شهروند|پاریس دوباره برای ایران خبرساز شده است. درحالی‌که خبرهای تازه حاکی از آن است که حدود 83 فروند هواپیمای جدید به ایران فروخته می‌شود، نمایشگاه غول‌های هواپیماساز در پاریس، تحلیل‌های زیادی پیرامون خریدهای ایران به دنبال داشته است. عده زیادی از تحلیلگران با اشاره به کاهش شدید تقاضای خرید از کمپانی‌های بزرگ هواپیماسازی می‌گویند ترامپ به دلیل منافع مالی زیادی که سفارش‌های انبوه ایران برای آمریکا دارد، بعید است جهت‌گیری سیاسی علیه ایران را به منافع اقتصادی کشورش ترجیح بدهد. زیرا او مهمترین وعده‌ای که به مردم آمریکا داده است تقویت اقتصاد آمریکاست و آمریکا یکه‌تاز بلامنازع صنعت هوایی در جهان است.شهر نور دوباره برای صنعت هوایی ایران خبرساز شد. حدود 1.5سال بعد از امضای نخستین تفاهمنامه خرید 118 فروند ایرباس، این‌بار در زمان رئیسجمهوری جدید فرانسه با غول‌های هوایی برای خرید 73 فروند هواپیما توافق کردند. البته مدیرعامل قشم‌ایر نیز از خرید 10 فروند بویینگ مکس 737 خبر داده است. تفاهمنامه ایرباس به تنهایی حداکثر ۲.۵میلیارد دلار ارزش دارد. طبق اعلام ایرباس در نمایشگاه هوایی پاریس، شرکت ایرتور ایرلاین ایران ۴۵ فروند هواپیمای جت A۳۲۰ و زاگرس ایرلاین ۲۰ فروند هواپیمای A۳۲۰ و هشت فروند A۳۳۰ خریداری خواهد کرد. اگر این قراردادها کامل شود، ایران را به مشتری مهمی در صنعت هوافضا که در سلطه شرکت‌های بویینگ آمریکا و ایرباس اروپاست، بدل می‌کند. ایران‌ایر برای نوسازی ناوگان فرسوده‌اش که از سال‌ها تحریم لطمه دیده است، سال گذشته توافق‌هایی را برای خرید حداکثر ۱۴۰ هواپیما از بویینگ و ۱۰۰ فروند هواپیما از ایرباس امضا کرد.
تا برجام زنده است
اجازه لغو توافق‌های هوایی را ندارند
اما درحالی برخی نگران سنگ‌اندازی‌های ترامپ، رئیسجمهوری جمهوریخواه آمریکا که همواره خود را مخالف توافق هسته‌ای ایران معرفی می‌کرده هستند که آرمان بیات، کارشناس صنعت هوایی به «شهروند» می‌گوید: تا زمانی که برجام وجود دارد توافق‌های منعقد شده در صنعت هوایی به قوت خود زنده است. به گفته او، بند 22 پیوست 2 برجام به صورت مستقیم خرید هواپیماهای باری و مسافری را مورد اشاره قرار داده و هیچ یک از طرفین این توافق چندجانبه از جمله آمریکا نمی‌تواند آن را نقض کند.
