شهروند| هرساله در ایران عده‌ای به علت آتش‌سوزی جان خود را از دست می‌دهند و بسیاری مصدوم و معلول می‌شوند. بسیاری از موارد این آتش‌سوزی‌ها قابل پیشگیری‌اند. خسارات مالی ناشی از آتش‌سوزی نیز گاهی به میلیاردها تومان در سال می‌رسد. شهروندان برای مراقبت از خود، اعضای خانواده، دوستان و نیز اموال باید با ویژگی‌های آتش‌سوزی آشنایی داشته باشند. آتش‌سوزی سریعاً گسترش پیدا می‌کند و معمولاً فرصت نیست تا اشیای باارزش را جمع‌آوری کرد یا حتی یک تلفن زد. آتش‌سوزی می‌تواند در عرض دو دقیقه جان آدم را به خطر بیندازد. در عرض ۵ دقیقه محل سکونت در میان شعله‌های آتش محصور خواهد شد. گرما و دود حاصل از آتش‌سوزی می‌تواند به مراتب از شعله‌های آن خطرناک‌تر باشد. استنشاق هوای بسیار گرم می‌تواند به ریه‌های انسان آسیب برساند. آتش‌سوزی موجب تولید گازهای سمی می‌شود که می‌تواند موجب اختلال شعور یا خواب‌آلودگی در انسان شود. گاهی اوقات آتش‌سوزی به جای آن‌که موجب فرار انسان از موقعیت شود باعت می‌شود تا به خواب عمیقی فرو برود. خفگی مهمترین علت مرگ ناشی از آتش‌سوزی قلمداد شده و در مقایسه با سوختگی ۲ تا ۳ برابر تلفات بیشتری به همراه دارد.
اقدامات حفاظتی و مراقبتی در برابر آتش
باید آژیر شناسایی دود یا آشکارساز دور را در محل سکونت یا کار نصب کرد. اگر این آژیر یا آشکارساز درست کار کند، احتمال مرگ‌ومیر به دلیل آتش‌سوزی به نصف کاهش می‌یابد.
در هر طبقه‌ای از ساختمان محل سکونت یا کار یک آشکارساز نصب شود. بهتر است آشکارساز، خارج از اتاق خواب روی سقف یا نزدیک سقف (۱۰ تا ۲۵ سانتی‌متر پایین‌تر از سقف)، در بالای راه‌پله‌ها یا در مجاورت آشپزخانه (اما نه در داخل آن) نصب شود.
این آژیرها باید هر ماه یک‌بار تست و تمیز شوند. باتری آنها نیز سالی یک‌بار تعویض شود. هر ۱۰سال یک‌بار هم آژیرها جایگزین شوند.
با اعضای خانواده راه‌های فرار از آتش‌سوزی بررسی شده و فرار از هر کدام از اتاق‌ها تمرین شود.
نباید پنجره‌ها میخ‌کوبی شده باشد و یا رنگ‌کاری مانع از بازشدن آنها شود.
چارچوب پنجره‌ها باید دارای حفاظ ایمنی در برابر آتش‌سوزی بوده و به راحتی از داخل باز شود.
اگر محل سکونت یا کار چند طبقه است، باید به فکر تهیه نردبان فرار بود. حفاظ‌های بیرونی طوری طراحی شوند که بتوان آنها را به راحتی از سمت داخل باز کرد.
به اعضای خانواده آموزش داده شود که هنگام فرار از آتش به کف اتاق نزدیک‌تر باشند، زیرا هوای آن‌جا ایمن‌تر است.
انبارها به‌طور مداوم پاکسازی شده و نباید اجازه داد زباله‌ها (مانند روزنامه‌ها و مجلات قدیمی) در آن‌جا انبار شوند.
بهتر است از مایعات قابل اشتعال نظیر بنزین، نفت و گازوییل در محیط داخلی خانه استفاده نشود. این گونه مایعات باید در ظروف مخصوص و در جای مناسب نگهداری شوند. نباید در مجاورت این مایعات سیگار کشید.
