شهروند| فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهرهای بزرگ جهان را تسخیر کرده‌اند، این در حالی است که در ایران تنها حدود 10درصد بازار را تشکیل می‌دهند. فروشگاه‌هایی که با حذف دلال‌ها و واسطه‌ها توانسته‌اند شرایط بهتری برای مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان رقم بزنند، اما در ایران همچنان بازار به دست دلالانی است که گاهی قیمت کالاها را تا دو و چند برابر قیمت‌های جهانی و نرخ واقعی می‌فروشند. با این وجود در برنامه ششم توسعه تاکید شده است که سهم فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران تا سال 1400 به دو برابر برسد. ما در این گزارش به شما می‌گوییم که چرا فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای خرید مناسب‌ترند؟
سپه نخستین فروشگاه زنجیره‌ای
بیش از ۷۰سال است که از پیدایش نخستین نسل فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای در کشورمان می‌گذرد. سال ۱۳۲۸ فروشگاه‌های سراسری سپه در تهران پایه‌گذاری شد. افتتاح و فعالیت این فروشگاه‌ها در تهران چنان تجربه بدیهی بود که همچنان بسیاری از مردم، فروشگاه‌های زنجیره‌ای را با مفهوم فروشگاه سپه به خاطر می‌آورند. اما در طول زمان و دهه‌های مختلف، روند رشد و توسعه این شکل از کسب و کار همواره ثابت نبوده و با نوساناتی همراه بوده است.
اکنون دولت و مسئولان مختلف در تلاش هستند تا الگوی عرضه مواد در ایران را به کشورهای مختلف نزدیک و شرایطی برای تجمیع واحدهای کوچک به شکل فروشگاه‌های زنجیره‌ای فراهم کنند، استدلال نیز بر آن است که قیمت‌گذاری در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با حذف واسطه‌های موجود و در مذاکره با تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان برای خرید انبوه کالا با مناسب‌ترین قیمت ممکن، محصولات را با ارزان‌ترین قیمت به دست مصرف‌کننده خواهد رساند. در این میان بسیاری بر این باورند که مهمترین مزیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای اقتصاد کشور، « افزایش شفافیت مالی» است. چراکه با توجه به تعداد بالای واحدهای صنفی و فروشندگان خرد، حسابرسی و اخذ مالیات و عوارض روند دشوار و پیچیده‌ای را طی می‌کند و در بسیاری مواقع امکان نظارت و رصد وجود ندارد. از سوی دیگر تخفیف‌های مناسبی که در بسیاری موارد در این فروشگاه‌ها ارایه می‌شود از مواردی است که مردم را به خرید از آنها تشویق می‌کند.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای چقدر فروش دارند؟
فروشگاه‌های زنجیره‌ای در بازار ایران سهمی حدود 8 تا ۱۰درصد دارند. اگر کل گردش بازار خرده‌فروشی را رقمی حدود ١٢٠ تا ١٣٠هزار‌میلیارد تومان بدانیم، از این رقم حدود 8 تا ۱۰درصد بازار خرده‌فروشی را فروشگاه‌های زنجیره‌ای در برمی‌گیرد. براین اساس گفته می‌شود ۲۵هزار نفر در بخش فروشگاه‌های زنجیره‌ای کشور به صورت مستقیم مشغول به فعالیت هستند و ۲۵۰۰ شعبه فروشگاهی تحت ۷۰ برند به‌عنوان فروشگاه‌های زنجیره‌ای فعال بوده و بالغ بر ۵هزار‌میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در این بخش انجام گرفته است.
هرچند که درباره این تخفیف‌ها انتقاداتی نیز وجود دارد؛ به‌عنوان مثال گاهی حتی برخی از این فروشگاه‌ها از تخفیف ۳۰ تا ۵۰درصدی گوشت و مرغ خبر می‌دهند؛ درحالی که رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی معتقد است: بازار مواد پروتیینی به‌گونه‌ای است که در خرده‌فروشی سود این محصولات درنهایت ۱۰درصد است. درچنین شرایطی طبیعی است که ارایه تخفیف‌های بیش از این رقم چندان منطقی به نظر نرسیده و باید دقت کرد که آیا از نظر تاریخ مصرف و سایر موارد محصولی که خریداری می‌شود، کیفیت مطلوب را داراست یا خیر؟
با تمام این تفاسیر، فروشگاه‌های زنجیره‌ای درکشور درحال توسعه و گسترش هستند و در سال‌های اخیر اتحادیه‌ای با این نام هم در اتاق اصناف کشور ایجاد شده است. به گفته رئیس این اتحادیه، درحال حاضر حدود ۹۰ شرکت با ۱۱۰ برند و ۳۵۰۰ شعبه، عضو این اتحادیه هستند.
