شهروند| موضع‌گیری و واکنش‌های شخصیت‌ها و بعضی نهادها درباره برجام و چگونگی تدبیر دولت روحانی در قبال آن این روزها همچنان ادامه دارد؛ آتش‌زدن پرچم و برجام را در صحن علنی توسط برخی از نمایندگان فردای آن شبی که رئیس‌جمهوری ایالات متحده فرمان خروج از این قرارداد بین‌المللی را صادر کرد، می‌توان در شمار نخستین اقدام داخلی نسبت به رفتار آمریکا و نسبت به برجام به شمار آورد. بعد از آن بود که واکنش‌ها در قبال خروج آمریکا از برجام به سطح افراد و شخصیت‌ها رسید؛ شاید مهمترین این واکنش‌ها را بتوان به مجلس خبرگان رهبری و نامه آیت‌الله علی جنتی نسبت داد. پایگاه اطلاع‌رسانی مجلس خبرگان رهبری روز یکشنبه بیانیه‌ای را با عنوان «واکنش مجلس خبرگان رهبری به خروج آمریکا از برجام» منتشر کرده بود که تنها امضای آیت‌الله جنتی رئیس مجلس را داشت. برخی از خبرگزاری‌های داخلی هم با استناد به همین خبر بیانیه یادشده- که در آن تیم مذاکره‌کننده متهم به عبور از خط قرمزها شده و از رئیس‌جمهوری هم خواسته شده بود که بابت خسارات برجام از ملت عذرخواهی کند- آن را موضع کلیت مجلس خبرگان قلمداد کردند. آن‌قدر واکنش‌ها به این موضوع بالا گرفت تا بالاخره سایت رسمی مجلس خبرگان رهبری عنوان بیانیه منتسب به این مجلس را اصلاح کرد و آن را تنها نظر شخصی آیت‌الله جنتی قلمداد کرد.
رئیس‌جمهوری عذرخواهی کند
رئیس مجلس خبرگان رهبری در واکنش به خروج غیرقانونی آمریکا از برجام اطلاعیه‌ای صادر کرده بود. در متن این اطلاعیه با اشاره به این‌که مقام معظم رهبری بارها بر غیرقابل اعتمادبودن دشمنان تأکید ورزیده بودند، آمده که «رهبری صرفا به جهت اصرار دولت محترم و به منظور ایجاد تجربه‌ای دیگر برای مردم شریف ایران با برجام موافقت نمودند.» آیت‌الله احمد جنتی در ادامه با اشاره به این‌که «دستگاه دیپلماسی کشور تمام تلاش خود را برای انجام توافق موسوم به برجام به کار بست»، گفته که «در مواردی خطوط قرمز مورد نظر مقام معظم رهبری در این توافق رعایت نگردید و درحالی که جمهوری اسلامی ایران تمامی تعهدات خود را به صورت کامل به اجرا گذاشت؛ اما تضمین لازم از طرف مقابل دریافت نگردید و زمینه را برای خروج آمریکا از برجام فراهم نمود.» در این بیانیه درخصوص مسأله نقض عهد و خروج آمریکا از توافق برجام، به نکات دیگری نیز اشاره شده که در یک نمونه آن گفته شده که «در شرایط کنونی، ماندن در این قرارداد بدون اخذ تضمین‌های صریح و روشن، به‌طور مسلم تضمین‌کننده منافع ملی ما نخواهد بود.» در این بیانیه همچنین برای دستگاه دیپلماسی مشی‌ای اینگونه تعیین شده که «اگر کشورهای اروپایی در اسرع‌وقت و ضمن جلوگیری از اتلاف فرصت توسط دشمن، تضمین‌های جدی و محکمی برای ماندن در توافق اخذ شود، خروج از برجام، تکلیف شرعی و قانونی دستگاه دیپلماسی خواهد بود، اما در بخش مهم این بیانیه که واکنش‌هایی را نیز در پی داشته، آمده که «لازم است رئیس‌جمهوری محترم، صادقانه و با صراحت، نسبت به خسارت‌های وارده در برجام که به خاطر عدم رعایت خطوط قرمز ترسیمی توسط رهبر معظم انقلاب ازجمله اخذ تضمین‌های لازم از 1+5 و نیز عدم رعایت اقدام متناظر و گام به گام، پدید آمد؛ از مردم عزیز ایران عذرخواهی کند.»