کهنه‌های پارچه آغشته به مایعات قابل اشتعال بعد از استفاده، باید دور ریخته شوند.
دودکش‌های خانه عایق‌کاری شوند. دودکش باید حدود یک متر از سقف بلندتر باشد. در اطراف دودکش یا بالای آن نباید چیزی آویزان باشد.
هنگام استفاده از منابع گرمایی جایگزین، موارد احتیاط به دقت رعایت شوند.
چراغ‌های نفتی مورد استفاده باید استاندارد باشند. این چراغ‌ها باید در فضای بیرون از منزل پر از نفت شوند و باید مطمئن شد که کاملاً سرد شده باشند.
فاصله منابع گرما (چراغ و بخاری نفتی و...) تا مواد قابل اشتعال باید حداقل یک متر باشد. کف اتاق و دیوارهای مجاور، باید عایق‌کاری مناسبی داشته باشد.
فقط از همان نوع سوختی استفاده شود که برای دستگاه گرمایی به‌ویژه توسط شرکت سازنده توصیه شده است.
خاکسترها باید در ظروف فلزی مخصوص و در فضای باز و دور از محل سکونت انبار شوند.
شعله‌های باز باید دور از دیوار، اثاثیه خانه، پرده و سایر مواد قابل اشتعال قرار داشته باشند.
در جلوی اجاق گاز صفحه‌ای محافظ قرار داده شود.
هر ساله امکانات گرمایی مورد استفاده باید توسط فرد با صلاحیت بررسی شوند.
کبریت و فندک را باید در جایی بلند، دور از دسترس کودکان قرارداد.
نباید در رختخواب یا هنگام خواب آلودگی یا هنگام مصرف دارو، سیگار کشید. برای افراد سیگاری، زیر سیگاری (دارای گودی و ضخامت مناسب) تهیه شود. قبل از انداختن ته سیگار در ظروف زباله باید آن را با آب خاموش کرد.
به هنگام خروج از هر نوع دودی بهتر است سینه‌خیز حرکت کرد. دودهای سنگین و گازهای سمی در مرحله اول در زیر سقف متراکم می‌شوند.
به هنگام فرار بهتر است درهای پشت سر را بست تا سرعت گسترش آتش‌سوزی به تأخیر بیفتد.
بعد از خروج، بهتر است کماکان در محیط بیرون ماند و وارد خانه نشد و فورا به ۱۱۵ تلفن زد.
اگر فردی خودش دچار سوختگی شده باشد یا در کنار او افرادی دچار سوختگی شده‌اند باید سعی کند که به اورژانس زنگ بزند (تلفن ۱۱۵). قسمت‌هایی از بدن که دچار سوختگی شده‌اند را باید سرد کرده و پوشاند تا دچار آسیب‌دید‌گی یا عفونت نشود.
اگر کسی به هنگام ورود به ساختمانی متوجه دود یا گرما شد، بهتر است فوراً آن‌جا را ترک کند.
نباید در گاوصندوق‌ها را قبل از سردشدن باز کرد چون ممکن است چندین ساعت گرمای شدید را در خود نگه‌داشته و احتمال دارد محتویات آن منفجر یا شعله‌ور شود.
اگر بازرس ساختمان به علت خطرناک بودن، توصیه به ترک محل کند، لازم است از فردی معتمد درخواست شود که از اموال موجود در آن مراقبت کند.
10 عامل گسترش آتش‌سوزی
آتش‌سوزي مي‌تواند از تمامي جهات گسترش پیدا کند و اين گسترش ممكن است از راه‌های مختلف صورت بگيرد:
باد: باد می‌تواند آتش را از نقطه‌اي به نقطه يكديگر منتقل کند. در آتش‌سوزي به دليل عمل جابه‌جایي هواي گرم با سرد، خودبه‌خود باد ايجاد می‌شود و حتي در حریق‌هاي بزرگ باد مي‌تواند به صورت طوفان ظاهر شود.
