حمیدرضا عظیمی| جشنواره سیوششم شروع شگفت‌انگیزی داشت و حالا هر چه از روزهای باقیمانده آن می‌گذرد، انگار طور دیگری پیش می‌رود. شروع شگفت‌انگیز جشنواره از آن‌جا کلید خورد که اهالی رسانه و دست‌اندرکاران اجرایی جشنواره سي‌و‌ششم مراسمی را اجرا کردند که هر چند در این دوره برای نخستین‌بار برگزار می‌شد اما برگزاری آن‌که با استقبال اهالی سینما و عوامل تولید فیلم‌های حاضر در جشنواره روبه‌رو شد، نشان می‌داد كه جشنواره‌ای احتمالا بی‌حرف و حدیث را پیش رو خواهیم داشت.
آن روز که جدول پخش و اکران فیلم‌های حاضر در جشنواره به قرعه گذاشته و به این شیوه پر شد، جمله اهالی سینما بر این نظر بودند که این اتفاق مبارک یک گام به پیش است و باعث خواهد شد نگاه ناعادلانه در اختصاص زمان اکران از بین برود. در آن زمان چه آن گروه از اهالی سینما که با «شهروند» به گفت‌وگو نشسته بودند و از این واقعه استقبال و چه آنها که در رسانه‌های دیگر نظرات خود را ارایه کردند بر این نکته پای می‌فشردند که به آنچه در جشنواره فجر رخ خواهد داد، خوشبین هستند به این دلیل که پیش از آغاز جشنواره با اتفاقی میمون و مبارک همراه شده است!
حالا اما برخی از کاستی‌ها رخ نموده و برخی از امور دارد خود را نشان می‌دهد؛ نشانه‌هایی که از دید اهالی رسانه بر برخی وقایع نهانی دلالت دارد حتی این رخدادها را برخی از سینماگران به طور رسمی بیان کرده‌اند. همین چند روز پیش منیژه حکمت در جلسه پرسش و پاسخ عوامل فیلم «جاده قدیم» که در پردیس ملت برگزار شد، به طور رسمی اعلام کرد که معتقد است «سناریوی جشنواره از پیش طراحی‌شده و گام به گام دارد بر اساس خواست سناریو‌نویسان پیش می‌رود» موضوعی که برخی از رسانه‌ها با کنار هم قرار‌دادن اتفاقاتی، احتمال آن را پررنگ‌تر کرده‌اند.
آغاز از فضای مجازی
این روزها آنچه دارد در میان اهالی سینما دهان به دهان منتشر می‌شود، وجود سناریویی است که می‌خواهد سیمرغ مردمی که عنوان مهمترین جایزه جشنواره از نگاه سینماگران را دارد و قرار است فارغ از نگاه‌های سیاسی یا گروهی و براساس رأی و نظر مردم و مخاطبان سینما اعطا شود؛ مسیر از پیش تعیین‌شده‌ای را طی کند. بحثی که حول محور فیلم‌های ارگانی شکل گرفته و این اعتقاد را به وجود آورده است که نوعی برنامه‌ریزی انجام شده تا رأی مردمی و داوران در روز پایانی جشنواره بر هم منطبق شود. متهم ردیف اول این نگاه فیلم «به وقت شام» ابراهیم حاتمی‌کیا است.
در بیرون و فضای واقعی هم شواهدی وجود دارد که این نگاه را تأیید می‌کند و حتی اگر نظریه‌پردازان چنین واقعه‌ای اشتباه کرده باشند، نشانه‌‌ای بیرونی به عنوان عامل تشدید‌کننده این نظر وجود دارد. سرآغاز آن هم از کانال تلگرامی یک برنامه تلویزیونی شروع شد. برنامه حالا خورشید که گفته می‌شود مجری آن در کسوت روابط عمومی چند فیلم هم حضور دارد، نظرسنجی‌ای روی خروجی کانال 300هزار نفره خود قرار داد که قبل از آغاز جشنواره و بدون این‌که کسی فیلم‌ها را دیده باشد، خواسته بود تا مردم به فیلم‌های جشنواره رأی دهند. پستی که هر چند در این کانال به عنوان «پیش‌بینی» و حدس و گمان ظهور و بروز داشت اما این نظر را به وجود آورد که «قرار است نظر مردم و رأی آنها در جشنواره فیلم فجر مهندسی شود.» این اقدام خارج از عرف وقتی شک و تردید را بیشتر کرد که در صدر فهرست نظرسنجی، فیلم «به وقت شام» ابراهیم حاتمی‌کیا قرار گرفت و مقام بعدی را هم «لاتاری» محمد‌حسین مهدویان به دست آورد!
این حاشیه اما به همین‌جا ختم نشد و هر چند آغازش مانند بسیاری از وقایع دیگر در این بوم از فضای مجازی شروع شد اما در فضای واقعی از سوی اهالی سینما و دست‌اندرکاران رسانه پی‌گرفته شد. اوج این ماجرا آن‌جا بود که منیژه حکمت پس از فیلمش تأکید کرد: «من به این نتیجه رسیدم که سناریوی جشنواره فجر از قبل نوشته شده و از مردم عزیز و تمام جوانانی که در سرما برای گرفتن بلیت‌ها در صف ایستادند، معذرت می‌خواهم. تمام بلیت‌های سینماهای مردمی به ارگان‌ها فروخته شده و سهمیه‌های آزاد از سالن‌های ۴۰۰ نفره ۶ تا ١٠ نفر است. جایزه مردمی نوش جان شما فیلم‌های ارگانی ولی بگذارید مردم فیلم‌ها را ببینند».
