شهروند| مخالفان سرسخت طرح گردشگری «آشوراده» هر روز یک بیانیه در نقد آن نوشته‌اند، اما دست‌اندرکاران طرح، کار را بی‌توجه به انتقادات پیش برده‌اند. منتقدان بارها درخواست کرده‌اند که دست‌کم از جزییات طرح باخبر شوند، اما در این سال‌ها هیچ پاسخی به این پافشاری‌ها و هشدارها داده نشد، در عوض یک هفته پیش طرح گردشگری جزیره «آشوراده» به تایید فنی رسید، حالا باید منتظر بود از سد کمیته ماده 2 محیط‌زیست هم رد شود. اتفاقات تازه برای تنها جزیره ایرانی دریای خزر درحالی است که 13‌سال از زمان طرح این موضوع می‌گذرد؛ جزیره‌ای که تصمیمات جدی درباره سرنوشت آن در یکی از جلسات معاون اول رئیس‌جمهوری با معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان محیط‌زیست در‌ سال 92 گرفته شد و حالا در انتظار چند طرح جزیی برای تایید آن و رسیدن به مرحله اجراست. اینها همه درحالی است که در سال‌های گذشته، گردشگری افسارگسیخته، حضور روزانه صدها نفر از گردشگران را به جزیره مهیا و به آن آسیب وارد کرد، اما نهادهای مسئول که حالا دنبال طرح گردشگری‌اند، برای حضور روزانه بیش از 3‌هزار گردشگر، حفاظتی از جزیره نداشته و به تماشای تخریب نشسته‌اند.
از سوی دیگر به گفته ایمان‌ هادی، مسئول واحد طبیعت‌گردی سازمان حفاظت محیط‌زیست مجوز نهایی طرح گردشگری هنوز در کمیته ماده 2 ارزیابی زیست محیطی صادر نشده است. او روز گذشته به ایسنا گفته است: «تاکنون مسائل مربوط به حیطه وظایف معاونت طبیعی تایید شده، اما بقیه مسائل مربوط به معاونت انسانی مثل پسماند و پساب باقی مانده است، برای همین براساس صورت‌جلسه کمیته ماده 2 برای اجرای طرح گردشگری آشوراده مجوز مستقیم داده نشد و تاکید شد که رعایت تمامی مفاد مورد نظر سازمان محیط‌زیست و معاونت طبیعی و ارایه طرح پسماند و پساب الزامی است. پس از ارایه این طرح‌ کمیته ماده 2 متعاقبا مجوز اجرای طرح گردشگری آشوراده را صادر می‌کند.»
هر روز 3‌هزار نفر به آشوراده می‌آیند و کباب می‌خورند
اگرچه هنوز طرح گردشگری آشوراده کاملا تایید نشده و به اجرا نرسیده، اما «حر منصوری عبدالملکی»، دیده‌بان میانکاله به «شهروند» می‌گوید: «در روزهای بهاری و تابستانی بیش از 3‌هزار نفر به این جزیره می‌آیند بدون این‌که راهنمایی همراه آنها باشد و کسی کنترل‌شان کند یا برنامه ویژه‌ای داشته باشند. آن‌جا کباب می‌خورند، زباله‌شان را می‌ریزند و برمی‌گردند.» این فعال محیط‌زیست موافق است که این منطقه می‌تواند یک سایت پرنده‌نگری و طبیعت‌گردی باشد، اما در صورتی که اتفاق سخت‌افزاری در آن نیفتد: «اگر ساخت‌وسازی این‌جا صورت بگیرد، من مخالف گردشگری خواهم بود.» اینطور که او توضیح می‌دهد اکنون این جزیره وضع مناسبی ندارد: «گاهی اتفاق می‌افتد که در طول روز بیش از 3‌هزار نفر وارد جزیره می‌شوند. این درحالی است که خانم ابتکار هم در طرح گردشگری ظرفیت جزیره را روزانه 500نفر اعلام کرده بود. مردم برای این‌که فقط بتوانند جزیره را ببینند و از رستوران استفاده کنند، به آن‌جا می‌روند. آنها روزی 600 تا 700مرتبه با قایق از بندرترکمن تا جزیره می‌روند و درنهایت سودی به جزیره نمی‌رسانند، مگر این‌که پولی به قایقران بدهند؛ گردشگری رهاشده همین است. مردم می‌روند آن‌جا آتشی درست می‌کنند، کبابی می‌خورند و زباله می‌ریزند و برمی‌گردند. برای این گروه، پرنده‌نگری هیچ اهمیتی ندارد.»
دیده‌بان میانکاله در صورت منتفع‌شدن مردم محلی، با گردشگری در آشوراده مخالفتی ندارد و می‌گوید: «این‌که سرمایه‌گذار را از جای دیگر بیاورید تا بهره مالی ببرد که نامش اکوتوریسم نیست. من 15‌سال است که در این منطقه کار می‌کنم و حضور گردشگران انبوه در این سال‌ها خیلی عادی شده است.» منصوری معتقد است به همان اندازه که توسعه افسارگسیخته گردشگری انبوه می‌تواند مهلک باشد، رهاکردن و بدون برنامه بودن گردشگری در این مناطق هم می‌تواند سم باشد. درحالی‌که درحال حاضر هنوز برنامه منظمی برای گردشگری در منطقه وجود ندارد، اما او به‌عنوان یک تورلیدر گروه‌های گردشگری را با خود همراه می‌کند.
