روزنامه شهروند کد خبر: 96684 تاریخ خبر: ۱۳۹۶ چهارشنبه ۲۳ فروردين سرمايه اجتماعي، عنصر پيونددهنده شهروندان در حکمروايي مطلوب شهری | مصطفی سلیمی | دکترای محیط زیست | شهر پیچیده ترین و متنوع ترین جلوه تمدن بشری است و بنابراین برای اداره آن باید مدیریتی قابل و کارآمد اعمال شود. منظور از مدیریت عبارت است از برنامه ریزی و سازماندهی فعالیت ها، و نیز ایجاد انگیزش برای انجام کارها. فعالیت ها برای رفع نیازهای مشترک زندگی شهری شهروندان و برای ارتقای کیفیت زندگی و کار آنان صورت می گیرد. مشارکت مردم در امور شهر خودشان مزایای زیادی در بر خواهد داشت. با مشارکت در طرح ها، آگاهی عمومی مردم درخصوص مسئولیت ها و حقوق خودشان افزایش می یابد. در آنها حس مسئولیت اجتماعی ایجاد و تقویت می شود و تعلق خاطر آنها به شهرشان افزایش می یابد که این خود از سرمایه های بزرگ اجتماعی است. در این شرایط این پرسش مطرح می شود که سرمايه اجتماعي در حکمرانی خوب شهری چه نقشی ایفا می کند؟ ابتدا باید برای جواب به این پرسش بنیادین با اين دو مفهوم و اهميت آنها درجامعه آشنا شویم. به گفته پاتنام از آن جا که منابع مالي و نيروی انساني نتوانسته جوامع را به سوی رشد و توسعه اجتماعي سوق دهد بايد رکن سومي نيز برای دستيابي به توسعه قایل شويم و آن سرمايه اجتماعي است. حکمراني شهری (Governance Urban ) پيش شرطي برای توسعه پايدار است. امروزه شهرها با افزايش مداوم جمعيت و نياز های اجتماعي وابسته به آن روبه رو هستند. ولي منابعي که در اختيار شهرداری ها قرار مي گيرد، به همان نسبت افزايش نمي يابد. در اين شرايط عدم تمرکز موفق، مديريت موفق منابع محدود، مشارکت همگاني و توسعه مشارکت بين شهر، دولت، جامعه مدني، اجتماعات محلي و نيز بخش خصوصي ابزار های اصلي هستند که شهر ها در پيش رو دارند. اين گفته ها نشان داد که حکمراني شهری امروزه در جهان با مشکلات زيادی روبه روست. چاره رهايي از اين بن بست حکمراني ورود و تزريق سرمايه ای از جنس خود مردم به نام سرمايه اجتماعي است که به عنوان يک حلقه مفقوده در اين زنجيره حکمراني است. در پاسخ به سوال گفته شده، مي توان اذعان کرد که بدون وجود سرمايه اجتماعي در شهروندان و مشارکت فعال آنها حکمراني شهری به معنای واقعي تحقق نخواهد يافت. و مديريت شهری در چارچوبي محدود و ايستا و بدون مشارکت شهروندان با اعمال قدرتي يک سويه و مسلط در تصميم گيری نسبت به مسائل شهر و شهروندان باقي خواهد ماند. تمرکززدايي از ساختار قدرت و ايجاد ائتلاف ميان سه نهاد قدرت يعني دولت، جامعه مدني و بخش خصوصي برای اداره امور نشان از وجود مجموعه ای از شبکه روابط مبتني بر اعتماد دارد که اين نهادها را قادر مي سازد به صورت جمعي عمل کنند. در توضيح مي توان گفت که سرمايه اجتماعي در مقوله اعتماد که دولت و حکومت محلي (شهرداری ها و شورای شهر) در آن نقش اساسي دارند مي توانند اعتماد مردم را به مشاغل و مسئولان سياسي و اجرايي و نهاد ها تقويت کنند. اقتدار اجتماعي شهروندان در تعامل با محيط، ساير ذی نفعان و تصميم گيرندگان و ساختارهای موجود در جامعه مفهوم پيدا مي کند. آنچه در اين فرايند اهميت مي يابد، اعتماد و ايجاد اطمينان در درون اجتماعات و بين هر اجتماع و ساير موسسات است. اين عامل زيربنای سرمايه اجتماعي است که خود از پيش شرط های اصلي ايجاد ظرفيت مشارکت و به عبارت ديگر، افزايش قدرت شهروندی به شمار مي آيد. عدالت و انصاف به عنوان شاخص های اعتمادآفرين سرمايه اجتماعي اهميت خاصي در اين مدل دارد. اين شاخص توزيع مجدد ثروت و امکانات شهری با مشارکت و تاثيرگذاری فقرای شهری است. عدالت به معني بي طرفي در فرآيند های تصميم گيری است که باعث مي شود همه مردان و زنان شهری فرصت هايي را برای ايجاد رفاه و حفاظت از آن داشته باشند. در فاکتور مشارکت بازهم بايد نگاه دو طرفه به اين مسأله کرد. در بعد ديگر سرمايه اجتماعي با شرکت افراد در محافل غيررسمي و فعاليت های گروهي تشکيلاتي جامعه مدني به معنای واقعي شکل مي گيرد و اين امر به حکمروايي مطلوب کمک بسزايي مي کند. همچنين مي توان اذعان کرد؛ مهمترين عنصر جامعه مدني سمن ها (NGO ) و اجتماعات محلي هستند که در عين حال مهمترين منبع توليد و باز توليد سرمايه اجتماعي نيز هستند اگر ما بگوييم جامعه مدني آرايش نهادهای غيردولتي جامعه را در حکمراني تشريح مي کند پس سرمايه اجتماعي، روابط اجتماعي اساسي را تشريح مي کند که از طريق آنها آرايش های نهادی ظهور و بروز مي يابند. جامعه مدني فعال و پويا به توليد سرمايه اجتماعي مي انجامد و در مقابل سرمايه اجتماعي جامعه مدني را تقويت مي کند و در نهايت تعامل مناسب اين دو از رهگذر شبکه های اجتماعي و اجتماعات محلي، الگوی فاعليت مندی غيراقتصادی را به منظور دستيابي به منابع مالي و قدرت به وجود مي آورد. در اين مدل سرمايه اجتماعي عنصر پيوند دهنده شهروندان در بازی حکمروايي مطلوب شهری است. که اين سرمايه مهم پنهان (سرمايه اجتماعي) الگوی شهرنشيني ارتباطي را جايگزين شهرنشيني ابزاری مي کند و نهادهايي چون جامعه مدني و بخش خصوصي در کنار دولت و حکومت محلي (شهرداری، شورای شهر) نقش موثری در تصميم گيری های شهری ايفا مي کنند.