهای شیمیایی، گیاهی، واکسن و فناوری‌های نوین از طریق تهیه و تدارک، تولید و توزیع و عرضه، خرید و فروش و صادرات و واردات، بخشی از فعالیت‌های این سازمان است. همچنین جمعیت هلال‌احمر در زمینه تأمین مواد اولیه دارویی، مکمل‌های غذایی در 37داروخانه فعالیت می‌کند؛ تعدادی که بنا به گفته صفاریه در میان 1300داروخانه کشور رقم ناچیزی است. این داروخانه‌ها بیشتر داروهای حیاتی و خاص با حاشیه سود کم ارایه می‌دهند که برخی از آنها برای داروخانه‌های خصوصی صرفه اقتصادی ندارد. به‌گفته مسئولان، این مجموعه با این فعالیت با هدف سود اجتماعی دنبال می‌شود نه سود اقتصادی.
با فقدان دارو روبه‌رو نیستیم
مدیرعامل سازمان تدارکات پزشکی جمعیت هلال‌احمر در گفت‌وگو با «شهروند» درباره ذخیره دارو در سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر می‌گوید: «مشکلات زیادی در زمینه ذخیره دارو وجود داشت که به کمک جمعیت هلال‌احمر و سازمان غذا و دارو حل شد.» او با بیان اینکه با توجه به عدم فعالیت برخی از شرکت‌های هواپیمایی در انتقال دارو با مشکلات و موانعی روبه‌رو هستیم، افزود: «حتی در این شرایط نیز ما با فقدان دارو مواجه نیستیم، البته در برخی فواصل زمانی در مورد بعضی از داروها با کمبود مواجه می‌شویم که آن هم به صورت مقطعی است.» مدیرعامل سازمان تدارکات پزشکی جمعیت هلال‌احمر با بیان اینکه آخرین امید بیماران برای تأمین داروهای مورد نیازشان داروخانه‌های هلال‌احمر است، ادامه می‌دهد: «تا جایی که برای سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر امکان‌پذیر است، به‌صورت قانونی داروها را تأمین می‌کند و ممکن است به دلیل تحریم‌ها نتوانیم دارویی را تهیه و در اختیار مردم قرار دهیم.»
صندلی‌های فاصله‌گذاری شده
ساعت کاری داروخانه از 7صبح لغایت 21شب در تمام روزهای غیراداری است. روزهای پنجشنبه و جمعه نیز به ترتیب داروخانه از ساعات13 تا 16و30 دایر است. صفاریه به نگرانی‌های برخی از مراجعه کنندگان از میزان بالای ازدحام در سالن اشاره دارد: «این داروخانه جزو سه داروخانه اصلی شهر تهران است. روزانه این داروخانه تقریبا‌هزار مراجعه‌کننده دارد. باتوجه به این میزان جمعیت و این مسأله که نسخه‌های بیماران خاص نیاز به تأیید بیمه و تأیید اصالت دارو دارد تا حدودی فرآیند تحویل دارو طول می‌کشد. باید دارو به نام بیمار ثبت شود تامانع ورود دارو به بازار سیاه شویم.»
بنا به گفته صفاریه این فرآیندها حدود 30 تا 45 دقیقه زمان می‌برد. به همین منظور مراجعه‌کننده باید دقایقی منتظر بماند. مساحت داروخانه مرکزی 525 متر است که حدود 120 متر در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار دارد. این مرکز با علامت‌گذاری صندلی‌ها و محل ایستادن افراد سعی کرده است، پروتکل‌های فاصله‌گذاری هوشمندانه را رعایت کند. صفاریه در این زمینه توضیح می‌دهد: «حتی با هماهنگی با شهرداری منطقه در چند روزگذشته، صندلی‌هایی در خیابان تعبیه شد تا برخی از بیماران متقاضی در بخش بیرونی مستقر شوند. قرار است در روزهای آتی سایبان‌هایی نیز برای آسایش بیشتر متقاضیان تعبیه شود.» بنا به گفته صفاریه، افزایش تعداد نیروهای فعال از دیگر تمهیداتی است که برای پاسخگویی سریع‌تر و کاهش زمان حضور متقاضیان در داروخانه اندیشیده شده است.
دارو موجود است
«کرونا داروی خاصی ندارد، اما با توجه به تب بازار درباره برخی داروها، جمعیت هلال‌احمر یک‌میلیون کپسول تامی فلو و نزدیک به ٦٠٠هزار داروی قرص کلترا را وارد ایران کرده است. همچنین محموله یک میلیونی ریباویرین نیز تهیه شده و در آستانه ورود به کشور است.» مدیرعامل سازمان تدارکات پزشکی با ذکر این توضیحات ادامه می‌دهد: «محدودیتی در پاسخگویی به مراجعان و متقاضیان نداریم. با شیوع ویروس کرونا در کشور، داروخانه‌های هلال‌احمر با هدف رفع نیازهای درمانی کشور و به حداقل رساندن دغدغه‌های دارویی مردم، فعالیت‌های خود را در زمینه تأمین و توزیع داروهای مورد نیاز مردم توسعه داده و در تلاش است با به‌کارگیری تمام ظرفیت‌ها برای بهبود و توسعه خدمت‌رسانی به آحاد مردم گام بردارد.» بنا به گفته صفاریه در چند هفته گذشته چند محموله دارویی وارد کشور شده است.
معین دولت در عرصه سلامت
حسن صفاریه با تأکید بر نقش مهم داروخانه‌های جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان یکی از بازوهای نظام دارویی کشور، بیان کرد: «طبق آمار وزارت بهداشت ۹۷درصد داروهایی که مورد تأیید این وزارتخانه است در داخل کشور تولید می‌شود.» او در تکمیل صحبت‌های خود در این بخش افزود: «سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر به‌عنوان یک هلدینگ دارویی و تجهیزات پزشکی، گام‌های موثر و بلندی در زمینه تولید انواع دارو و تجهیزات پزشکی یکبار مصرف در کشور برداشته و تلاش دارد مجری برنامه‌های انسان‌دوستانه جمعیت هلال‌احمر در بخش سلامت جامعه باشد. بی‌شک نقش بی‌بدیل سازمان تدارکات پزشکی در چشم‌انداز برنامه توسعه جمهوری اسلامی ایران و حرکت در راستای اقتصاد مقاومتی انکارناپذیر است و مجموعه بزرگ سها مصمم است برای اعتلا و سرافرازی نظام جمهوری اسلامی تلاش می‌کند.»
به گفته مدیرعامل سازمان تدارکات پزشکی، همچنین هم‌وطنان می‌توانند برای دریافت اطلاعات دارویی خود با خط ویژه ۴۱۶۵۱ تماس بگیرند. تلاش برای کاهش آلام دردمندان و به حداقل رساندن دغدغه‌های دارویی مردم و ارتقای شاخصه‌های سلامت از امور مهمی هستند که مسئولان جمعیت هلال احمر و این سازمان در دستور کار خود قرار داده و تلاش می‌شود تمامی برنامه‌ریزی‌ها حول محور این اهداف انجام گیرد، موضوعی که مدیرعامل سازمان تدراکات پزشکی نیز در پایان صحبت‌های خود بر آن تأکید می‌کند.