آیت وکیلیان- شهروند| در پی برخی حاشیه‌سازی‌ها پیرامون سخنرانی رئیس‌جمهوری در دیدار وزیر و معاونان وزارت امور اقتصادی و دارایی که در مورخه 18 دی ماه‌سال جاری ایراد شد، برخی از سیاسیون، روحانیون و تشکل‌های اصولگرا به نقد آن پرداختند. رئیس‌جمهوری در صحبت‌هایی گفته بود «همه باید انتقاد شوند و استثنا ندارد. تمام مسئولین در کشور قابل نقد هستند. ما در کشور معصوم نداریم اگر امام دوازدهم ظهور کرد آن وقت هم می‌شود نقد کرد. پیغمبر هم اجازه نقد می‌داد. بالاتر از پیغمبر که در تاریخ نداریم. وقتی پیغمبر صحبتی می‌کرد یک‌نفر بلند می‌شد و می‌گفت «أ من‌الله ام منک؟» حرف خودت است یا خدا وحی کرده است؟ اگر می‌گفت «من‌الله» که هیچ امر خداست اما اگر می‌گفت «منّی» طرف مقابل می‌گفت قبول ندارم و نقد می‌کرد. ما در زمان حکومت معصوم هم نقد را داریم.»
روحانی در بخشی از سخنرانی مورد نظر خود به‌وضوح از ضرورت تحمل نقد در حکومت سخن می‌گوید و به‌عنوان شاهد مثال تأکید می‌کند که حتی در دوره حکومت معصومین علیهم‌السلام هم آن بزرگواران به مردم اجازه می‌دادند نظرات و نقدهای خود را مطرح کنند. این نکته بیانگر سعه صدر، بزرگواری و تحمل در مشی حکمرانی معصومین و پذیرش نقد مردم و اظهارنظر آنها نسبت به اجزای حاکمیت و نه معصوم(ع) است. این جملات علاوه بر این‌که قراین تاریخی، فقهی و کلامی بسیاری دارد، به معنای قابل نقد بودن معصومین(ع) نبوده و اینگونه نیز قابل استنباط نیست. باب انتقادات البته از واکنش رئیس اسبق سازمان صدا و سیما که گفت «اگر جمله امام زمان(عج) هم قابل نقد است را رئیس‌جمهوری قبلی می‌گفت چه می‌شد؟» شروع شد. سیدعزت‌الله ضرغامی آنجایی که به کنایه گفته بود «شاید کسانی که لباس روحانیت به تن می‌کنند سهمیه ویژه دارند»، آغاز‌کننده یک جدل فقهی و سیاسی نیز از سوی روحانیون بود. در کنار این انتقادات، برخی از روحانیون نیز با دفاع از سخنان رئیس‌جمهوری به این مسأله اشاره کردند که سخنان رئیس‌جمهوری در این مورد روشن بوده و منتقدان دچار بدفهمی شده‌اند. موضوع البته تا جایی پیش رفت که دیروز دفتر رئیس‌جمهوری در واکنش به این حاشیه‌سازی‌ها اطلاعیه‌ای صادر کرد.
تکذیبیه دفتر رئیس‌جمهوری
دفتر رئیس‌جمهوری در واکنش به برخی حاشیه‌سازی‌های کذب درباره سخنرانی روحانی در دیدار وزیر و مسئولان وزارت امور اقتصادی و دارایی در اطلاعیه‌ای ضمن تکذیب انتساب این جمله به رئیس جمهوری که «امام زمان(عج) هم قابل نقد است»، تأکید کرد: باور و اعتقاد به عصمت انبیاء و ائمه معصومین(ع) از مسلمات قطعی تشیع است. در این اطلاعیه از اصحاب رسانه، سیاسیون، تریبون‌داران، خطبا و خصوصا علمای ارجمند و فضلا درخواست شده تا پیش از آن‌که مطالب تحریف شده و بعضا هدفمند برخی چهره‌های سیاسی در رسانه‌ها را ملاک قضاوت و نقد قرار دهند؛ به اصل جملات بیان شده از سوی رئیس‌جمهوری رجوع کنند. در متن اطلاعیه دفتر رئیس‌جمهوری که دیروز منتشر شد، آمده است که «مطالبی همچون (قابل‌نقدبودن معصومین علیهم‌السلام) که با تقطیع و تحریف هدفمند جملات رئیس‌جمهوری، ابتدائاً از سوی یک چهره سیاسی بیان شد و متاسفانه زمینه‌‌ساز قضاوت و موضعگیری گروهی از رسانه‌ها، اشخاص و برخی تشکل‌های حوزوی گردید؛ کاملاً کذب است و از جمله، به هیچ عنوان عبارت (امام زمان (عج) هم قابل نقد است) نه در سخنان ایشان وجود داشته و نه از آن قابل استنباط می‌باشد. بدیهی است باور و اعتقاد به عصمت انبیاء و معصومین علیهم‌السلام از مسلمات قطعی مذهب تشیع است.» در این اطلاعیه همچنین گفته شد که «اصل جملات بیان شده از سوی رئیس‌جمهوری را از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری president.ir دریافت کنید.»