گلایه دولت
دبیرخانه شورای اطلاع‌رسانی دولت دیروز در واکنش به برخی موضع‌گیری‌ها درخصوص برجام اطلاعیه‌ای صادر کرد با این مضمون که «این روزها، برخی گروه‌ها و شخصیت‌های محترم، در مورد اعلام خروج آمریکا از برجام اظهارنظر کرده و بیانیه صادر می‌کنند.» در مواردی که دبیرخانه شورای اطلاع‌رسانی دولت اشاره کرده، گفته شده که «راهبرد اصلی و اعلام‌شده دولت، در مذاکرات طولانی با شش کشور و اتحادیه اروپا، تأمین منافع ملی بوده است و در این مسیر، هیچ‌یک از حقوق، توانایی‌ها و ظرفیت‌های راهبردی کشور مورد مذاکره و معامله قرار نگرفته است؛ بلکه بهانه‌های واهی برای متهم‌کردن ایران را از دست بدخواهان گرفته و حقوق مسلم ملت ایران را برای پیشرفت و حضور عزّتمندانه در اقتصاد جهانی تثبیت کرده است.» در این بیانیه همچنین به ضرورت وحدت ملی در وضع کنونی اشاره شده که «در چنین شرایط خطیری که وحدت ملی یک ضرورت است، سوال این است که حمله به دولت و تخریب دستاوردهای کشور که همراه با افزایش قدرت دفاعی و تقویت جایگاه منطقه‌ای ایران به دست آمده است، همصدایی با چه جریانی و ریختن آب به آسیاب چه کسانی است؟» در بیانیه پایگاه اطلاع‌رسانی دولت و در پاسخ به آن بخش از نامه آیت‌الله جنتی که رئیس‌جمهوری را ملزم به عذرخواهی کرده بود، آمده که «متأسفانه آنان که باید عذرخواه مواضع نادرست خود در گذشته باشند، طلبکارانه به دستاوردهای ملی می‌تازند و حاضر نیستند به این سوال پاسخ دهند که خسارت‌های تحریم ظالمانه بر ملت ایران چه میزان بوده و برای پیشگیری به موقع از آن خسارت‌ها چه کرده‌اند؟ آنها هیچ‌گاه حاضر نیستند از ناتوانی خود در ارایه راه‌های جایگزین برجام سخن بگویند و صادقانه بابت رویکرد غلط و کارشکنی‌های خود در روند پیشرفت کشور، از ملت عذرخواهی کنند. آنها در تعارضی آشکار، هم دلواپس حضور آمریکا در برجام بوده‌اند و هم شاکی خروج آمریکا از برجام. مدیریت مسئولانه کشور، عرصه تناقض‌گویی نیست؛ بلکه نیازمند تصمیم قاطع و عمل شجاعانه است.» در این بیانیه همچنین اشاره شده که «تمامی مراحل مذاکرات و توافق، در چارچوب قانون اساسی، اختیارات و مسئولیت‌های رئیس‌جمهوری و مصوبات شورایعالی امنیت ملی بوده است. در شرایط جدید نیز برای مقابله موثر با اقدام تحریک‌آمیز آمریکا و تضمین انتفاع ایران از برجام، تدابیر لازم اتخاذ شده و درحال اجراست.»
مجلس خبرگان یا آیت‌الله جنتی؟
یک روز بعد از صدور بیانیه‌ای که آیت‌الله جنتی در مورد برجام صادر کرده بود، پایگاه اطلاع‌رسانی مجلس خبرگان رهبری روز یکشنبه بیانیه‌ای را با عنوان «واکنش مجلس خبرگان رهبری به خروج آمریکا از برجام» منتشر کرده بود که تنها امضای آیت‌الله جنتی، رئیس مجلس را داشت. برخی از خبرگزاری‌های کشور هم با استناد به همین خبر بیانیه یادشده - که در آن تیم مذاکره‌کننده متهم به عبور از خط قرمزها شده و از رئیس‌جمهوری هم خواسته شده بود که بابت خسارات برجام از ملت عذرخواهی کند - آن را موضع کلیت مجلس خبرگان قلمداد کردند. سایت رسمی مجلس خبرگان رهبری عنوان بیانیه منتسب به این مجلس را اصلاح کرد. اگرچه آیت‌الله هاشم‌زاده‌هریسی، عضو مجلس خبرگان در یادداشت خود برای ایران تأکید کرد که آنچه در بیانیه آمده حداکثر می‌تواند موضع هیأت‌رئیسه خبرگان باشد نه کلیت اعضا. این قبیل انتقادات سبب شد تا سایت مجلس خبرگان روز گذشته عنوان بیانیه مذکور را اصلاح کند و بنویسد «واکنش رئیس مجلس خبرگان به خروج غیرقانونی آمریکا از برجام». با این همه، خبرگزاری فارس همچنان اصرار داشت که این بیانیه، بیانیه مجلس خبرگان رهبری است.
تکلیف شرعی دستگاه دیپلماسی با مقام رهبری است
علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در نامه‌ای، به نامه آیت‌الله علی جنتی درباره برجام واکنش نشان داد. در نامه نایب‌رئیس مجلس آمده که «در این نامه از طرفی پذیرفته‌اید که برجام با نظر مقام رهبری امضا شده است و از طرف دیگر از رئیس‌جمهوری خواسته‌اید که به خاطر خسارت‌های وارده ناشی از برجام از مردم عذرخواهی کند. آیا این دو سخن تناقض و احیانا تعریض ناخواسته به مقام رهبری نیست؟» مطهری در پاسخ به این نکته که «در صورت اخذ نشدن تضمین‌های جدی و محکم از اروپایی‌ها، خروج از برجام تکلیف شرعی و قانونی دستگاه دیپلماسی خواهد بود، نوشته که «آیا تکلیف شرعی دستگاه دیپلماسی را جنابعالی تعیین می‌کنید یا مقام رهبری؟ همچنین آیا تکلیف قانونی دستگاه دیپلماسی را جنابعالی تعیین می‌کنید یا مجلس؟» وی در ادامه نامه خود آورده که «یکی از معضلات کشور ما دخالت نهادهای مختلف در کار یکدیگر است. وظیفه مجلس خبرگان رهبری طبق قانون اساسی، گذشته از انتخاب رهبر در زمان خاص، نظارت بر بقای شرط عدالت در مقام رهبری و نظارت بر دستگاه‌های زیرمجموعه رهبر است.»
مطهری در پایان نوشته: «ورود به مسائلی مانند برجام و تعیین تکلیف برای رئیس‌جمهوری و مجلس شورای اسلامی از وظایف آن مجلس نیست.»
همچنین رسول منتجب‌نیا، قائم‌مقام حزب اعتماد ملی به «جماران» گفت که کسانی باید عذرخواهی کنند که در دولت گذشته شعار دادند و دنیا را تحریک و تلاش کردند تا اجماع جهانی علیه ایران تشکیل شود؛ «برخی افراد هم در نمازجمعه و جاهای مختلف از او حمایت کردند. این افراد باید عذرخواهی کنند؛ نه دولتی که جلوی مخاطرات را گرفته و به مردم خدمت کرده است.»