شهروند| «بررسی‌ها نشان داده که فعالان بازداشت‌شده محیط زیستی جاسوس نبوده‌اند.» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست این‌بار در روز جهانی حفظ تنوع زیستی، با نقل این جمله از ضرورت آزادی کارشناسان حیات وحش و فعالان محیط زیستی گفت که از بهمن سال پیش در بازداشت به سر می‌برند. درحالی‌که در هفته‌های گذشته تعدادی از فعالان محیط زیست آزاد شده‌اند و چند نفر از نمایندگان مجلس نیز درباره ضرورت آزادی این افراد سخن گفته‌اند، در همایشی که صبح دیروز مسئولان و کارشناسان و فعالان محیط زیست را گرد هم جمع کرده بود، صحبت از فعالان در بندی شد که براساس بررسی‌های وزارت اطلاعات، اتهام جاسوسی به آنها بی‌مورد بوده است.
همایش «روز جهانی تنوع زیستی» که صبح دیروز در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد، این‌بار با شعار تازه‌ای همراه بود: «۲۵سال حفاظت از حیات کره زمین»؛ شعاری که از ارتباط حفظ گونه‌ها با سلامت انسان و حفظ محیط زیست حکایت می‌کند، چرا که تغییرات قرن اخیر نشان می‌دهد کاهش تنوع زیستی، نتیجه بازخورد فعالیت‌های انسانی بوده و حفاظت از انسان و دیگر موجودات را به خطر خواهد انداخت.
کلانتری: آنها بدون این‌که کاری کنند، بازداشت شده‌اند
از پیش انتظار می‌رفت که در روز جهانی حفظ تنوع زیستی، از غایبان این روز سخن به میان بیاید. برای همین بود که عیسی کلانتری، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که پیش از این هم درباره موضوع بازداشتی‌های محیط زیستی سخن به میان آورده بود، در همایش صبح دیروز به یکی از فعالان محیط زیست حاضر در این جلسه درخصوص آخرین وضع بازداشت‌شدگان محیط زیست گفت: «دولت یک گروه چهارنفره متشکل از وزرای دادگستری، کشور، اطلاعات و همچنین معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری برای پیگیری وضع این افراد تشکیل داد و این هیأت چهارنفره به این نتیجه رسیده‌اند که این افراد بازداشت‌شده بدون این‌که کاری انجام داده باشند در بازداشت به سر می‌برند و قاعدتا باید به‌زودی آزاد شوند.» او با این توضیحات تأکید کرد: «وزارت اطلاعات نیز به این نتیجه رسیده است که هیچ مدرکی دال بر جاسوسی آنان و واقعیت این تهمت‌ها بر این افراد وجود ندارد.» مسعود پزشکیان، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی هم که از حاضران این مراسم بود، توضیح دیگری به این صحبت‌ها که فضای این روز را تحت‌تأثیر قرار داده بود، افزود و خبر داد: «مجلس پیگیر موضوع است و برای پیگیری‌های بیشتر از مراجع مربوط درخواست دریافت اطلاعات کافی کرده است.»
انتقاد پزشکیان؛ چرا قانون کاداستر اجرا نمی‌شود؟
موضوعی که پزشکیان در ادامه به آن پرداخت، زمین‌خواری بود. او با این توضیح حرف‌هایش را گفت: «مگر می‌توان توسعه داشت و به آب و خاک بی‌توجه بود؟ این توسعه بی‌معنی است و همه‌چیز ما را به خطر می‌اندازد.»
