زهرا جعفرزاده- شهروند| بریده روزنامه‌ها و گزارش‌های چاپ شده، تمام فضای میز را پر کرده: «ما بخشی از موارد را از طریق همین گزارش‌ها پیگیری می‌کنیم.» کارشان شناسایی خانواده‌های محروم در روستاهاست، خانواده‌هایی که لنگ یک سرپناهند. زمستان و تابستان زیر هرم آفتاب روستاهای زابل و زاهدان و ایرانشهر، در زمهریر آذر و دی و بهمن دورافتاده‌ترین نقاط کرمان و کرمانشاه را زیر سقف‌های لرزان می‌گذرانند و ترجیع‌بند حرف‌های‌شان، خانه است و خانه.
حمیدرضا سهرابی، نزدیک به 12سال در بخش مسکن روستایی بنیاد مسکن کشور، فعال است و پنج‌سالی می‌شود که مدیرکل همین بخش است. او بریده روزنامه‌ها را نگاه می‌کند که هر کدام‌شان پرونده‌ای بوده؛ پرونده آدم‌هایی که به دلیل محرومیت شدیدشان، معلولیت‌های زیاد بچه‌ها، محروم از یک چهاردیواری بودند و حالا خانه‌دار شده‌اند، به فکر سفیدکاری و کاشی‌کاری خانه‌اند و دست‌های‌شان دعاگوی آنهایی است که صدای نداری‌‌شان را به گوش مسئولان رسانده‌اند. سهرابی می‌گوید که چند گزارش از این خانواده‌ها را از روزنامه شهروند خوانده و پیگیر وضع‌شان هم بوده‌‌اند. حالا «تنهایان بیابان» که داستان زندگی یک زن 80ساله و چهار پسر معلولش در دل بیابان‌های کاشان در خانه‌ای کاهگلی و کوچک و بدون امکانات بود، در شهر مهاباد خانه‌دار شده‌اند، خانه‌شان رنگ یخچال و اجاق گاز و... به خود دیده و «مش رحمان»، اهل یکی از روستاهای چهارمحال‌و‌بختیاری، با خانه‌دارشدن فاصله‌ای ندارد.
دغدغه سهرابی و تیمش خانه‌سازی برای این خانواده‌هاست که خیلی‌های‌شان، چند معلول در خانه دارند و همین معلولیت، آنها را تا مرز نداری کشانده است. او در گفت‌وگو با «شهروند» درباره کارهایی که برای خانه‌دارکردن محرومان در روستاها انجام می‌شود، توضیح می‌دهد.
درحال حاضر از میان تمام سازمان‌ها و نهادهای کشور، بنیاد مسکن است که تنها متولی خانه‌دارکردن محرومان روستایی شده است؟
در بخش مسکن روستایی، بنیاد مسکن تنها سازمانی است که به‌طور مشخص در این زمینه وظیفه دارد که خوشبختانه با وجود فرازونشیب‌های اعتباری، در بخش مسکن روستایی، اعتبارات این بخش پابرجا بوده، به‌طوری که سالانه برای 200هزار واحد مسکونی در 31 استان کشور، تسهیلات درنظر گرفته می‌شود. در کنار این بخش، ما حساب 100 حضرت امام را هم داریم، محرومانی که مشکل مسکن دارند، از این حساب بانکی، می‌توانند وام بگیرند.
شرط بر خانه نداشتن افراد است؟
بله، یا این‌که مسکن مناسبی نداشته باشند. خیلی از روستاییان هستند که نتوانسته‌اند خانه‌شان را تکمیل کنند، به هرحال وامی که گرفته می‌شود، کمتر از 40درصد هزینه ساخت خانه را تأمین می‌کند. به همین دلیل ما تا 20میلیون تومان وام می‌دهیم و مابقی باید از آورده خود افراد باشد. آنهایی که خیلی محرومند، خانه‌های کوچکتری می‌سازند، چون به هرحال توانایی پرداخت وام‌های زیاد ندارند.
