عذرا فراهانی/ روزنامه‌نگار و دانشجوی دکترای فرهنگ و ارتباطات
سخنگوی قوهقضائیه: آیا جلوگیری از تصادفات کار قوهقضائیه است؟
محسنی اژه‌ای، سخنگوی قوهقضائیه در خصوص بی‌اعتمادی مردم نسبت به قوهقضائیه و احساس فساد در جامعه، در نشست اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور نکاتی را مطرح کردند که در این یادداشت تنها به دو نکته آن اشاره می‌شود.
یکم: محسنی اژه‌ای یکی از مشکلاتی را که باعث کاهش اعتماد مردم و طولانی‌شدن پرونده‌ها شده، بحث کارشناسی دانسته و گفته یک پرونده که در دستگاه قضا تشکیل می‌شود، در بخش‌های مختلف نیاز به کارشناسی دارد. فرض کنید در رابطه با جراحات در سال چند تصادف داریم؟ آیا جلوگیری از تصادفات کار قوهقضائیه است؟ اصلاح همه جاده‌ها کار قوهقضائیه است؟ فرهنگسازی برای مردم و رعایت قوانین و مقررات کار قوهقضائیه است؟ در سال چند تصادف می‌شود؟
دقیقا کار قوهقضائیه با اجرای صحیح قانون و برقراری عدالت نوعی فرهنگسازی است. طبق قانون ایجاد امنیت، ثبات و آرامش اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم از دیگر وظایف قوهقضائیه است که به مرور باعث ایجاد فرهنگ در زمینه‌های گوناگون می‌شود.
عملکرد قوهقضائیه در بخش رسیدگی به جرایم ناشی از تصادفات اتفاقا یکی از عوامل افزایش تصادفات بوده و متاسفانه قوهقضائیه با عملکرد ضعیف خود به راحتی فرهنگ «بزن و در رو» را جا انداخته است. این فرهنگ «بزن و در رو» ابتدا از تصادفات خسارتی ایجاد شده و به تصادفات جرحی و فوتی گسترش می‌یابد. لطفا سری به شوراهای حل اختلاف زده و نگاهی به پرونده‌های بی‌نتیجه تصادفات خسارتیِ ناشی از فرار راننده‌های متخلف بیندازید و مشاهده فرمايید افرادی که در تصادفات رانندگی با خسارت مالی و راننده مقصر و فراری روبه‌رو هستند، چه سرانجامی دارند. فارغ از بحث دریافت خسارت از بیمه، بسیاری از آنها هدفشان از پیگیری و گذر از هفت‌خوان تشکیل پرونده در شورای حل اختلاف و شهرک آزمایش و پیداکردن کارشناسِ تصادفات، فرهنگسازی و برخورد با متخلف است. بسیاری از آنها علیرغم ارایه گزارش پلیس 110 به شورا و اعلام شماره خودروی راننده مقصرِ فراری و پرداخت هزینه هنگفت کارشناسی و پیداکردن آدرس راننده از طریق نامه‌نگاری‌های لازمه می‌خواهند با حمایت قانون، راننده مقصر و فراری مجازات شده و بیاموزد در صورت تکرار این حادثه نباید از صحنه متواری شد (پیگیری و اقدام این دست افراد خسارت‌دیده صرفا فرهنگسازی است؛ فرهنگِ پاسخگوبودن نسبت به وقوع جرم. کاری که وظیفه قوهقضائیه است). آنها از بیم این‌که ممکن است فرد گریخته از قانون، بار دیگر جان فرزندان آنها یا فرزندان دیگری را به خطر اندازد، هر کدام بیش از 10 بار به شورا مراجعه می‌کنند و سرانجام به بهانه‌ای پرونده بدون نتیجه بسته شده و به بایگانی می‌رود. بدین ترتیب دقیقا به جای تأدیب فرد مقصر، فرد زیاندیده تأدیب شده و فرهنگ «بزن و در رویی» به گونه‌ای دیگر تقویت می‌شود. راننده متخلفی که خسارتی را به بار آورده وقتی از صحنه می‌گریزد و مطمئن است دست خسارت‌دیده برای یافتن او به جایی نمی‌رسد، بار دیگر به خود جسارت داده و مرتکب خلاف می‌شود که این‌بار ممکن است به جای آسیب به خودرو، جان فردی را به خطر اندازد ولی از آن‌جا که قبلا از مهلکه گریخته این بار هم از فرار و فوت فرد مصدوم اِبایی ندارد. پس دقیقا این‌جا قوهقضائیه نه تنها نقش پیشگیری از تصادفات و فرهنگسازی را در جهت کاهش جرم ندارد بلکه خود عاملی در جهت افزایش جرم و تصادفات رانندگی خواهد بود.
