شهروند| در هفتاد و پنجمین روز آلوده تهران، «سوخت» عامل اصلی آلودگی هوای این شهر و هفت کلانشهر دیگر اعلام شد. نشست خبری دیروز تکالیف دستگاه‌ها در اجرای قانون هوای پاک ظهر دیروز درحالی برگزار شد که هوای تهران باز هم برای گروه‌های حساس ناسالم اعلام شده بود. معاون محیط‌زیست اعلام کرد که 97درصد اتوبوس‌ها، 34درصد کامیون‌ها و کِشنده‌ها و بیش از 80درصد موتورسیکلت‌های تهران فرسوده‌اند و درعین حال 85درصد آلودگی تهران سهم آلاینده‌های محرک و 15درصد سهم نیروگاه‌ها و موتورخانه‌هاست، اینها همه در شرایطی است که هشت‌سال است ناوگان اتوبوسرانی تهران هیچ اتوبوس جدیدی نداشته. هنوز دوماه به پایان سال مانده اما تهران که سال 95 را با 60روز ناسالم برای گروه‌های حساس به پایان برده بود، تا این‌جا 75روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 9روز ناسالم برای همه را از سر گذرانده و حالا اعلام شده که ذرات معلق هوای تهران ۳برابر استاندارد جهانی است.
به گفته مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی بسیاری از کشورهایی که در سال‌های گذشته مشکل آلودگی هوا داشتند، از دهه۸۰ به این جمع‌بندی رسیدند که باید قانون جامعی در این زمینه داشته باشند تا همه دستگاه‌ها به اجرای تکالیفی درباره کاهش آلودگی هوا موظف شوند. این درحالی است که «اغلب تصور می‌کنند که مسئول هوای ناپاک سازمان حفاظت محیط‌زست است» اما «سازمان حفاظت محیط‌زیست یک نهاد حاکمیتی است که بر عملکرد دستگاه‌های مختلف در قبال قانون هوای پاک نظارت می‌کند.»او با بیان این‌که از همه دستگاه‌های اجرایی در مورد روند اجرای مصوبات کاهش آلودگی هوا گزارش‌گیری کرده شده، گفت که «بسیاری از دستگاه‌ها به دلیل کمبود بودجه و نبود تخصیص اعتبارات نتوانستند به تعهداتشان عمل کنند» و با این توضیح به تشریح تکالیف دستگاه‌ها در اجرای قانون هوای پاک پرداخت و آماری از وضع آلودگی هوای تهران داد: «نظارت بر کیفیت سوخت تولیدی برعهده سازمان محیط‌زیست است و طبق قانون این سازمان باید سه‌ماه یکبار سوخت توزیعی در کشور را مورد پایش قرار دهد اما در ماه‌های آذر و دی پایش کیفیت سوخت در کلانشهرها به جای سه‌ماه یکبار به هفته‌ای یکبار رسید.»این‌طور که تجریشی گفت، با تصویب قانون هوای پاک در مجلس و ابلاغ آن در مردادماه امسال، وظایف همه دستگاه‌های اجرایی برای کاهش آلودگی هوا مشخص شده است. او با توجه به نمونه‌گیری‌های انجام‌شده ادامه داد: «در بعضی از کلانشهرها و بررسی این نمونه‌ها به این جمع‌بندی رسیده‌ایم که در کلانشهرهای سوخت، عامل اصلی تولید ذرات معلق است. در شهر تهران با توجه به مطالعات صورت‌گرفته، دلیل عمده آلودگی به ذرات معلق برمی‌گردد و بنابراین مهمترین آلاینده تهران در شرایط حاضر ذرات معلق است که از احتراق ناقص و کیفیت نامناسب سوخت تولید می‌شود.»این شرایط در تهران را درحالی ادامه داد که براساس گفته معاون محیط‌زیست انسانی، مصرف بنزین در چهار‌سال اخیر، افزایش قابل مشاهده‌ای داشته، به‌طوری که در هر‌سال دو‌درصد افزایش مصرف سوخت اتفاق افتاده است: «در فصل سرما در بعضی کلانشهرها مثل تهران بروز پدیده وارونگی دما در کنار افزایش مصرف سوخت و پایداری هوا باعث افزایش آلودگی می‌شود. در 6ماهه دوم سال به دلیل بروز پدیده وارونگی دما شاهد تشدید آلودگی هوا هستیم. ذرات معلق می‌تواند ناشی از نیروگاه‌ها، فعالیت‌های صنعتی، سوخت زباله و خودروها باشد اما سوخت و احتراق ناقص عمده‌ترین بخش را در تولید ذرات معلق کمتر از 2.5میکرون دارد.» تجریشی ادامه داد: «در سال‌های گذشته توانستیم برخی آلاینده‌ها را مدیریت کنیم اما درحال حاضر ذرات معلق مهمترین مسأله در آلودگی هوای شهرها به‌ویژه تهران است. مقدار ذرات معلق در تهران ۳۲میکروگرم در مترمکعب است؛ این درحالیست که استاندارد جهانی ۱۰میکروگرم در مترمکعب است. بنابراین سه‌برابر حد استاندارد جهانی ذرات معلق در هوای تهران وجود دارد.»