انتقال حرارت به صورت تشعشعي: تشعشع يكي از راه‌هاي انتقال حرارت و از عوامل گسترش آتش‌سوزي است. لباس‌هايي را كه برای خشك‌شدن بالای بخاري قرار مي‌دهند به اين طريق ممكن است دچار آتش‌سوزي شوند.
جاري‌شدن مايعات قابل اشتعال: در بعضي از حريق‌ها ظرف مايع يا پايه آنها دچار آتش‌سوزي شده و منجر به واژگوني و جاري‌شدن مايع نفتي مي‌شود؛ جاري‌شدن مايع قابل اشتعال باعث گسترش آتش‌سوزي می‌شود.
انتقال حرارت به صورت رسانايي: اگر آتش‌سوزي در كنار ستون‌ها و تيرآهن‌ها صورت بگيرد بر اثر داغ‌شدن ستون حرارت منتقل شده و آتش‌سوزي رخ خواهد داد.
راهروها و پله‌ها: مسير حركت حرارت رو به بالا است. اگر در مكاني آتش‌سوزي رخ دهد و در محيط راهرو و پله وجود داشته باشد، ممكن است از طريق راه‌پله‌ها و راهرو آتش‌سوزي به نقاط ديگر انتقال پیدا کند.
كانال آسانسور: آتش‌سوزي مي‌تواند از طريق كانال آسانسور به نقاط راه يابد، كانال آسانسور جهت انتقال حرارت يكي از محل‌هاي پرخطر است.
پنجره: در ساختمان‌هاي بلند بيشتر اوقات حريق از طريق پنجره‌ها به طبقات بالا سرايت کرده و باعث گسترش آتش‌سوزي مي‌شود.
روزنه‌ها و منافذ سقف‌هاي كاذب: سقف‌هاي كاذب و روزنه‌هاي آنها مي‌تواند يكي از دو عامل گسترش آتش‌سوزي باشد.
كانال‌هاي كابل برق، كولرها و تهويه‌ها: مسير حركت حرارت را از يك نقطه به نقطه ديگر هدايت مي‌كند و باعث آتش‌سوزي می‌شود.
انفجار: انفجار يك مخزن يا يك ظرف مي‌تواند باعث هدايت آتش از يك نقطه به نقاط ديگر شود؛ اين نوع گسترش آتش‌سوزي را در حریق كپسول‌هاي گاز مي‌توان به خوبي مشاهده كرد.
انواع آتش‌ها را بشناسید
به طور كلی آتش‌ها به چهار دسته تقسیم‌بندی می‌شوند:
آتشهای نوع A آتش‌هایی هستند که از سوختن موادی كه پس از سوختن از خود خاكستر به جا می‌گذارند، به وجود می‌آیند. آتش‌سوزی‌های ناشی از كاغذ، چوب، پارچه و پلاستیك و نظایر آنها از این دسته هستند. برای خاموش‌كردن آتشهای نوع A بهترین ماده آب است. نخستین قدم برای مهار و اطفای حریق، قطع ارتباط سه عامل آتش‌زا و جداسازی مواد سوختنی از میدان آتش‌سوزی است.
آتشهای نوع B که آتش‌هایی ناشی از مایعات قابل اشتعال هستند؛ نظیر نفت، بنزین، بنزن و....
آتشهای نوع C که آتشهای ناشی از جریان الكتریسیته هستند؛ مانند آتش‌سوزی ناشی از وسایل برقی كه در اثر اتصالی، اضافه بار و... ایجاد می‌شوند.
آتشهای نوع D که آتشهای ناشی از سوختن فلزات قابل اشتعال نظیر سدیم، پتاسیم و... هستند. این آتش‌سوزی‌ها اغلب در صنایع و در پروسه‌های تولیدی ایجاد می‌شوند.