چقدر از ظرفیت خیران استفاده می‌شود؟
آنها هم تا حدودی مشارکت می‌کنند، مثلا برای تکمیل بعضی از خانه‌ها، از کمک خیران هم استفاده می‌شود. ما در بنیاد مسکن روستایی، وام بلاعوض و قرض‌الحسنه در اختیار داریم و سعی می‌کنیم به افراد برای خانه‌دارشدن کمک کنیم.
این افراد چگونه شناسایی می‌شوند؟
ما تیم‌هایی در استان‌ها داریم که کارشان شناسایی این افراد است. از طریق بهزیستی و کمیته امداد هم اقدام می‌کنیم. بعضی از موارد را هم به‌طور اتفاقی در روزنامه‌ها یا سایت‌ها می‌بینیم که همه آنها را پیگیری می‌کنیم. چند موردش را روزنامه شهروند منتشر کرده بود که تماس گرفتیم و توانستیم آن افراد را پیدا کنیم و با بهزیستی برای بحث معیشت‌شان و با اداره بنیاد مسکن روستایی در شهرشان، برای خانه‌دارکردنشان اقدام کردیم. یکی از آنها گزارشی با تیتر «تنهایان بیابان» بود که درباره یک خانواده با چهار معلول ذهنی در خانه‌ای نامناسب بود. البته مسکن مشکل اصلی این خانواده نبود، آنها مشکل معیشتی داشتند که با همکاری بهزیستی، تحت پوشش قرار گرفتند، برایشان یخچال و اجاق گاز و... خریداری شد و بحث مسکن‌شان هم درصورت تمایل خود آن خانواده، در دستور کار قرار می‌گیرد. موارد مشابه دیگری هم داشتیم، که یکی از نمونه‌های آن گزارشی است که در روزنامه قدس میهن منتشر شد و درباره خانواده‌ای با دو معلول بود. آنها در ایرانشهر زندگی می‌کردند. ما پیگیری کردیم و توانستیم برای این خانواده یک خانه بسازیم. البته قبل از آن‌هم در تفاهمنامه‌ای که با بهزیستی داشتیم، قرار بر این شد تا خانواده‌هایی که دو معلول و بیشتر داشته باشند، با تسهیلات خانه‌دار شوند. مورد دیگری هم بود که زنی با چهار فرزند در یکی از روستاهای خرمشهر، بدون خانه مانده بود، صاحبخانه جوابش کرده بود. ما کمک کردیم نزدیک به 18میلیون تومان از محل تفاهمنامه با بنیاد مستضعفان و بهزیستی و خود بنیاد مسکن، به آنها وام بلاعوض داده شود، یک وام 25میلیون تومانی هم در اختیارشان قرار دادیم و حالا خانه‌شان در مرحله سفیدکاری است. یعنی تقریبا تمام شده است.
چه تعداد خانواده تحت پوشش این طرح قرار می‌گیرند؟
بهزیستی قبلا به ما آمار 3600 خانواده را داده بود، اخیرا هم 2800 خانواده دیگر به ما معرفی کردند که روی هم نزدیک به 5هزار و 400 خانواده می‌شوند. از این تعداد برای نزدیک به سه‌هزار واحد، کار شروع شده و نزدیک به 1800 واحد هم تکمیل شده و افراد در آن ساکن شدند.
این اتفاق طی چه مدتی انجام شد؟
از دو‌سال پیش. قرار است تا دو‌سال آینده تمام این خانواده‌ها، خانه‌دار شوند و در روستا، خانواده‌ای نداشته باشیم که با وجود داشتن دو معلول و بیشتر، بدون مسکن باقی مانده باشند.