مثالی از یکی از پرونده‌های بی‌نتیجه؛ تصادفی خسارتی در شهرک غرب. 1- راننده‌ها پیاده شدند و دقیقه‌ای بعد راننده متخلف به بهانه سردی هوا و رسیدن پلیس در خودرو نشسته و بعد فرار می‌کند. 2- شماره خودرو یادداشت شده و به پلیس 110 گزارش و پرونده در شورای حل اختلاف گیشا تشکیل مي‌شود. 3- پرداخت 90هزار تومان بابت تشکیل پرونده و هروله میان شعبه و اتاق کپی. 4- پرداخت 300هزار تومان هزینه کارشناس. 5- روز بعد مراجعه به کارشناس و تعیین خسارت. 6- مراجعه به شهرک آزمایش و اخذ آدرس راننده فراری بر اساس شماره پلاک خودرو. 7- ارایه آدرس راننده فراری به شورای حل اختلاف. 8- ارایه نظر کارشناس به حل اختلاف. 9- سرانجام شعبه اعلام می‌کند آدرس متواری مربوط به شهریار است. 10- مراجعه به حل اختلاف شهریار و نظر آنها؛ محل تصادف در تهران است؛ گیشا هم می‌توانست رسیدگی کند. به آن‌جا برگردید.
11- مراجعه به گیشا و نظر آنها؛ آدرس مقصر شهریار است. 12- مراجعه به شهریار و موفقیت در ثبت پرونده و پرداخت 90هزار تومان دیگر و ارایه همه مدارک قبلا ارایه‌شده. 13- هروله میان شورای حل اختلاف و دادگاه انقلاب شهریار برای کسب دستور قضائی. 14- درخواست رسید هزینه کارشناسی از سوی حل اختلاف شهریار. 15- مراجعه به حل اختلاف گیشا برای اخذ کپی برابر اصل شدهِ رسیدِ هزینه کارشناسی. 16- مراجعه به شهریار و ارایه رسید برای تعیین وقت رسیدگی. 17- مراجعه در زمان مقرر و عدم شناسایی راننده متواری. 18- چاپ آگهی در روزنامه. 19- مراجعه به شهریار برای رسیدگی و باز عدم مراجعه راننده متخلف. 20- تعیین خسارت از سوی دادگاه و خاتمه رسیدگی و اعلام تاریخ مراجعه بعدی. 21- در مراجعه بعدی شعبه درخواست کروکی از خسارت‌دیده می‌کند. 22- مراجعه به کلانتری شهرک غرب برای درخواست کروکی.
23- کلانتری: نمی‌توانیم کروکی دهیم. 24- نظر شعبه: اگر تا 10 روز کروکی ارایه نشود، پرونده مختومه خواهد شد. به همین راحتی پس از 6 ماه دویدن پرونده مختومه شده و خسارت‌دیده پس از صرف وقت و پرداخت هزینه‌های بی‌خود، بسیار دقیق و منظم تأدیب می‌شود و می‌فهمد فرهنگسازی به همین راحتی‌ها هم نیست.
از سویی دیگر راننده مقصر در گوشه‌ای دیگر از این شهر با خیال آسوده پایش را بر پدال گاز می‌فشارد.
دوم: سخنگوی قوهقضائیه: «نمی‌گويیم در قوهقضائیه هیچ قاضی و کارمند خلافکاری نیست، اما بخش زیادی از آنها مربوط به وکلاست که به پای قوهقضائیه تمام می‌شود.»
آقای اژه‌ای چرا آدرس غلط به مردم می‌دهید؟ چرا برای یک‌بار هم که شده، سعی نمی‌کنید مشکلی از قوهقضائیه را به دیگران منتسب نکنید؟ کافی است کمی واقع‌بینانه به اطرافتان نظر بیندازید و ببینید چگونه برخی قضات ازطریق واسطه‌ها با دفاتر وکلا تماس گرفته و برای صدور رأی به نفع آنها درخواست‌های میلیاردی می‌دهند؟ این را کسی می‌گوید که بیش از دو دهه در دستگاه قضائی رفت و آمد داشته و دارد و اتفاقا قضات سالمی را هم می‌شناسد که وارد این زد و بندها نبوده و نمی‌شوند و ایضا وکلای خوشنام و سالمی را که با این پیشنهادها خون گریه می‌کنند و مقابل موکلانشان شرمسار می‌شوند.
آقای اژه‌ای حتی اگر صحت گفتار شما مورد تأیید باشد، چرا اجازه می‌دهید خلاف عده‌ای (وکیل یا هر شخص دیگری) به پای قوهقضائیه نوشته شود؟
اگر هر دستگاه یا نهادی بخواهد موفق عمل کند بدون شک باید برای فعالیت‌های فرهنگی اهمیت ویژه‌ای قایل باشد. ایستادگی بر موازین قانونی یکی از مولفه‌های فرهنگسازی قوهقضائیه است. اگر گفته‌هایتان صحت داشته باشد، شما در این راستا موظف هستید از این قضاتی که خلاف دیگران به پایشان نوشته می‌شود حمایت و فرهنگ بی‌اعتمادی حاکم بر جامعه نسبت به دستگاه قضا را بازسازی کنید و بدانید مدیریت فرهنگ عمومی رابطه‌ای اساسی با اجرای وظایف دستگاه قضا دارد.
قوهقضائیه برای عدم وقوع جرم موظف به فرهنگسازی است. به راستی چرا معاونت فرهنگی و پیشگیری از وقوع جرم در این قوه بنا نهاده شده است؟
هدف از تشکیل ستاد ملی صبر زیر نظر رئیس قوهقضائیه چیست؟