دیده‌بان میانکاله جزو نخستین گروه‌هایی است که برای پرنده‌نگری و اکوتوریسم در این منطقه فعالیت کرده است: «ما برنامه‌های هدفمند پرنده‌نگری داریم، لباس مخصوص می‌پوشیم، تلسکوپ می‌گیریم، سروصدا نمی‌کنیم و تعدادمان هرگز بیشتر از 25 نفر نمی‌شود، چکمه داریم و با قایق به قسمت‌های حفاظت‌شده و کلنی‌های پرنده‌ها به هیچ وجه نمی‌رویم. ما همه اصول را رعایت می‌کنیم و مسافران‌مان را به مسائل محیط‌زیستی حساس می‌کنیم و آموزش می‌دهیم. درست است این تور اقتصادی است، اما مثل یک کارگاه آموزشی است، چون در طول سفر همه نکته‌های جدید می‌آموزند. اکوتوریسم هم یعنی همین؛ سفری مسئولانه به مناطقی که ارزش طبیعی دارند با دو پیش‌نیاز: پویاکردن اقتصاد بومی و همچنین حفظ محیط‌زیست.»
طرح گردشگری را منتشر نمی‌کنند
 آرش خیراندیش، فعال محیط‌زیست و کارشناس گردشگری که از اعضای ستاد مردمی نجات آشوراده و حمایت از مناطق حفاظتی (سمنا) است به «شهروند» می‌گوید: «متاسفانه طرح را منتشر نمی‌کنند و این روش غیردموکراتیکی است که طرحی با این همه حساسیت و مخالفت از سوی فعالان مدنی، سازمان‌های مردم‌نهاد، متخصصان آمایش زمین و اکوتوریسم به اجرا برسد. البته بارها از آنها خواسته‌ایم که طرح را در اختیار ما هم بگذراند و مشاوران و متخصصانش را معرفی کنند اما به این درخواست پاسخی نداده‌اند و به شکل یک کار دستوری آن را مطرح کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد که توافقی سیاسی بین مقامات یک استان و هیأت دولت باشد.» او ادامه می‌دهد: طبیعتا طرحی که منتشر نشده را نمی‌شود نقد کرد اما انتظار هم نداریم طرح خوبی باشد به این دلیل که هرگز نتوانستند توجیه اجتماعی درستی درباره آن داشته باشند. این عضو سمنا همچنین ادامه می‌دهد: «فقط گردشگران مجاز هستند که اگر خارج از این جزیره (پناهگاه حیات وحش و بندر ترکمن) اقامت دارند و صرف غذای‌شان خارج از منطقه است، با تعداد محدود و مشخص برای دیدن پرنده‌ها و جاذبه‌های دیگر تاریخی وارد منطقه شوند و بدون اقامت و بدون توقف قابل ‌ملاحظه از منطقه خارج شوند. به این ترتیب کارکرد آموزشی این منطقه مورد تأیید است؛ چون نوعی از گردشگری آموزشی و پرنده‌نگری در این منطقه توصیه می‌شود اما بدون هر گونه رد پای انسان.»اینها در حالی است که او به تازگی با یکی از مقامات محیط‌زیست گفت‌و‌گویی داشته و وقتی پرسیده که چه می‌شود اگر گردشگران در بندر ترکمن اقامت داشته باشند، همان‌جا غذای‌شان را صرف کنند و بازارچه مورد نظرتان، مسیرهای اسب سواری، دوچرخه‌سواری و همه تاسیساتی که می‌خواهید هم همان‌جا باشد؟ پاسخی مبهم شنیده: «پاسخ‌شان کاملا مبهم و غیرمنطقی بود، مبنی بر این‌که ما می‌خواهیم در آن‌جا باشند تا همان‌جا آموزش ببینند. این به‌ نظر من توجیهاتی است برای سودآوری اقتصادی و می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند. واضح است که سرمایه‌گذاران در بندر ترکمن باید پول زیادی صرف خرید زمین برای ساخت‌وساز کنند و خیلی امیدوار هستند که در جزیره آشوراده پولی ندهند و آن‌جا به‌عنوان املاک مردمی مورد استفاده قرار بگیرد. دولت متاسفانه در این زمینه همکاری داشته است. معاون طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست در آخرین گفت‌و‌گویی که داشتیم اشاره داشت که بله رستوران و فروشگاه و مسیرهای اسب‌سواری و دوچرخه‌سواری و خانه‌های چوبی با مصالح بومی هست اما به نظر من همه اینها می‌تواند مثبت باشد اگر خارج از این جزیره باشد.»خیراندیش می‌گوید: «توصیه ما این است که با اقامت در بندر ترکمن و داشتن نگاه اکوتوریست در مناطقی غیر از آشوراده در اطراف بندرترکمن بسیار مفید خواهد بود؛ از گمیشان، تا آق قلا تا کردکوی و بندرترکمن که سه اقلیم مختلف کویر و دریا و جنگل را در خود دارد.»او معتقد است اصرار بر اجرای این طرح در جزیره آشوراده تنها به این دلیل است که زمین‌ها را به رایگان و در عوض توسعه گردشگری منطقه در اختیار سرمایه‌گذاران خواهند گذاشت و می‌گوید: «از طرف ستاد مردمی نجات آشوراده هشدار می‌دهم که اجرای این طرح، شروع یک زمین‌خواری گسترده است. بهانه اجراکنندگان فعالیت تجاری کلان است؛ نه اشتغالزایی و نه توسعه گردشگری.»