شهروند|  بازار پیامک‌های تبلیغاتی بانک دوباره حسابی داغ شده است. بلافاصله بعد از اعلام بانک مرکزی مبنی بر آغاز فروش اوراق مشارکت یک‌ساله با نرخ سود ۲۰ درصدی، بانک‌ها مسابقه‌ای را برای اعلام آمادگی خود برای پذیرش مشتریان آغاز کرده‌اند. با مصوبه روز چهارشنبه دولت مبنی بر در نظر گرفتن تمهیداتی برای کنترل بازار ارز، 3 گزینه برای جذب سرمایه‌های مردم پیشنهاد شده است که بر اساس آن، نخستين گزینه فروش اوراق مشارکت ریالی با نرخ سود ۲۰‌درصدی به صورت یک‌ساله است. در گزینه بعدی فروش اوراق مشارکت ارزی و در گزینه سوم هم پیش‌فروش سکه با نرخ یک‌میلیون و سیصد‌هزار تومانی برای پیش‌خریدهای یک‌ساله و یک‌میلیون و ۴۰۰‌هزار تومانی برای پیش‌خریدهای شش ماهه است. در این میان برخی از کارشناسان راهکارهای اعلامی برای کنترل بازار ارز را به مثابه عقب‌نشینی بانک مرکزی از سیاست‌های پولی خود می‌دانند. متولی نظام پولی و ارزی کشور که بعد از کلی جنجال نظام بانکی را مجبور به کاهش نرخ سود بانکی کرده بود، حالا از انتشار اوراق گواهی سپرده با نرخ سود ۲۰‌درصد خبر می‌دهد. طرحی که به ‌زعم برخی از کارشناسان در صورتی که اجرای آن منجر به کاهش نرخ ارز و کنترل قیمت‌ها در بازار شود، به بازگشت سودهای نجومی سپرده‌گذاری در بانک‌ها منجر می‌شود. سهراب اشرفی، تحلیلگر بازار ارز در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: همه ساله قیمت دلار در اواخر آذر و ابتدای دی‌ ماه روند افزایشی به خود می‌گیرد اما این روند در بهمن نزولی شده و بهای دلار کاهش می‌یابد ولي امسال به دلیل کاهش دستوری نرخ سود بانکی و اجرای قانون دریافت 5‌درصد مالیات بر ارزش افزوده از ابتدای ‌سال 2018 میلادی در صرافی‌های دوبی که لنگرگاه ارزی ایران به شمار می‌آید، دلار رفتار متفاوتی از خود نشان داد و روند صعودی آن در بهمن هم ادامه پیدا کرد اما یک کارشناس دیگر بانکی که نخواست نامش فاش شود هم در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: اگر اجرای این طرح‌ها طی دو هفته آینده در کنترل قیمت‌ها موثر واقع شود، نشان می‌دهد که بخشی از این افزایش قیمت ریشه در کاهش نرخ سود بانکی دارد و اما اگر 3 طرح ضربتی بانک مرکزی اثربخشی لازم را نداشته باشد، می‌توان به این نتیجه رسید که بحران ارزی کشور ما ریشه در یک‌سری مسائل قوی‌تر و اساسی‌تر دارد.
حالا مسابقه‌ای میان بانک‌ها برای فروش اوراق مشارکت ریالی با نرخ ۲۰‌درصدی برقرار شده است که به نظر می‌رسد در شرایط کنونی با نرخ‌های سود بانکی که برای سپرده‌های بانکی یک‌ساله نرخ ۱۵‌درصد و برای سپرده‌های کوتاه‌مدت ۱۰‌درصد اعمال می‌شود، برای مردم جذاب باشد. بنابراین بانک‌ها نیز با شناسایی این فرصت تلاش کرده‌اند که این اوراق را از امروز (شنبه، ۲۸ بهمن‌ماه) به فروش برسانند.
تست آزمایشی بانک مرکزی
شبکه بانکی کشور اجازه دارد از تاریخ 28 بهمن 1396 به مدت دو هفته نسبت به انتشار گواهی سپرده ریالی با نرخ 20‌درصد اقدام کند. اوراق مزبور با سررسید یک‌سال منتشر خواهند شد و نرخ بازخرید قبل از موعد آن 14‌درصد خواهد بود. یک کارشناس بانکی که نخواست نامش فاش شود در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: این 3 طرح که از فردا در کشور اجرایی می‌شود، حالت آزمایشی دارد و چنانچه اثربخشی لازم را داشته باشد، از ابتدای ‌سال آینده در چارچوب محکم‌تر و سیاست‌های پولی و مالی به صورت دایمی اجرایی مي‌شود. این کارشناس بانکی این نکته را هم اضافه کرد: اگر اجرای این طرح منجر‌به ثبات بازار و کنترل قیمت‌ها نشود، مشکلات کوتاه‌مدت دولت را در تأمین بودجه حل خواهد کرد.
