شهروند|  ریال مجازی این روزها سر زبان خیلی‌هاست. بانک مرکزی، کمیسیون اقتصاد مجلس و شورای عالی فضای مجازی بارها درباره تولید پول ملی مجازی حرف زده‌اند و گرچه قبلا موضع سفت و سخت‌تری مقابل پول مجازی بود، اما حالا به نظر می‌رسد همگی از مواضع خود کوتاه آمده و زمزمه‌های تولید پول مجازی ملی و قانونی شناختن آن به گوش می‌رسد. این در حالی است که تا امروز معامله پول‌های مجازی مانند بیت کوین در ایران زیرزمینی بوده و مردم حق استفاده از آن را در معاملات قانونی ندارند. گرچه برخی مدیران ایرانی می‌گویند با پول مجازی می‌توانند تحریم‌ها را دور بزنند، اما کارشناسان اعتقاد دارند این مسأله تنها برای خریدهای کوچک و خرد مردم شدنی است و تجار و بقیه معامله‌گران بزرگ نباید روی آن حساب کنند. در این گزارش به پول مجازی و واقعیت‌هایش بیشتر می‌پردازیم:
پول مجازی چیست؟
پول مجازی پدیده پیچیده‌ای نیست. در واقع شما بدون حضور پول فیزیکی و تنها با چند کد معامله می‌کنید! نخستین پول رمزنگاری شده‌ در دنیا را یک برنامه‌نویس به اسم ساتوشی ناکاموتو طراحی کرد که آن را بیت کوین نامیدند. این ارز دیجیتال که برای حفظ هویت کاربر رمز گذاری شده نخستین ارز دیجیتال دنیا است که بعد از آن هم ارزهای دیجیتال دیگری وارد بازار شدند. بیت کوین در سال‌های گذشته ارزش خود را افزایش داده به نحوی که طبق پیش‌بینی اقتصاددانان ارزش بیت کوین در طول 3سال آینده، به ۵۰۰.۰۰۰ دلار خواهد رسید. البته ارزش بیت کوین هرگز ثابت نیست و هر روز تغییر می‌کند. در حال حاضر میلیاردها دلار بیت‌ کوین در دنیا وجود دارد و هر روز نیز مقداری بیت کوین تولید می‌شود و معاملاتی که با این ارز دیجیتال انجام می‌شود، افزایش می‌یابد. این در حالی است که هنوز در ایران استفاده از پول مجازی رواج زیادی پیدا نکرده، اما گاهی معاملات زیرزمینی توسط این ارز دیجیتال انجام می‌شود.
پول مجازی چگونه کار می‌کند؟
شاید نحوه استفاده از پول مجازی برای خیلی‌ها پیچیده باشد. در واقع موجودی پول مجازی نه تعدادی سکه و یا مقداری پول کاغذی بلکه صرفا سابقه تراکنش‌هایی است که نشان می‌دهد شما چه تعداد پول مجازی  دارید. اطلاعات این تراکنش‌ها در یک دفتر کل عمومی به نام بلاک‌چین درج می‌شود. انتقال پول مجازی از کیف پول شما به کیف پول خریدار صورت می‌گیرد. به عنوان مثال وقتی می‌خواهید تعدادی بیت کوین برای کاربر دیگری ارسال کنید از کلید اختصاصی برای امضای دیجیتال استفاده و از گاوصندوق مجازی تعدادی بیت‌کوین را به شبکه بیت‌کوین طرف مقابل با تراکنش تاییدشده ارسال می‌کنید.
مزایای پول مجازی
پول مجازی هم معایبی برای معامله دارد، هم مزایایی. آن‌چه مزیت اصلی پول‌های مجازی محسوب می‌شود، سیستم پرداخت ساده آن است و دیگر نیازی به کارت‌های بانکی متعدد نیست. علاوه بر این شما دیگر مجبور به حمل فیزیکی پول نیستید و می‌توانید یک پول مشترک با تمام دنیا داشته باشید. در واقع از آنجایی که هنوز این ارز دیجیتال تحت‌نظر یک قدرت مرکزی قرار ندارد و توسط نهادی قابل کنترل نیست و کسی نمی‌تواند جلوی پرداخت یا انتقال بیت کوین شما را بگیرد، از همین جاست که گفته می‌شود پول مجازی قابل تحریم نیست. گرچه کارشناسان چندان این موضوع را قبول ندارند و معتقدند نهایت کاری که پول مجازی می‌تواند انجام دهد و تحریم‌ها را دور بزند این است که برای پرداخت‌های خرد و کوچک مورد استفاده قرار بگیرد و پرداخت‌های بزرگ با پول مجازی در شرایط تحریم ممکن نیست.