او معتقد است: تنها عاملی که می‌تواند مانع صدور مجوز از سوی خزانه‌داری آمریکا شود عملکرد شرکت‌های هواپیمایی است نه تحریم‌های آمریکا علیه ما. چرا که OFACT این اختیار را دارد که شفافیت و توانایی مالی شرکت‌ها را مورد ارزیابی قرار داده و براساس آنها تصمیم‌گیری کند. فخریه‌کاشان، معاون وزیر به نوعی این اظهارات را تأیید کرده و می‌گوید: در شرایط احتمالی برگشت تحریم‌ها، تمام قراردادها معتبر است و تحریم عطف به ماسبق نمی‌شود و این کمپانی‌ها حق جریمه هم ندارند.در این میان برخی دیگر نفع اقتصادی قراردادهای خرید هواپیما برای آمریکا را ضامن اجرایی شدن آن می‌دانند. به گفته آنها، قراردادهای هوایی می‌تواند از هزاران شغل تولیدی در آمریکا که یکی از شعارهای اصلی مبارزات انتخاباتی وی بوده‌اند، حمایت کند. از سوی دیگر، مخالفان ایران در آمریکا از ترامپ می‌خواهند مانع اجرای این قراردادها شود.ریچارد ابولافیا، نایب‌رئیس شرکت مشاوره هواپیمایی Teal Group دراین‌باره اظهار کرد تمایل ایرباس و بویینگ برای معامله با ایران، منعکس‌کننده این باور است که ترامپ باید بین مشاغل و ملاحظات سیاست خارجی انتخاب کند و وی نتوانسته است توافق‌های تجاری بین‌المللی را باطل کند.به گفته فرهاد علوی از شرکت حقوقی آکریویس که متخصص قوانین تحریم‌ها و صادرات است، قراردادهای هواپیما ترامپ را در وضع بغرنجی قرار داده است. صنعت هواپیمای مسافربری یکی از معدود صنایع تولیدی است که آمریکا در آن برتری رقابتی بسیار واضحی را حفظ کرده است. پاسخ منفی به چنین قراردادهای مهمی آن هم در شرایطی که تقاضا در نقاط دیگر ضعیف شده است، اعتماد چندانی را نسبت به رئیسجمهوری که متعهد شده است مشاغل آمریکا را به‌خصوص در بخش تولید حفظ کند، ایجاد نخواهد کرد.تأثیر این سفارش‌ها بر مشاغل هوافضای آمریکایی نامعلوم نیست زیرا بستگی به این دارد که مشتری چه نوع موتور و تجهیزات الکترونیکی را انتخاب کند. اما جاستین دوبون، سخنگوی ایرباس اظهار کرده است که موتورهای A۳۲۰ حداقل تا حدی در آمریکا ساخته خواهد شد.
ایرلاین‌های کم‌درآمد
نمی‌توانند پول هواپیماها را بدهند
نکته مهم درباره تأمین مالی این قراردادها این است که هیچ شفاف‌سازی در رابطه با آن صورت نگرفته است، با این که بسیاری از تحلیلگران صنعت هوایی اجرای آن را برای ایرلاین‌هایی که از پس هزینه‌های جاری خود برنمی‌آیند ناممکن توصیف می‌کنند. قیمت تقریبی هر یک از این هواپیماها، حدود ۱۰۰میلیون دلار است، به عبارت دیگر ایرلاین‌های ایرانی سفارش ساخت و خرید ۷میلیارد و ۲۰۰میلیون دلار هواپیما به ایرباس داده‌اند که رقمی در حدود ۲۵هزار و ۲۰۰میلیارد تومان می‌شود؛ رقم عجیب و غریبی که تحت هیچ شرایطی نه بخش خصوصی و نه بخش دولتی ایران امکان تأمین آن را ندارد. آرمان بیات، کارشناس صنعت هوایی با تأکید بر این‌که ایرلاین‌های طرف تفاهم باید توضیح دهند که این تفاهمنامه‌ها تابع چه مدل اقتصادی است، ادامه داد: هر چند که مذاکرات صورت‌گرفته در نمایشگاه پاریس تنها یک تفاهمنامه بوده و هیچ بار حقوقی برای اقتصاد ایران ندارد، اما اجرایی‌نشدن آن به نوعی اعتماد ایجاد‌شده به اقتصاد ایران را زیر سوال خواهد برد.
او در حالی‌که مدیریت مالی در شرکت‌های هواپیمایی ایران را بسیار ضعیف توصیف می‌کرد، ادامه داد: متاسفانه ایرلاین‌های ایرانی فاقد هر گونه مدیریت مالی، نقدینگی و توسعه اقتصادی هستند؛ به گونه‌ای که از پس هزینه‌های جاری خود بر نیامده و بدهی‌های متعددی را به دستگاه‌های ارایه‌دهنده خدمات دارند. در چنین شرایطی چطور می‌توان انتظار داشت که این شرکت‌ها قادر به خرید هواپیماهای جدید با تورم تعهدات مالی و اعتباری باشند.
این تحلیلگر صنعت هوایی با بیان این‌که سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صنعت هوایی مهمتر از سرمایه‌گذاری برای خرید هواپیماست، ادامه داد: در بهترین شرایط فاینانس لیزینگ، رقم بازپرداخت بدهی شرکت‌های هواپیمایی سالانه بین 3.5 تا 4میلیون دلار خواهد بود که رقم بسیار بالایی است.