چه تسهیلاتی برای این افراد در نظر گرفته شده است؟
ما برای این خانواده‌ها، وام با سود 5درصد درنظر گرفته‌ایم، 18میلیون تومان هم وام بلاعوض می‌دهیم، اگر زمین نداشته باشند و ما زمینی در اختیار داشته باشیم، آن را هم به صورت رایگان در اختیارشان قرار می‌دهیم. به‌طورکلی این طرح، خیلی موفق بوده است.
کدام استان‌ها بیشترین مشکل را در این بخش دارند؟ یعنی خانواده‌های محرومی‌اند که فرزند معلول هم دارند.
در خراسان‌رضوی، کرمان و سیستان‌وبلوچستان بیش از سایر استان‌ها با این مشکل مواجهیم، یعنی خانواده‌هایی که با اقوام خودشان ازدواج کرده‌اند و حاصل این ازدواج فرزندان معلول است. به‌هرحال معلولیت، فقر این خانواده‌ها را تشدید کرده است. محرومیت برخی از این خانواده‌ها به اندازه‌ای است که حتی نمی‌دانند باید برای پیگیری درمان یا تحت پوشش قرار گرفتن به کدام سازمان مراجعه کنند. به‌هرحال یکی از گروه‌های هدف ما خانواده‌های دارای چند معلول هستند.
شما گفتید که خیلی از موارد را از روزنامه‌ها شناسایی و پیگیری می‌کنید، این اتفاق برای خبرنگاران بسیار قابل‌توجه است، یعنی این‌که ببینند گزارش‌شان نتیجه داده است.
بله، به‌هرحال این هم یکی از روش‌های شناسایی است. ما بعد از پیگیری ماجرا متوجه می‌شویم که این خانواده‌ها دقیقا چه مشکلی دارند. خانه مشکل اصلی‌شان است یا معیشت. البته اینها موارد خاصی هستند، بنیاد مسکن، متولی مسکن محرومان است و وظیفه‌اش شناسایی این افراد است.
این روند چند‌سال است که به‌طور جدی در بنیاد مسکن پیگیری می‌شود؟
این روند از قبل هم بوده اما دو سه سالی است که منابع خوبی از حساب 100 حضرت امام برایش در نظر گرفته می‌شود. دولت هم منابعی در اختیار قرار داده. ما با سازمان‌های مختلف در این زمینه تفاهمنامه‌هایی داشتیم. هر کسی در روستا که مشکل واقعی مسکن داشته باشد، می‌تواند به ادارات ما مراجعه کند تا مشکلش حل شود.
سالانه چه میزان بودجه برای این بخش در نظر گرفته می‌شود؟
در دو‌سال اخیر، 100میلیارد تومان از حساب 100 حضرت امام، وام بلاعوض در این بخش پرداخت کرده‌ایم. 23میلیارد تومان هم بنیاد مستضعفان برای خانه‌دارکردن خانواده‌های دارای معلول، هزینه کرده است. ما هم به‌طور متوسط سالانه نزدیک به 100میلیارد تومان پرداخت می‌کنیم. دو‌سال پیش آماری گرفتیم که نشان می‌داد 67هزار واحد مسکونی، به دلیل فقر نتوانسته بودند خانه‌شان را تکمیل کنند اما الان 41هزار واحد از آن در روستاها کامل شده که 100میلیارد تومان آن وام بلاعوض و 45میلیارد تومان وام قرض‌الحسنه از بنیاد مسکن بوده، 23میلیارد تومان را هم بنیاد مستضعفان پرداخت کرده است.
حالا با این شرایط چه میزان از روستاها تحت‌پوشش قرار گرفته‌اند؟
سالانه نزدیک به 130 واحد تحت‌پوشش قرار می‌گیرند، هر‌سال حدود 20 تا 30هزار واحد برای محرومانی که مشکل مسکن دارند، ساخته و مشکل مسکن‌شان حل می‌شود. وام با سود 5درصد، قبلا 20میلیون تومان بود که حالا به 25میلیون تومان رسیده است. وام بلاعوض هم برای هر واحد، 8میلیون تومان درنظر گرفته شده است. برای خانواده‌های با دو معلول و بیشتر هم، وام بلاعوض 18میلیون تومانی پرداخت می‌شود. گزارش‌های ما نشان می‌دهد که توانسته‌ایم 40درصد روستاهای کشور را تحت پوشش قرار دهیم.