نایب‌رئیس مجلس برای گفتن از بی‌نتیجه ماندن مقابله با تجاوز به زمین‌ها و کوه‌ها در ایران، ابتدا به پزشک بودن خود اشاره کرد که «تنها پس از جمع داده‌ها و داشتن مبنای علمی درست می‌توان نسخه نوشت و در غیر این‌صورت نسخه جواب نخواهد داد.» او با انتقاد از اجرا نشدن قانون کاداستر ادامه داد: «به عنوان یک نماینده، پیگیر این هستم که این قانون اجرا شود زیرا ایجاد ستاد مبارزه با زمین‌خواری بدون جمع‌آوری داده‌های مربوط به این حوزه معنا ندارد. بنابراین اول باید داده‌ها را تهیه کنیم. تنها در این‌صورت است که به‌راحتی می‌توان جلوی تجاوز و زمین‌خواری را گرفت و با متخلفان این حوزه برخورد کرد.» پزشکیان همچنین گفت: «اگر ما زمین و آب را از دست بدهیم و با طبیعت خشن برخورد کنیم، طبیعت چنان برخوردی با ما خواهد کرد که هیچ یک از ما نتوانیم در این سرزمین زندگی کنیم.» او درباره حل نشدن مسائل محیط زیستی، پای مشکلات مدیریتی را هم این‌طور پیش کشید: «مشکل مملکت ما این است که به جای حل مسأله به فکر تغییر مدیران هستیم. طی ۳۹سال گذشته به‌طور مرتب مدیر عوض کرده‌ایم ولی مسائل و مشکلات حل نشده است، بنابراین مشکل فرد یا افراد نیست بلکه مشکل سیستم است که باید اصلاح شود.»
در مدیریت تالاب‌ها یکی مانده به آخر شدیم
وقتی نوبت به سخنان احمدعلی کیخا، عضو شورای عالی آب و نماینده مجلس شورای اسلامی که در این همایش حضور داشت، رسید، او از مصادیق مختلف مشکلات آب در کشور گفت و نسبت به عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست انتقاد کرد که چرا به جای مطالبه‌گری، خود را جای نهادهای اجرایی می‌گذارد و از فرصت‌های قانونی به‌درستی استفاده نمی‌کند. او در گفتن از تجربیات خود، با یادآوری نخستین جلسه شورای عالی حفاظت محیط زیست در دولت یازدهم، از ماموریتی که به او داده شده بود، صحبت کرد؛ تهیه گزارشی از وضع محیط زیست: «در این ماموریت به موردی رسیدم که نشان می‌داد طبق مطالعات انجام‌شده در سال ۲۰۱۳ ما در مدیریت اکوسیستم‌های آبی شامل تالاب‌ها و رودخانه‌ها بین ۲۳۲ کشور رتبه ۲۳۱ را آورده بودیم؛ معلوم بود که اوضاع خوب نیست.» به گفته کیخا وقتی در مواجهه با این وضع رئیس‌جمهوری از او درباره چرایی پرسیده بود، او با گفتن مصادیقی از بحرانی‌شدن وضع محیط زیست این‌طور جواب داده بود: «خوزستان را ملاحظه بفرمایید. درباره میزان منابع آبی آن اظهارات مختلفی می‌شود. حداقل ۲۰میلیارد مترمکعب تا ۳۰میلیارد متر مکعب آورد آب آن اعلام می‌شود، اما آن‌جا هم مشکل آب داریم؛ آب شرب و صنعت و کشاورزی همه مشکل دارند. در گیلانی که میزان بارندگی بسیار بالایی دارد هم مشکل داریم. تپه‌های ماسه بادی سیستان را گاهی میان جنگل‌های شمال هم می‌شود دید.» عضو شورای عالی آب همچنین از زمانی گفت که معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست بوده و در سفر به استاندار گفته بود: «من اگر جای شما بودم که تنها ۵۰ میلی‌متر بارندگی در سال دارید، اصلا شب خوابم نمی‌برد.»