به‌طور یقین هواپیمای نو هزینه مستقیم کمتری نسبت به هواپیماهای دست دوم دارد ولی عواملی مانند هزینه‌های استهلاک سرمایه‌گذاری قیمت تمام‌شده صندلی – ساعت پرواز در ایران را افزایش می‌دهد. در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که با خرید هواپیمای نو قیمت تمام‌شده کاهش یابد و مجموع این عوامل هزینه – بدهی شرکت‌های هواپیمایی را افزایش داده و در صورت عدم مدیریت بالانس مالی شرکت‌ها را منفی خواهد کرد.
بازارگرمی بويینگ و ایرباس
در این میان به نظر می‌رسد برخی ایرلاین‌های ایرانی در دام جوسازی‌های خبری نمایشگاه هوایی پاریس افتاده‌اند تا ایرباس و بويینگ با خبری‌کردن امضای یادداشت تفاهم با این شرکت‌ها، برای خود رایگان تبلیغ کنند. به نظر می‌رسد انتشار اخبار متعدد امضای قراردادهایی از این دست که نه الزام‌آور برای هواپیماسازان هستند و نه پشتوانه حقوقی محکمی دارند، بیشتر به یک رقابت درونی میان بويینگ و ایرباس به‌عنوان دو غول هواپیماسازی دنیا برمی‌گردد. به‌خصوص که بويینگ توانسته با امضای قراردادهای نهایی فروش هواپیمای ۷۳۷ مکس با برخی ایرلاین‌های مهم دنیا از ایرباس جلو بیفتد.به خصوص که یکی دیگر از بازی‌های رسانه‌ای این دو غول صنعت هواپیماسازی دنیا انتشار اخبار و تحلیل‌هایی مبنی بر نیاز آینده بازار صنعت هوایی به ۴۰ یا ۵۰هزار فروند انواع هواپیمای مسافری و باری در ۲۰سال آینده است. این در حالی است که در دهه‌های گذشته که رشد جمعیت جهان بسیار بالاتر از نرخ رشد فعلی و نیز ضریب نفوذ رفاه شهروندان کشورهای مختلف، رقمی بسیار کمتر از ارقام اعلام‌شده جهانی در چند سال اخیر است، این دو شرکت روی هم رفته در ۴۰سال گذشته حداکثر ۷۰ تا ۸۰هزار فروند هواپیما تولید کرده‌اند. حال چگونه می‌خواهند در ۲۰سال ایرلاین‌ها را به خرید ۵۰هزار فروند هواپیما ترغیب کنند؟
الحاق83 فروند هواپیمای جدید
به ناوگان هوایی کشور
با این حال مسئولان صنعت هوانوردی ایران امیدوار هستند با تحویل 83 فروند هواپیمای جدید به ناوگان هوایی کشور بیش از 50هزار صندلی جدید به ظرفیت ناوگان هوایی افزوده شده و فرصت‌های اشتغالزایی مستقیم برای بیش از 20هزار نفر در داخل فراهم شود.
شرکت هواپیمایی ایرباس در بیانیه‌ای مطبوعاتی از امضای یادداشت تفاهم خرید 28 فروند هواپیمای تولیدی این شرکت توسط شرکت هواپیمایی زاگرس ایران خبر داد. حالا براساس تفاهمنامه منعقد‌شده میان«لوبورژه» پاریس توسط «عبدالرضا موسوی» مدیرعامل شرکت زاگرس و «فابریس برژیه» مدیرعامل شرکت هواپیمای تجاری ایرباس قرار است که 20 فروند هواپیمای «A320neo» و هشت فروند هواپیمای «A330neo» در اختیار این شرکت هواپیمایی قرار گیرد؛ اما ایرتور دیگر شرکت هواپیمایی خبرساز در حاشیه نمایشگاه پاریس بود که تفاهمنامه خرید 45 فروند هواپیما از خانواده A320neo را به امضا رسانده است. خانواده A320 پرفروش‌ترین محصول هواپیماهای تک‌راهرو هستند که تاکنون 13هزار سفارش داشته و بیش از 7هزار و 600 هواپیما به حدود 400 مشتری در سراسر جهان تحویل داده شده است. همچنین مدیر عامل قشم ایرلاین هم از امضای تفاهم نامه خرید 10 فروند هواپیما با بویینگ خبر داده ایم.