معایب پول مجازی
مهمترین ایراد پول مجازی، این است که بانک‌های مرکزی جهان به آن نظارت نمی‌کنند. در واقع بین مبدأ و مقصد انتقال پول، هیچ مرکز کنترل‌کننده‌ای وجود ندارد و تمام شبکه از کاربران آن تشکیل شده است. این اتفاق باعث می‌شود  اگر در این بین کلاهبرداری انجام شود، شکایت و اقامه دعوا به این راحتی‌ها ممکن نباشد.
برای پول سنتی این مشکل وجود ندارد. یعنی به عنوان مثال اگر از حساب بانکی شما پول بدزدند، قابل شکایت و پیگیری است چون نهاد مرکزی مثل بانک، دولت و دادگاه ناظر و کنترل کننده قانونی آن هستند، اما این شرایط برای پول مجازی وجود ندارد و خودتان حسابی باید مواظب سرمایه‌تان باشید و  به راحتی اعتماد نکنید؛ چه در هنگام خرید اینترنتی و چه زمانی که پول مجازی‌تان را در اختیار کارگزاران و صرافی‌های ناشناس می‌گذارید که مدعی‌اند می‌توانند برای شما معامله کنند. به جز این هکرها هم بشدت در کمین پول‌های مجازی‌اند.
بازار زیرزمینی پول مجازی در ایران
اگرچه در دنیا بازار داغی برای استفاده از پول‌های مجازی فراهم شده، اما این بازار در کشور ما چندان وجهه قانونی ندارد. طی یکی دو سال گذشته بانک مرکزی همواره موضع نسبتا منفی به حضور ارز دیجیتالی در کشور داشت و مدعی بود که این نوع پول دیجیتالی را به رسمیت نمی‌شناسد. این یعنی اینکه هنوز در معاملات قانونی نمی‎‌توان از پول مجازی استفاده کرد.
 با این وجود پول مجازی در ایران توسط برخی صرافی‌ها که می‌توانند دلار را حواله کنند خرید و فروش می‌شود.  نکته جالب درباره بیت کوین این است که به علت واردات ارز دیجیتال از دیگر کشورها به ایران قیمت نهایی آن ۱۰ تا ۱۵ درصد بیشتر از قیمت واقعی آن در بازار جهانی است چرا که بیت کوین از بازار خارجی خریداری شده و بعد به مشتری داده می‌شود.
می توانیم تحریم ها را با بیت کوین دور بزنیم؟
با این حال برخی از کارشناسان نظر مثبتی به استفاده از پول مجازی ندارند. هادی حق شناس،کارشناس پولی و بانکی یکی از همین افراد است که اعتقاد دارد امکان معامله‌های بین‌المللی با بیت کوین برای ایرانی‌ها وجود ندارد.
حق شناس درباره مشکلات تامین پول مجازی در ایران به «شهروند» می‌گوید: «پول مجازی تحت نظارت بانک مرکزی می‌تواند برای معاملات داخلی استفاده شود، اما برای معاملات بین‌المللی دستمان بسته است، زیرا برای تهیه پول مجازی در بازار جهانی باید دلار بپردازید و ما در شرایط تحریم مشکل تامین دلار داریم. در واقع ما وقتی می‌توانیم با پول مجازی‌مان در بازارهای جهانی معامله کنیم که به راحتی بتوانیم از دلار استفاده کنیم. در بازار فعلی این امکان وجود ندارد و کمبود دلار و قیمت بالای آن باعث می‌شود نتوان از بیت کوین یا هر پول مجازی دیگری استفاده کرد.»
خرید با پول مجازی راحت نیست
مردم ایران در برخی موارد تفکرات نادرستی درباره پول مجازی دارند. این موضوع را هادی حق شناس، کارشناس پولی و بانکی می‌گوید و تاکید می‌کند: برخی فکر می‌کنند با استفاده از پول مجازی می‌توانند از فروشگاه‌های خارج کشور خرید کنند در حالی که اصلا این طور نیست و پول مجازی مبنای خرید کالا نیست و در واقع بین دارندگان آن مبادله می‌شود و شما تا وقتی که طرف معامله‌تان دارای ارز دیجیتال نباشد نمی‌توانید از آن استفاده کنید.
مثلا شما نمی‌توانید خارج از کشور به هر فروشگاهی که دلتان بخواهد بروید و بگویید می‌خواهید مجازی خرید کنید. فعلا حوزه مصرف نهایی بیت کوین در حد و اندازه خریدهای مصرفی خرد است که البته از طرف تمام کشورها هم پذیرفته شده نیست. ضمن اینکه در معامله با بیت کوین مبدأ قابل شناسایی است و نمی‌توانیم تحریم‌ها را با استفاده از آن دور بزنیم.