ورود روحانیون، افراد و رسانه‌های اصولگرا
به دنبال انتشار سخنان رئیس‌جمهوری در مورد این‌که «ما در کشور معصوم نداریم مگر این‌که یک‌وقت امام دوازدهم ظهور کرد که آن وقت هم می‌شود نقد کرد» برخی از رسانه‌های اصولگرا از آن به‌عنوان «عقب‌نشینی روحانی از اظهاراتش درباره جواز نقد امام معصوم» تعبیر کردند.
شاید کسانی که لباس روحانیت به تن می‌کنند سهمیه ویژه دارند
رئیس اسبق سازمان صداوسیما ازجمله چهره‌های سیاسی اصولگرا بود که به این سخنان روحانی واکنش نشان داد و در این مورد نوشت: «اگر جمله امام زمان(عج) هم قابل نقد است را رئیس‌جمهوری قبلی می‌گفت چه می‌شد؟ شاید کسانی که لباس روحانیت به تن می‌کنند سهمیه ویژه دارند!» عزت‌الله ضرغامی، در کانال تلگرامی‌اش نوشت: «امام زمان(عج) هم قابل‌نقد است. از پیامبر هم که بالاتر نداریم. به پیامبر (ص) هم می‌گفتند این سخن از شماست یا
وحی الهی است!»
از روی ناآگاهی است
با انتشار سخنان روحانی بیشترین واکنش‌ها از سوی روحانیون و مراجع صورت گرفت؛ یک عضو جامعه مدرسین در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که سند دینی و شرعی صحبت‌های اخیر آقای روحانی چیست، گفت: «این حرف‌ها غلط است اگر پیغمبر قابل‌نقد باشد اصلا معصوم نیست اگر معصوم نباشد واجب الاتباع نیست. آیت‌الله حسن ممدوحی نماینده مردم کرمانشاه در مجلس خبرگان رهبری در دوره چهارم و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به صحبت‌های رئیس‌جمهوری در مورد نقد پیغمبر(ص) و امام زمان(عج) گفت: گمان می‌کنم این ناآگاهی است و گرنه شاید هدفی هم نداشته باشد ولی ناآگاه است. آیت‌الله ممدوحی در گفت‌وگو با جهان نيوز در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که سند دینی و شرعی این صحبت‌ها چیست، افزود: این حرف‌ها غلط است اگر پیغمبر قابل نقد باشد اصلا معصوم نیست اگر معصوم نباشد
واجب الاتباع نیست. وی در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که بحث استناد به معصوم چه جایگاهی دارد که ایشان گفتند، خاطرنشان کرد: اصلا دین ما، نظام ولایت فقیه ما، فقه ما همه اینها استناد به روایات ائمه است. هزاران شاید میلیون‌ها کتاب در این زمینه داریم که همه اینها استناد به قول حضرات معصومین است.
انتقاد جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به‌عنوان یکی از تشکل‌های مهم در میان روحانیون اصولگرا نیز طی اطلاعیه‌ای نسبت به اظهارات رئیس‌جمهوری درباره نقد معصومین(ع) بشدت انتقاد کرد. در متن کامل این اطلاعیه آمده است: «اکیدا توصیه می‌کنیم بعضی از مسئولین از ورود به مسائل اعتقادی و تخصّصی فکری در اظهارات خویش پرهیز کنند و به جای آن، تلاش خود را به حل مشکلات معیشتی و گرفتار‌های اقتصادی مردم معطوف و آنچه مردم از شماها انتظار دارند، گره‌گشایی از مسائل و مشکلات زندگی آنان است، نه اظهارنظر در مسائل اعتقادی و تخصصی، که نه‌تنها گرهی از کار مردم باز نمی‌کند، بلکه افزون بر مشکلات دنیوی آنان، دین آنان را نیز با مشکل
مواجه می‌کند.»