حالا دیگر مغازه‌های کوچک در کوچه و محله کشورهای پیشرفته جایگاه چندانی ندارند و بیشتر به شهرهای کوچک و روستاها خلاصه شده‌اند. این در حالی است که فروشگاه‌های زنجیره‌ای امروز بازار خرده‌فروشی‌های جهان را به دست گرفته‌اند.
غلامرضا نظر بلند، کارشناس اقتصاد در این زمینه به «شهروند» می‌گوید: «فروشگاه‌های زنجیره‌ای به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول «chain store» هستند که شعب متعدد و تنوع کالایی کمتری دارند و دیگری هایپرمارکت‌ها (department store) هستند که متشکل از خرده‌فروشی‌های متنوع هستند که مایحتاج مردم را عرضه می‌کنند. در برابر این فروشگاه‌ها، بقالی‌های محلی قرار می‌گیرند که بضاعت سرویس‌دهی به یک محله کوچک را دارند.»
فروشگاه‌های زنجیره‌ای چه کالاهایی می‌فروشند؟
فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران ممکن است تمامی کالاهای مورد نیاز خانوار را عرضه کنند یا اینکه براساس نیازسنجی محله‌ای کالاهای خاصی را تأمین کنند؛ به عنوان مثال برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در محله‌هایی که به بازارهای اصلی کالاهای دیجیتال دور هستند، حتی لپ‌تاپ و موبایل را هم در سبد کالاهای خود آورده‌اند یا برخی فروشگاه‌ها تنها به فروش یک کالای خاص اقدام می‌کنند مثل هاکوپیان یا ماکسیم که شعب آن تنها به فروش پوشاک اختصاص دارند.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای چقدر تخفیف می‌دهند؟
قیمت رب گوجه چاشنی در سوپرمارکت‌های محلی 6500 است در صورتی که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای حدود قیمت تمام شده برای مشتری 5200تومان است و این یعنی 1300 تومان تخفیف برای یک قلم جنس.
قیمت عسل نمونه خوانسار سوپرمارکت‌های محلی 59000 تومان است در صورتی که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با 50درصد تخفیف برای مشتری 29000تومان است.
چای صبحانه انگلیسی معطر 500 گرمی شهرزاد در فروشگاه‌های محله‌ای قیمتی معادل 29900 تومان دارد اما با 45 درصد تخفیف در فروشگاه‌های زنجیره‌ای هزینه تمام شده برای مشتری حدود 16445 هزار تومان است.
اما چنین تخفیف‌هایی محدود به خواربار نمی‌شود و کالاهای مصرفی دیگری چون شوینده‌ها را هم شامل می‌شود؛ به عنوان مثال پودر شست‌و‌شوی برف 1790 تومان است و با 125 تومان تخفیف در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با قیمت 1665تومان به فروش می‌رسد. مایع سفیدکننده رخشا با قیمت 2015تومان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای 1652 تومان به مشتریان ارایه می‌شود.
شیشه پاک‌کن سبز 500 گرمی تاژ هم قیمتی معادل 6320تومان در سوپرمارکت‌ها دارد که با تخفیف 652تومانی هزینه تمام شده برای مشتریان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای به قیمت 2968 تومان است.
شامپو موهای معمولی 400 میلی‌لیتری آریووال با قیمت 28 هزار تومان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با 50درصد تخفیف در بازار ارایه می‌شود.
چرا زنجیره‌ای‌ها ارزان‌تر می‌فروشند؟
شاید تا به حال به این نکته توجه نکرده باشد، شاید هم از خود پرسیده باشید چرا قیمت کالایی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ارزان‌تر از سوپرمارکت‌ها است؛ اما به این موضوع توجه نداریم که فروشگاه‌های زنجیره‌ای دست دلال‌ها را از بازار کوتاه می‌کنند. چرا که با حذف هزینه‌های زاید از قیمت تمام‌شده کالا امکان عرضه کالا با قیمت مناسب‌تر به مشتریان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای فراهم می‌شود که این امر در مقیاس کلان اقتصادی به افزایش تقاضای موثر در جامعه و سرانه خانوار منجر خواهد شد اما درباره دلال‌ها در بازار لازم است به این نکته توجه داشته باشید که حجم سفارش و تقاضای خرید زنجیره‌ای به گونه‌ای است که معمولا مستقیما با تولیدکننده اصلی وارد مذاکره می‌شوند به همین دلیل قطعا زمینه‌ای برای حضور دلال‌ها در بازار این‌گونه فروشگاه‌ها نخواهد بود.