برآورد شما این است که خیلی از روستاها هنوز با مشکل مواجهند؟
ما در کشوری زندگی می‌کنیم که همیشه سیل و زلزله داشته است. بعد از زلزله بم، دولت به این فکر افتاد که به صورت عاجل، مشکل خانه‌ها را حل کند و بعد از هر حادثه، این میزان خرابی نداشته باشیم. در همین ارتباط‌سال 83، طرحی به اسم طرح بهسازی تهیه شد. اواخر دولت هشتم به سازمان‌ها ابلاغ شد تا سالانه 200هزار واحد مسکونی با سود 5درصد، مقاوم‌سازی و ساخته شوند. از آن تاریخ تا امروز، همه دولت‌ها همکاری کردند به‌طوری که در 12سال، یک‌میلیون و 821هزار واحد مسکونی عقد قرارداد شد، یک‌میلیون و 630هزار واحد تکمیل شده و 15هزار‌میلیارد تومان وام با سود 5درصد پرداخت شد.
این موضوع با تمرکز بر مناطق زلزله زده انجام شد؟
آنها هم تحت پوشش بودند. مثلا پیش از زلزله بم، تنها 4درصد واحدهای این منطقه مقاوم بودند که حالا نزدیک به 60درصد واحدهای استان کرمان مقاوم‌سازی شده‌اند.
با توضیح‌هایی که شما دادید، حالا اگر کسی محروم باشد و در روستا زندگی کند و بدون خانه باشد می‌تواند امید به خانه‌دارشدن داشته باشد؟
بله، می‌تواند به ادارات ما مراجعه کند، ما وضعش را پیگیری می‌کنیم و در صورت تأیید، مشکلش را حل می‌کنیم.
برای روستاهای زلزله‌زده کرمانشاه و کرمان که سال گذشته دچار تخریب زیادی شده‌اند، چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
حوزه فعالیت ما، بازسازی و مسکن روستایی است. بعد از زلزله کرمانشاه، 30میلیون تومان وام 4درصد سود، 10میلیون تومان وام برای معیشت از سوی بنیاد مسکن و 160 کیسه سیمان رایگان از سوی بنیاد مستضعفان در اختیار زلزله زده‌ها قرار گرفت. همچنین تمام کارهای مربوط به آواربرداری و نقشه و نظارت بر ساخت هم رایگان است. به‌طورکلی براساس برآورد ما برای هر واحد، نزدیک به 50میلیون تومان وام بلاعوض و قرض‌الحسنه در نظر گرفته شده است، یعنی با این مبلغ خانه ساخته می‌شود. البته این موضوع شامل تمام مناطق زلزله‌زده می‌شود.
این اقدامات از سوی بنیاد مسکن صورت می‌گیرد، اما گاهی وقتی فیلم‌ها و عکس‌هایی از اقدامات بنیاد مسکن منتشر می‌شود، این تصور در میان مردم ایجاد می‌شود که بخشی از این کارها نمایشی است و واقعا چنین اتفاقاتی نمی‌افتد و یا این‌که خیلی وسیع نیست. توضیح شما چیست؟
متاسفانه نه‌تنها در ایران بلکه در خیلی از کشورها مردم خیلی به دولت‌ها اعتماد ندارند، این موضوع هم تا حدودی طبیعی است که اگر این‌طور نباشد انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار نمی‌شد. نمی‌خواهم ادعا کنم اما می‌توانم بگویم که ما خیلی در این زمینه تلاش کرده‌ایم و توانسته‌ایم تا جاهایی پیشرفت‌های خوبی داشته باشیم.