کامیون‌ها و آلودگی شبانه تهران
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست در ادامه نشست آماری از آلاینده‌های تهران در سال‌های گذشته اعلام کرد و براساس آن توضیحاتی درباره مدیریت وضع کامیون‌ها و کِشنده‌ها داد: «براساس مطالعات سال ۱۳۹۵ سهم خودروهای سواری اعم از شخصی، ون و تاکسی در تولید آلودگی سه‌درصد است. علی‌رغم این‌که این دستگاه‌ها ۸۰درصد ناوگان را تشکیل می‌دهند، هچنین موتورسیکلت‌ها در تولید آلودگی ۱۲درصد سهم دارند اما در این میان بیشترین سهم با میزان ۸۵درصد متعلق به اتوبوس‌ها و کامیون‌هاست.»
به گفته او با توجه به ایمنی که وزارت راه در جاده‌ها در نظر گرفته، تردد کامیون‌هایی با عمر بالا در جاده‌ها ممنوع شده است: «به همین علت کامیون‌های فرسوده به سمت شهر سرازیر شده‌اند. همچنین در طول روز اتوبوس‌های فرسوده امکان تردد در شهر را دارند اما این دستگاه‌ها نیز امکان تردد در جاده‌ها را ندارند بنابراین ناوگان اتوبوسرانی و کامیون‌ها سهم قابل توجهی در ایجاد ذرات معلق دارند.»از سوی دیگر بیشترین ذرات معلق این‌طور که تجریشی مطرح کرد، در تهران از دو بخش ناوگان فرسوده حمل‌ونقل و همین‌طور کامیون‌ها و کِشنده‌ها نشأت می‌گیرد و برهمین اساس یکی از مصوبات کارگروه کاهش آلودگی هوا تردد کامیون‌ها در سطح شهر تا نیمه بهمن‌ماه ممنوع شده است.تجریشی با اشاره به ضرورت نوسازی ناوگان فرسوده حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان یکی از مواد مصوبه سال ۹۵ گفت: «10هزار اتوبوس فرسوده داریم که باید از سامانه حمل‌ونقل عمومی خارج شوند اما متاسفانه در زمینه تولید، واردات موتور و خودروهای برقی که یکی از موارد مصوبه 95 است، اقدام خاصی صورت نگرفته و این مصوبه اجرایی نشده است.»طبق آمار اعلام‌شده در نشست خبری روز گذشته تا سال ۹۲، ۷۹۸۸ اتوبوس در شهر تهران وجود داشت که ۹۷درصد آنها فرسوده بودند. سن فرسودگی اتوبوس‌ها هشت‌سال است و براساس آمارهای این سال ۲۹هزار و ۱۱۷ دستگاه کامیون در تهران تردد می‌کرد که براساس سن فرسودگی این کامیون‌ها- که ۱۵سال است- ۳۴درصد آنها فرسوده بودند. تعداد موتورسیکلت‌ها در تهران بیش از یک‌میلیون دستگاه برآورد شد که با توجه به سن فرسودگی آنها که پنج‌سال است، بیش از ۸۰درصد این دستگاه‌ها فرسوده‌اند.