مزایای فروشگاه‌های زنجیره‌ای
فروشگاه‌های زنجیره‌ای باعث می‌شوند که ترافیک کمتر شود؛ زیرا به جای رفتن به چند مغازه فقط به یک فروشگاه می‌روید.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای دلال‌ها را حذف می‌کنند و کالا را ارزان‌تر می‌فروشند.
در فروشگاه‌های زنجیره‌ای تنوع کالا بسیار بالا است و مصرف‌کننده با انتخاب‌های زیادتری روبه‌رو است.
قیمت کالاها در فروشگاه‌های زنجیره‌ای همسان است و از مغازه‌ای به مغازه دیگر تفاوت ندارد. در نتیجه تخلف قیمتی پایین‌تر است.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای کمتر امکان عرضه اجناس تقلبی را دارند.
در فروشگاه‌های زنجیره‌ای مشتریان فاکتور رسمی دریافت می‌کنند و راحت‌تر می‌توانند از آنها شکایت کنند.
برای خریدهایتان هزینه تردد اضافی نمی‌دهید.
وقت کمتری برای خریدهایتان صرف می‌کنید.
امکان نظارت بر فروشگاه‌های زنجیره‌ای بیشتر از خرده‌فروشی‌هاست.
تخفیف‌های ویژه فروشگاه‌های زنجیره‌ای به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد، درصورتی که تولیدکنندگان می‌گویند خرده‌فروشی‌ها تخفیف‌های مصرف‌کننده را به نفع خود استفاده کرده‌اند.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌توانند بیشتر برندهای موجود در بازار را به یک منطقه بیاورند، درحالی که مغازه‌های سنتی بنا به تشخیص خود و طیف محدودتری از مشتریان اجناسشان را عرضه می‌کنند.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای با حذف واسطه‌ها می‌توانند از مصرف‌کننده و تولیدکننده به صورت همزمان حمایت کنند.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌توانند مانع از توسعه بي‌رويه واحدهاي تجاري در فضاهاي غيرتجاري شوند.
قیمت‌ها با فروشگاه‌های زنجیره‌ای تثبيت می‌شود، زیرا قيمت كالا در مناطق مختلف شهري يكسان است.
معایب فروشگاه‌های زنجیره‌ای
فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌توانند فروش مغازه‌های کوچک را محدود کنند.
کاهش فروش مغازه‌های کوچک می‌تواند باعث کاهش اشتغال محله‌ای شود، به‌ویژه اینکه ایرانی‌ها علاقه خاصی به راه‌اندازی مغازه دارند.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران هنوز به اندازه کافی گسترش نداشته‌اند و دسترسی به آنها نسبت به مغازه‌های محلی کمی دشوار است.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای به دلیل عرضه زیاد کالاهای مختلف می‌توانند اشتهای خرید را در مصرف‌کنندگان افزایش دهند، پس بهتر است حتما با لیست خرید به این فروشگاه‌ها بروید.
ممکن است در صف‌های طولانی معطل شوید.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ
فروشگاه‌های زنجیره ای‌هایپراستار www.hyperstariran.com
فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش www.ofogh-koorosh.com
فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروند www.shahrvand.ir
فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه refah.ir
فروشگاه‌های زنجیره‌ای جانبو www.everestmodern.com
فروشگاه‌های زنجیره‌ای فرونا www.forona.ir
فروشگاه‌های زنجیره‌ای نجم خاورمیانه (هایپرسان) www.hypersun.ir
فروشگاه‌های زنجیره‌ای اتکا www.etka.ir
فروشگاه‌های زنجیره ای‌هایپر می www.hyperme.ir
فروشگاه‌های زنجیره‌ای یاس yaasonline.com
فروشگاه‌های زنجیره‌ای پروما www.promacenter.com
فروشگاه زنجیره‌ای سپه www.sepah-co.com