روزنامه شهروند کد خبر: 186172 تاریخ خبر: ۱۳۹۹ سه شنبه ۳ تير جهانگیری: اگر توسعه صادرات غیرنفتی محقق شود، بخش تولید، اشتغال و تأمین ارز را به دنبال خود به حرکت وامی‌دارد و بسیاری از مشکلات را برطرف می‌کند گشایش گره کور به دست صادرات غیرنفتی اسفندیار جهانگرد، اقتصاددان: علاوه بر تاثیر نرخ ارز بر صادرات، اقتصاد کشور با مسائل متعددی روبه‌رو است که تحریم‌های یک‌سویه آمریکا در کنار مشکلات ساختاری اقتصاد ایران عواملی هستند که در کنار آنها نبود برنامه‌ریزی درست، برنامه‌های درستی که بر زمین ‌ماندند و هدفمندنبودن صادرات در کشور همه و همه سبب می‌شود که چشم‌انداز صادرات غیرنفتی چندان خوش‌بینانه نباشد [سجاد خداکرمی] روز گذشته معاون اول رئیس جمهوری گفت: <<توسعه صادرات غیرنفتی امسال برای کشور از هر امر دیگری واجب تر است و همه دستگاه های مرتبط باید برای تحقق هدف گذاری ۴۱ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی برای سال ۹۹ بسیج شوند.>> این موضوع درحالی از سوی جهانگیری بیان می شود که بنابر آمارهای موجود کشور در سال گذشته 41.4 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشته است و چنین درخواستی نشان می دهد مسئولان با شرایط موجود تکرار صادرات غیرنفتی سال گذشته را در سال جاری ایده آل می دانند. موضوعی که اگر آن را در کنار منفی شدن صادرات غیرنفتی ددوماهه ابتدای سال 99 نسبت به سال پیشین و تراز تجاری منفی کشور در سال 98 قرار دهیم و همچنین در کنار اینها مروری هم بر آمار های صادرات غیرنفتی ایران در دهه90 شمسی داشته باشیم، تصویر نه چندان خوشایندی از صادرات غیرنفتی کشور خواهیم یافت. حال به این وضع ناخوشایند تأثیرات مخرب شیوع بیماری کووید-19 بر اقتصاد، تنگ ترشدن حلقه تحریم های یک سویه آمریکا علیه کشورمان در کنار حل نشدن بسیاری از مشکلات ساختاری اقتصاد را قرار دهیم، تصویر ناروشن تری از آینده در دست خواهیم داشت. توسعه صادرات غیرنفتی باید در اولویت برنامه ها باشد ماجرا از آنجا آغاز می شود که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری، ظهر دوشنبه در نهمین جلسه شورای عالی توسعه صادرات غیرنفتی کشور با تأکید بر اینکه در سال جاری موضوعی مهم تر از توسعه صادرات غیرنفتی برای اقتصاد کشور وجود ندارد، گفت: <<توسعه صادرات غیرنفتی امسال برای کشور از هر امر دیگری واجب تر است و همه دستگاه های مرتبط با امر صادرات باید برای تحقق هدف گذاری ۴۱ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی برای سال ۹۹ بسیج شوند.>> او همچنین می افزاید: <<اگر به دنبال جهش تولید، حفاظت از اشتغال موجود و تأمین ارز مورد نیاز برای واردات مواد اولیه تولید هستیم، باید توسعه صادرات غیرنفتی را در اولویت نخست برنامه های خود قرار دهیم و دستگاه های اجرایی نیز باید بدانند که اصلی ترین و مهم ترین وظیفه آنها در سال جاری این است که موانع را از پیش روی توسعه صادرات غیرنفتی بردارند.>> معاون اول رئیس جمهوری از صادرات غیرنفتی به عنوان مهم ترین پیشران اقتصادی کشور یاد کرد و گفت: <<اگر توسعه صادرات غیرنفتی محقق شود، بخش تولید، اشتغال و تأمین ارز را به دنبال خود به حرکت وامی دارد و بسیاری از مشکلات را برطرف می کند.>> جهانگیری همچنین با اشاره به برخی مشکلات و موانع نظیر تحریم ها و شرایط کرونایی تصریح کرد: <<اگرچه با مشکلات و موانع پیچیده روبه رو هستیم، اما از ظرفیت های گسترده و توان مدیریتی بالا درکشور برخوردار هستیم و قادر خواهیم بود با اتکا به این ظرفیت ها مشکلات و موانع پیش رو را برطرف کنیم.>> افول صادرات غیرنفتی این گفته های نفر دوم در قوه مجریه در شرایطی بیان می شود که اگر به آمار های تجاری سال جاری از دریچه گمرک نگاهی بیندازیم، می بینیم که ارزش صادرات غیرنفتی کشور در فروردین و اردیبهشت امسال روی هم رفته ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده است. این درحالی است که اگر به آرشیو آماری سازمان توسعه تجارت ایران سری بزنیم، خواهیم دید آمار صادرات غیرنفتی ایران در مدت مشابه سال گذشته ۸ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بوده است و به عبارتی این مقایسه نشان می دهد که با تأثیرات مخرب شیوع بیماری کرونا در کنار مصائب دیگر پیش پای تجارت، صادرات غیرنفتی ایران طی این زمان تقریبا نصف شده است. همچنین نکته قابل توجه دیگر روند منفی صادرات غیرنفتی ایران طی سال های 98 و 97 