اما و اگرهای پیش‌فروش سکه
اما پیش‌فروش سکه از دیگر طرح‌های پیشنهادی بانک مرکزی برای کنترل قیمت‌هاست. آن‌گونه که اعلام شده بانک مرکزی می‌خواهد نسبت به پیش‌فروش 6 ماهه سکه بهار آزادی به قیمت 14‌میلیون ریال و پیش‌فروش یک‌ساله سکه بهار آزادی با قیمت 13‌میلیون ریال از طریق شعب منتخب بانک ملی اقدام کند؛ البته در این میان برخی از کارشناسان بر این باورند که قیمت‌های اعلامي خام و نسنجیده بوده و جذابیت کمی برای خریداران دارد. اشرفی که معتقد است نمی‌توان برای دلار یک قیمت اعلام کرد و باید نرخ پیشنهادی آن به صورت شناور تعیین شود، معتقد است: در شرایط فعلی باید قیمت یک‌میلیون و 200‌هزار تومان برای سررسید یک‌ساله و یک‌میلیون و 300‌هزار تومان برای سررسید 6 ماه تعیین می‌شد تا خرید آن برای خریداران جذابیت داشته باشد.
مبادلات ارز الکترونیکی می‌شود
سامانه جدید ارزی از امروز به صورت آزمایشی آغاز به کار می‌کند و خریداران و فروشندگان ارز می‌توانند متناسب با نیازهای خود نسبت به انجام عملیات ارزی در محیط الکترونیک اقدام کنند. آن‌گونه که متولی نظام پولی و مالی کشور می‌گوید: با استفاده از این سامانه خریداران و فروشندگان ارز متناسب با نیازهای خود نسبت به انجام عملیات ارزی در محیط الکترونیک اقدام می‌کنند. همچنین به‌تدریج صرافی‌ها و سایر بازیگران بازار ارز به این سامانه متصل خواهند شد و این سامانه امکان کنترل و مدیریت بازار ارز را برای سیاست‌گذار و امکان فعالیت شفاف را برای متقاضیان ارز فراهم می‌کند.
هر چند که ولی‌الله سیف اجرای آن طرح را منجر به پایان دلالی در بازار می‌داند، اما تحلیلگران بازار ارز بر این باورند که اجرای این طرح به خودی خود نمی‌تواند به برچیده‌شدن بازار دلالی و واسطه‌گری منجر شود. به اذعان آنها این طرح لازمه دنیای الكترونیک امروز است و نمی‌توان آن را به دلال بازی ربط داد.
سیاست‌های خام ارزی بعد از تحریم
انتشار اوراق گواهی مبتنی بر ارز از دیگر راهکارهای بانک مرکزی در ایجاد ثبات در بازار است. آن‌گونه که سیف اعلام کرده در این اقدام شبکه بانکی کشور گواهی سپرده ریالی ارز بنیان را با سررسیدهای یک و دو ساله منتشر می‌کند. نرخ ریال مورد محاسبه در زمان افتتاح گواهی سپرده متوسط یک ماه قبل سامانه سنا خواهد بود و نرخ سود برای سررسیدهای یاد شده به ترتیب 4 و 4.5‌درصد خواهد بود و در سررسید، ارز یا معادل ریالی آن به نرخ متوسط یک هفته قبل سامانه سنا به دارنده اوراق پرداخت خواهد شد. در صورت بازخرید این اوراق قبل از سررسید، سود سپرده کوتاه‌مدت ریالی (10درصد) به دارنده اوراق پرداخت خواهد شد. یک کارشناس بانکی در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: ظرف دو ‌سال بعد از تحریم سیاست‌های خام زیادی در رابطه با خروج دلار از نظام ارزی کشور مطرح شد؛ در حالی ما سعی کردیم در این مدت قراردادهاي پرداخت دو‌جانبه را در کشور رایج کنیم که سلطه دلار در اقتصاد ما بسیار بالاتر از تصورمان دولتمردان است و همین مسأله باعث شده که تلاش‌های دولت برای کاهش نقش دلار در نظام تجاری، قراردادهای خرید و فروش، استقراض نتیجه‌ای نداشته باشد.
او با اشاره به واکنش بازار به تغییرات دلار گفت: این واکنش در ارزهایی همچون پوند و دلار معنایی ندارد. در حالی بازار به افزایش 2‌درصد دلار در هر روز بشدت واکنش می‌دهد که افزایش حدود‌ هزار تومانی دیگر ارزها نقش چندانی در بازار ما ندارد.