سینماها خالی است اما مردم در صف می‌ایستند
آنچه منیژه حکمت در نشست پرسش و پاسخ فیلمش مطرح کرد، قبل از جشنواره نیز توسط تعدادی از سینماگران مطرح شد و آنها نیز بر این اعتقاد بودند؛ اما بارها از سوی آنها و به صورت رسمی در گفت‌و‌گوهای رسانه‌ای اعلام شده که «امیدواریم جشنواره فیلم فجر در سیوششمین دوره طوری نباشد که قابل پیش‌بینی شود».
فرهاد اصلانی، بازیگر نام‌آشنای سینمای ایران، پیشتر درباره پیش‌بینی‌پذیری جشنواره فجر گفته بود: باید بپذیریم که جشنواره فیلم فجر دولتی است و طبیعی هم هست که انتخاب‌هایش و داوری آن با سلیقه خاصی همسو باشد، به همین دلیل به نظر من، به این اهمیت بدهیم که مخاطب و مردم چه تصمیمی می‌گیرند؛ به همین دلیل در این جشنواره، سیمرغ مردمی داری اهمیت بالایی از نگاه سینماگران است. طرح چنین موضوعاتی قبل از جشنواره این اعتقاد را هم به وجود آورد چون سیمرغ مردمی چند سالی است مورد توجه قرار گرفته، بنابراین برایش برنامه خاصی وجود دارد. برنامه‌ای که به‌طور طبیعی باید از مسیر آرای مردمی بگذرد. حالا برخی از رسانه‌ها گزارش داده‌اند که به نظر می‌رسد بلیت‌های نمایش مردمی فیلم‌ها سمت و سو پیدا کرده است. آنها خبر داده‌اند صف‌های طولانی در سینماهای مردمی شکل گرفته است، اما در سالن نمایش، صندلی‌ها خالی دیده می‌شود. حتی در خبری این‌طور انعکاس پیدا کرد که مردم برای پله‌ها و محوطه نیز بلیت می‌خرند و برای تماشای فیلم‌ها به سالن می‌آیند، اما در نهایت همین مخاطبان، حق رأی ندارند. حق رأیی که به دیگران داده شده و این ادعا مطرح شده است که بلیت‌ها به سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی و حاکمیتی تعلق گرفته که برخی از آنها زحمت فیلم‌دیدن را هم به خود نمی‌دهند. زحمتی که هر چند برای فیلم‌دیدن داده نشده اما ممکن است به رأی دادن براساس تبلیغات بیرونی منتهی شود که نتیجه آن معلوم است.
با این‌حال، مسئولان برگزارکننده این موضوع را نمی‌پذیرند. چنانکه ابراهیم داروغه‌زاده بر این موضوع تأکید کرده که فقط بلیت‌هایی که در فروش اینترنتی اخذ شده، حق رأی دارند. دبیر سیوششمین جشنواره فیلم فجر در گفت‌وگو با «شهروند» با توجه به انتقاد مطرح در رسانه‌ها از جشنواره سیوششم گفت: انتقاد سازنده رسانه‌ها همیشه قابل توجه است و می‌توان از آن به‌عنوان چراغی تعبیر کرد که راه مديران را روشن می‌کند و باید همه ما از آن استقبال كنيم. او با برشمردن یک نمونه از این نوع انتقادات و به‌کار بستن آن افزود: در موضوع به‌کار بستن این انتقادها، در روزهای اخیر دیدید که رسانه‌ها انتقاداتی را درباره نمایش فیلم‌ها در باغ کتاب طرح کردند که پس از این انتقادها، برنامه‌ها اصلاح و نتیجه آن اعلام شد.
داروغه‌زاده درباره نقد مطرح شده در رسانه‌ها درباره رأی‌گیری در سیمرغ مردمی هم گفت: این موضوع کاملا روشن است و در این رأی‌گیری فقط رأي بليت‌هاي بخش فروش مردمي اينترنتي شمارش مي‌شود و غیر از این بلیت‌ها، هیچ نوع بلیت دیگری دخالت ندارد.
آنچه داروغه‌زاده گفته به این معناست که آنهایی که از مسیر غیر اینترنتی بلیت خریداری کنند، حق رأی ندارند، یعنی سهمیه‌ها به هر گروهی که تعلق گرفته باشد دارای حق رأی هستند و حتی اگر فیلم‌ها را ندیده باشند با توجه به کد الکترونیکی که روی بلیت است، امکان حضور در رأی‌گیری برای آنها وجود دارد. علی آشتیانی‌پور، مدیر ستاد انتخاب فیلم برگزیده تماشاگران در سیوششمین جشنواره فیلم فجر هم پیش از این اعلام کرده بود که بلیت‌های سینماهای مردمی جشنواره فیلم فجر دارای کدهای خاصی است که از طریق الکترونیکی کدها توسط مخاطبان برای ثبت رأی استفاده می‌شود.
با این‌حساب، احتمال برخی از اعمال نظرها (نه توسط برگزارکنندگان) وجود دارد مگر این‌که دست‌اندرکاران به این نتیجه برسند بلیت‌هایی که ورود آنها به سینما ثبت نشده، آرایشان باطل شود. این‌که چقدر این موضوع قابل اجرا باشد، به دست‌اندرکاران و برگزارکنندگان جشنواره بستگی دارد.