شماره ۱۴۰۴ | ۱۳۹۷ دوشنبه ۲۴ ارديبهشت
صفحه را ببند
اندر حکایت یک فتوا و قلیان‌های شکسته

ناصرالدین شاه در سومین سفرش به فرنگ، در تاریخ ۱۲ شعبان ۱۳۰۶ هجری قمری مطابق با ۱۸۸۹ میلادی از راه روسیه به انگلستان رفت. در این سفر که به ترغیب صدراعظم امین‌السطان بود، شاه در اثر ولخرجی‌ زیاد همه پول مملکت را به باد می‌دهد، به همین راحتی! پس تصمیم می‌گیرد برای رفع این مشکل امتیازی را در زمینه کشت، توزیع و فروش توتون و تنباکو از جیب ملت و نه ارث پدرش به یک نفر انگلیسی به نام «ماژور تالبوت» واگذار و در مقابل ۲ هزار لیره دریافت کند.
در پی مذاکره با ماژور تالبوت رئیس کمپانی رژی در لندن، امتیاز انحصار دخانیات ایران در ۲۸ رجب سال ۱۳۰۸ به این کمپانی اعطا شد، که این کار صدای تعدادی از روحانیون را درآورد. مردم هم که از این پیشامد به شدت رنجیده خاطر بودند از فتوای آیت‌الله میرزای شیرازی، مجتهد و مرجع تقلید زمان، دال بر تحریم استعمال توتون و تنباکو استقبال  کرده، سر به شورش برداشتند و همه به طور جدی از پیر و جوان و زن و مرد از استعمال دخانیات و به خصوص قلیان که رایج آن زمان بود خودداری کردند. این میان زنان حرمسرای سلطان صاحب قران هم نه تنها از چاق کردن قلیان‌ برای حضرت والا استنکاف ورزیدند که جملگی آنها را زدند خرد و خاکشیر کردند.
سردمداران وقت خصوصاً امین‌السلطان (بانی اصلی این امتیازدهی)، یکی از علما به نام میرزاحسن آشتیانی که رهبری قیام را به عهده داشت تهدید به نفی بلد کردند و شورشیان را اشرار و الواط خواندند. ولی میرزاحسن منتظر نشد، خود تصمیم به عزیمت گرفت که مردم با شور و هیجان مانع شدند، خلاصه قیام بالا گرفته و مردم عاصی مورد سرکوب مسلحانه قرار گرفتند که منجر به کشته و زخمی شدن عده‌ای شد. نهایتاً شورش به سایر ولایات سرایت کرد. در این رابطه امین السلطان به عموم حکام ولایات، تلگرافی صادر می‌کند مبنی بر مورد اعتماد بودن کمپانی در عمل تنباکو و لزوم رفع نگرانی تجار از انجام معامله با آن کمپانی. اما اعتراض‌ها همچنان ادامه داشت تا اینکه ناصرالدین شاه که تحمل این اوضاع برایش خیلی سنگین بود و جدی بودن و گسترش اعتراض را کاملا درک کرده بود درصدد چاره جویی برآمده و طی دستخطی به امین‌السلطان وزیر اعظم و دست‌اندرکار این قرارداد خواستار چاره‌جویی شد تا نه ملت و نه دولت در این معامله ضرر نکنند. بالاخره بعد از هماهنگی‌های لازم و پافشاری مردم بر تحریم، تحت لوای فتوای میرزای شیرازی و حمایت سایر علما، دستور لغو قرارداد رژی در تاریخ ۲۴ اردیبهشت ماه سال 1270 از سوی شاه صادر می‌شود.


تعداد بازدید :  370