معلوم می‌شود در حوزه درست درستان را نخوانده‌اید
همزمان با سلسله پاسخ‌ها و واکنش‌های روحانیون و تشکل‌های مربوط به آنان، آیت‌الله شیخ مهدی شب‌زنده‌دار استاد دروس عالی حوزه علمیه و عضو ارشد جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ازجمله روحانیونی بود که تندترین نقد را به سوی رئیس‌جمهوری روانه کرد و در ابتدای سخنانش گفت: «ما نسبت به عقاید شیعه با هیچ‌کس رودربایستی نداریم و انقلاب ما برای این است که این ارزش‌ها گسترش و قوام پیدا کند. این‌که گفته می‌شود معصوم و امام هم قابل نقد هستند، اگر مقصود گوینده این باشد که افرادی نقد میکردند و معصومین به آنها اجازه می‌دادند، این بلااشکال است، اما نقد امروز به معنای این است که کسی اشتباه دارد و اگر کسی اشتباهش را به او گفت، او باید بپذیرد». وی افزود: نقد ائمه از ناحیه کسانی است که به مقامات ائمه آشنا نبودند یا ریگی به کفش داشتند.» عضو ارشد جامعه مدرسین با تأکید بر این‌که «شما باید خدا را شکرگزار باشید که این فرصت به شما داده شده است که خدمت‌گزار باشید»، اظهار کرد: به خاطر عقاید شیعه و ولایت فقیه به این‌جا رسیدید، و الّا شما چه جایگاهی داشتید که حالا هر روز درباره عقاید شیعه مناقشه می‌کنید؟ معلوم می‌شود در حوزه درست درستان را نخوانده‌اید. این‌که ما می‌گوییم درست درس بخوانید و فقه و اصول خود را درست کنید، برای همین است. آدم بی‌سواد این حرف‌ها را می‌زند. این چه حرفی است که می‌زنید؟ ما جانمان را برای ائمه کف دست گذاشتیم.»
مقصود روحانی
برای برخی گویا و روشن نبوده است
در کنار نقد برخی از مراجع و روحانیون نسبت به سخنان رئیس‌جمهوری، برخی نیز با دفاع از روحانی تبیین این نکته را داشتند که سخنان او برای افراد روشن نبوده و به نوعی بدفهمی ایجاد کرده است؛ سیدرضا اکرمی با تأکید بر این‌که «ما باید بین وحی و رأی تفکیک قایل شویم» اظهار کرد: «آنچه رسول اکرم فرموده، حرف خداست جای بحث ندارد؛ چون کلام خداست اما ما در جنگ بدر داریم که رسول اکرم یک نقطه‌ای را برای عملیات در نظر گرفته بودند، یکی از اصحاب آمد و گفت: یا رسول‌الله آیا این مکان را به امر و دستور خدا انتخاب کردی یا به تشخیص خودت؟ پیغمبر فرمودند: نه این تشخیص خودم است و آن فرد به حضرت قبولاند که این مکان برای دفاع مناسب نیست و باید مکان دیگری انتخاب شود و پیغمبر هم آن را قبول و مکان دیگری را انتخاب کردند. آقای روحانی منظورشان این است که ما می‌توانیم از رسول اکرم سوال کنیم یا به کار او نقد بکنیم.» این عضو جامعه روحانیت مبارز با بیان این‌که «ظاهرا مقصود آقای روحانی در این بحث کاملا برای برخی روشن و گویا نبوده است»، تصریح کرد: «منظور ایشان این بود که آیا می‌شود از پیغمبر سوال کرد و می‌شود حتی نسبت به تصمیمی که پیغمبر گرفته است، سوال، پرسش یا
نقد کرد.»
سخنان روحانی به معنای
پرسشگری از معصومین است نه نفی آنان
یک استاد حوزه علمیه نیز درصدد تبیین صحیح سخنان رئیس‌جمهوری برآمد و گفت: «مراد آقای روحانی از سخنان اخیرش درباره نقد در زمان معصومین نه به معنای رد و نفی آنان بلکه به معنای امکان پرسشگری از معصومین است.» آیت‌الله محسن غرویان در گفت‌وگو با ایسنا، در واکنش به نظرات مطرح‌شده اخیر از سوی برخی شخصیت‌های سیاسی و حوزوی درباره سخنان رئیس‌جمهوری در زمینه نقد در زمان معصومین(ع) اظهار کرد: به نظر من آقای دکتر روحانی مراد جدی‌اش در این سخنان نقد معصومین به معنای رد آنها نیست. آقایان نقد را به معنای نفی و رد گرفته‌اند. درحالی که نقد به معنای پرسشگری است و مراد آقای روحانی این است که از معصومین هم می‌شود پرسید و این نیست که هرچه معصوم بگوید، مردم بگویند، سمعا و طاعتا.» وی افزود: «هرکس که از معصوم سوالی بکند، آنان نیز در مقام پاسخگویی برمی‌آیند. معصومین زمینه را برای پرسشگری در جامعه فراهم میکردند نه این‌که بگویند هرچه ما می‌گوییم، باید بدون چون و چرا
گوش کنید.»
سخنان رئیس‌جمهوری که در میان روحانیون و سیاسیون هر دو جریان اصلی واکنش‌هایی را برانگیخت، فارغ از مضمون و مباحث درگرفته، کارشناسان و تحلیلگران را به این جمع‌بندی رساند که گمانه‌زنی‌ها و اظهارنظرها بیشتر از آن‌که نشانه‌ای بر دغدغه‌های دینی منتقدان آن باشد، به رویکردهای سیاسی و جناحی آنان پهلو می‌زند.