با این توضیحات، او خبر داد: «آب شرب مردم سیستان را اکنون فقط تا پایان شهریور ماه داریم. اگر جلبک‌ها رشد نکنند با آن میزان آفتاب و تبخیر این آب خیلی زودتر هم تمام می‌شود.» کیخا درباره هشداردادن در مورد وضع آب و بارندگی‌ها و گزارش‌هایش به مقامات هم گفت: «در حالی که در مجلس هشتم به تمام مسئولان نظام نامه و گزارش نوشتم، برخی ما را به نادانی متهم می‌کردند؛ اما ۲۰ دی ماه سال ۱۳۹۰ از طرف کمیسیون کشاورزی خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم و آن‌جا عرض کردم که وزیر وقت نیرو گزارش داده متوسط بارندگی کشور تا این لحظه ۱۹ میلی‌متر است. من عرض کردم هیچ تضمینی نیست که در سال‌های پیش رو به جای ۲۰ دی ماه در ۲۰ بهمن ماه چنین گزارشی بدهند و به نظر می‌رسد ما برای این مسأله برنامه نداریم.» این مقام مسئول با اشاره به کاهش جمعیت حیات‌وحش ایران ادامه داد: «یک روز خدمت آقای کلانتری هم گفتم در صحن علنی مجلس هم گفته‌ام. وقتی با مردم صحبت می‌کنیم می‌گویند جالب است که خود مسئولان هم شاکی‌اند بالاخره پس این مسائل را چه کسی باید حل کند؟ اما اگر محیط زیست با همین روند پیش برود، بالاخره یک نفر باید جرأت کند، کاری انجام دهد.» با بیان تمامی این مصادیق و توضیحات مختلفی که کیخا میان صحبت‌هایش اشاره کرد، او کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست را خطاب قرار داد و نسبت به عملکرد این سازمان انتقاد کرد: «در حوزه محیط زیست طبیعی در مجلس در برنامه ششم تلاش کردیم فرصت‌های قانونی خیلی خوبی را فراهم کنیم، اگر از این فرصت استفاده نکنید، تاریخ درباره شما قضاوت خوبی نخواهد کرد. سازمان محیط زیست گاهی حین نظارت خود را جای دستگاه اجرایی می‌گذارد تا شرایط آن را در نظر بگیرد؛ این رویکرد خوبی نیست. کار ما کار اجرایی نیست. محیط زیست باید مطالبه‌گر باشد.»
بحران‌های محیط زیستی نتیجه سیاست‌های غلط توسعه‌ای است
حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست از دیگر کسانی بود که در همایش روز جهانی تنوع محیط زیستی سخن گفت و از سیاست‌های غلط توسعه‌ای، بدون توجه به توان اکولوژیک مناطق انتقاد کرد؛ اتفاقی که فرسایش خاک، بحران آب، از بین‌رفتن جنگل‌ها و تنوع زیستی محصول آن است.
او با ابراز تاسف از این‌که هنوز آمایش سرزمین برای کشور نداریم، ادامه داد: «آنچه ما را تا کنون پیش برده توسعه‌گران و سرمایه‌گذاران صنعتی بوده که مشکلات جدی برای کشور ایجاد کرده‌اند. در شرایط حاضر با این‌که با محدودیت شدید آبی روبه‌رو هستیم، هنوز برخی دنبال توسعه کشاورزی هستند. بخش عمده آب کشور در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود و متاسفانه مصرف آب به شکلی نادرست و غیرخردمندانه است؛ بنابراین سیاست‌های نادرست توسعه مهمترین عامل تهدید تنوع زیستی است.»
او به این اشاره کرد که ایران جزو ۲۰ کشوری است که تنوع زیستی بالایی دارد و گفت: «تنوع اکوسیستم‌ها و تنوع اقلیمی باعث تنوع زیستی بالا در ایران شده است. در خاک کشور ما ۸۶۲۸ گونه گیاهی وجود دارد که ۱۸۱۰ گونه آن آندمیک ایران است همچنین ۱۱۱۵ گونه مهره‌دار در ایران وجود دارد که از این تعداد ۵۴۰ گونه پرنده، ۲۴۱ گونه خزنده، ۱۶۳ گونه ماهی آب شیرین، ۱۹۷ گونه پستاندار، ۹۲ گونه دوزیست هستند.» اینها در حالی است که به گفته معاون محیط زیست طبیعی تغییر اقلیم و پیامدهای ناشی از آن عامل مهم دیگری است که تنوع زیستی را تهدید می‌کند؛ به‌طوری که به دلیل خشکسالی امنیت غذایی حیات وحش تحت تأثیر قرار گرفته است.