است که بعد از اوج گیری صادرات غیرنفتی در سال 96 که ماحصل گشایش های برجامی بود، با اوج گیری تحریم های یک سویه آمریکا رو به افول گذاشت و از حدود 47 میلیارد دلار در سال 96 به حدود 41 میلیارد دلار در سال 98 رسید. همه عوامل سلبی دست به دست هم داده اند اسفندیار جهانگرد، استاد اقتصاد در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، درباره گفته های معاون اول رئیس جمهوری و هدف گذاری های صادرات غیرنفتی در سال جاری به <<شهروند>> می گوید: <<شیوع کووید-19 به بازار عرضه و تقاضا شوک وارد و اختلا لات بسیاری در اقتصاد ایجاد کرد. هر چند تحریم ها دست و پای صادرات کشور را بسته اما با این همه دولت تلاش دارد تا از روزنه های صادراتی موجود استفاده کند و فرصتی که کووید-19 سبب شده از دست برود را در ادامه سال جاری جبران کند.>> او در ادامه با اشاره به اینکه حال و روز صادرات غیرنفتی کشور طی سال های گذشته نیز چندان خوب نبوده است، می افزاید: <<در حال حاضر شرایط به گونه ای است که عوامل گوناگونی سد راه صادرات غیرنفتی کشور شده است. معمولا وقتی نرخ ارز افزایش پیدا می کند در کوتاه مدت کالای صادراتی ما برای ارسال به مقاصد صادراتی کاهش پیدا می کند؛ زیرا این نرخ ارز وارد نهاده ها و موجب بالارفتن قیمت تولید می شود و به سبب این افزایش صادرات کاهش می یابد. علاوه بر این موضوع اقتصاد کشور با مسائل متعددی روبه رو است که تحریم های یک سویه آمریکا در کنار مشکلات ساختاری اقتصاد ایران عواملی هستند که در کنار آنها نبود برنامه ریزی درست، برنامه های درستی که بر زمین ماندند و هدفمندنبودن صادرات در کشور همه و همه سبب می شود که چشم انداز صادرات غیرنفتی چندان خوش بینانه نباشد. به همین سبب می بینیم حتی در مقاصد صادراتی پیشین با ورود دیگران یا نقش محصولات و خدمات ما کمرنگ شده یا حتی ما از آن بازار ها خارج شده ایم.>> تولید انحصاری و رقابتی نبودن محصولات و خدمات همچنین حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی شیخ رباط، استاد اقتصاد در دانشکده اقتصاد دانشگاه مفید قم، دیگر کارشناسی است که درباره این روند رو به افول صادرات غیرنفتی و هدف گذاری ها در این زمینه در سال جاری به <<شهروند>> می گوید: <<تحریم های یک سویه آمریکا شدیدتر و منافذ صادراتی ایران تنگ تر شده است، در کنار این موضوع شیوع بیماری کووید-19 صادرات را با اختلال روبه رو کرده و این دو در کنار برخی عوامل داخلی موجود در اقتصاد ایران سبب شده تا دولت تلاش کند در هدف گذاری، صادرات غیرنفتی کشور را به حد سال قبل رهنمون کند.>> او در ادامه با اشاره به دلایل افول صادرات غیرنفتی ایران طی سال های گذشته و راه حل خروج از روند منفی از این وضع می افزاید: <<موضوع تأثیر دیپلماسی بر اقتصاد به خصوص صادرات کشور در نیمه دهه 90 نشان از اهمیت تعاملات خارجی ایران در این زمینه دارد که به دلایل عدیده این فضا از دست رفته است. در کنار این موضوع نبود عوامل تشویق کننده صادرات و امکان‎دادن به تولید برای صادرات، نبود تولیدی که از انحصار خارج باشد و توان رقابت داشته باشد نیز موضوعات دیگری هستند که می توان از ضعف در آن برای منفی شدن روند صادرات کشور اشاره کرد.>> گواه هایی برای درک لزوم اصلاح سیاست گذاری ها گفته های این اقتصاددانان در شرایطی است که چندی پیش مرکز پژوهش ها در گزارش خود با عنوان اقتصاد ایران، چالش ها و چشم انداز های پیش رو، بخشی را نیز به تجارت خارجی کشور اختصاص داد و در آن به مشکلات پیش پای صادرات غیرنفتی پرداخت. تهیه کنندگان این گزارش می گویند تمرکز نسبتا شدیدی در بازارهای هدف صادراتی وجود دارد. <<به گونه ای كه سهم سه كشور امارات متحده عربی، چین و عراق از میان ۱۴۷ کشور در سال 1397 مجموعا حدود 54 درصد از ارزش صادرات كالا های غیرنفتی بوده است.>> آنها همچنین می افزایند که <<سبد صادرات غیرنفتی ایران نیز به شدت به صادرات کالاهای با ارزش افزوده کمتر (عمدتا مواد خام) وابسته است.>> در یک نگاه کلی اگر بشود از شرایط صادرات غیرنفتی کشور تصویری داد، چه به گواه آمار و چه به گفته کارشناسان، به نظر می رسد ضعف سیاست های صادرات غیرنفتی در سایه سیاست گذاری های ناکارآمد سبب شده در شرایط تحریم و غیر تحریم و حتی با شیوع کووید-19 و پس از کنترل آن نیز اقتصاد ایران نیاز به حرکت های اصلاحی عظیمی داشته باشد تا بتواند روند صادرات غیرنفتی کشور را به سوی مثبت رهنمون کند.