لیلا مهداد| روي دست راستش اژد‌هايي چنبره زده با رنگ‌هاي سبز و قرمز و مشكي تا خشمش را به خوبي به نمايش بگذارد، اما روي دست چپش درختي مشكي خودنمايي مي‌كند كه ريشه‌هايش تا آرنج مي‌رسد؛ درختي برعكس. طرح‌ها را بي‌هدف انتخاب كرده و تنها ملاكش شلوغي طرح بوده و بس. تي‌شرت مشكي گله‌گشادي به تن كرده و به شيوه خاصي راه مي‌رود. «كامبيز صدايم مي‌زنند اما اسمم مجتبي است! تتو مد شده و خيلي شيك است، براي همين پول‌توجيبي‌هايم را جمع كردم و مدتي هم كار كردم تا پول تتو را جمع كنم.» تازه 21سالگي را تمام كرده، اما مانند هنرپيشه‌هاي رنگين‌پوست هاليوود رفتار مي‌كند. «طرح تتو كه اهميتي ندارد، مهم خفن بودن طرح است.» براي نقش اژد‌ها 2ميليون داده و براي درخت وارونه يك‌ميلیون و دويست! اما «ساسان» طرحش را با تفكر انتخاب كرده است؛ تصوير شيري غران روي بازو. آخر مرداد 27سالگي را تمام كرده و هنوز هزينه‌هايش را پدرش تامين مي‌كند. «شير نماد قدرت است.» اين را مي‌گويد و فيگور بازو مي‌گيرد. «به اندازه همين شير، غرنده‌ام و از قلمرو خودم محافظت مي‌كنم.» اين شير براي «ساسان» يك‌ميليون‌و‌نيم آب خورده است. البته ساسان و كامبيز نمونه‌هايي از پيروان اين مد هستند و بعضي ديگر دنياي تجارت اين مد را هدف گرفته‌اند. بعضي‌ها دستگاه تتو به دست گرفته‌اند و نقش‌هاي رنگي و سه‌بعدي و دوبعدي روي پوست مشتري‌هايشان مي‌كشند و عده‌اي هم تنها به فروش برگه‌هاي طرح‌ها و قطره‌اي براي ثابت كردن طرح‌ها روي پوست اكتفا كرده‌اند. البته زنان هم از مردان عقب نمانده‌اند و هم به دنياي مد آن ورود كرده‌اند، هم تجارتش. «پروانه» مرز 30‌سالگي را گذرانده و در شركت بازرگاني‌اي كارهاي مالي انجام مي‌دهد. او هم نامش را به يوناني روي مچ دستش تتو كرده است. «تتوكردن هيچ‌ منافاتي با جايگاه اجتماعي ندارد.» تتوی نام پروانه به يوناني برايش 500هزارتومان هزينه داشته، اما از اين كارش راضي است تا جايي كه اطمينان دارد هيچ‌وقت از آن پشيمان نمي‌شود. «سارا» هم براي تتو طرح سنجاقك را انتخاب كرده و براي آن 400هزارتومان پول داده است؛ سنجاقكي كوچك ميان انگشت اشاره و سبابه. او زني 47ساله و مادر دو كودك است و در جامعه هم او را به عنوان پزشك زنان مي‌شناسند.      

كاسبان دنياي مُد تتو
«شهبازي» چندسالي است در كنار كار تهيه بيلبورد، نقاشي‌، تابلوسازي و كارهاي هنري وارد كار تتو شده و به‌عنوان شغل دوم به آن نگاه مي‌كند؛ شغلي كه سرمايه‌گذاري اوليه آنچناني نياز ندارد و در قسمتي از منزل شخصي‌اش پذيراي مشتري‌هايش است. «تتو در ايران تخصصي نيست و به نسبت كشورهاي ديگر بسيار مبتدي است، اگرچه تعداد انگشت‌شماري حرفه‌اي در اين كار وجود دارند. تنها سه، چهار تا آقا هستند كه اين كار را به شكل حرفه‌اي انجام مي‌دهند، البته بايد دو، سه‌ماه قبل از آنها وقت بگيريد. بيشتر حرفه‌اي‌ها در دوبي آموزش مي‌بينند. واقعيت امر اين است كه به لحاظ قانوني تتو در ايران پذيرفته نيست و براي همين صنف يا اتحاديه‌اي ندارد و افراد زيادي بدون آموزش وارد اين كار مي‌شوند و اكثر اوقات كارهاي بدي ارایه مي‌دهند، به‌طوري كه مشتري مجبور مي‌شود با ليزر طرح را از روي پوستش پاك كند چون تتو را نمي‌شود ترميم كرد.» تبليغات اين كسب‌وكار چهره‌به‌چهره است و اين مشتري‌ها هستند كه كار تتو‌كارشان را تبليغ مي‌كنند، اگرچه تبلیغات دروغ هم در اين كسب‌وكار وجود دارد. «بعضي‌ تتوكارها نمونه‌هاي خارجي را در پيج‌شان به عنوان كار خودشان تبليغ مي‌كنند و بعضي‌ها هم دنبال‌كننده تقلبي مي‌خرند تا نشان بدهند كارشان طرفدار زيادي دارد كه اغلب اوقات هم مشتري ناراضي‌ است.»
«شهبازي» تتو در ايران را در همه ابعاد متفاوت با جاهاي ديگر دنيا مي‌داند و از بي‌توجهي بعضي از تتوكاران گلايه دارد. «تتو با پوست در ارتباط است و براي همين از حساسيت بالايي برخوردار است، لباس نيست كه بتوان تعويض كرد.» او كار تتو را نوعي هنر مي‌داند و معتقد است همانند ساير كارهاي هنري بايد علاقه، استعداد و پشتكار را چاشني آن كرد. «بعضي‌ها علاقه دارند، اما استعداد ندارند و شكست‌ مي‌خورند و سرخورده مي‌شوند، اما كساني كه استعداد دارند، پيشرفت مي‌كنند.»   

 بازي با ارقام
«علي» 5سالي مي‌شود كه در بروجرد و اصفهان كار تتو انجام مي‌دهد و براي ورود به اين كسب‌وكار در كنار استاد حرفه‌اي آموزش‌هاي لازم را ديده است. او هم مثل «شهبازي» بر اين باور است كه تتو رواج پيدا كرده و روزبه‌روز به تعداد مشتري‌ها افزوده مي‌شود. «اين تمايل هم در ميان زن‌ها و هم مردها ديده مي‌شود، اگرچه بيشتر مردان به طرح‌هاي سنگين علاقه‌مند‌ند؛ طرح‌هاي چهره، شير و در بيشتر مواقع كل بدنشان را تتو مي‌كنند، در حالي كه زن‌ها به طرح‌هاي ظريف و فانتزي رغبت بيشتري نشان مي‌دهند.» يكي از كاربردهاي تتو براي محوكردن جاي زخم و بخيه‌ است، اگرچه اين مسأله تاثيري روي نرخ تتو ندارد. «هر كسي پول دارد، تتو خوب مي‌زند. تتوزدن رواج پيدا كرده و حتي براي محوكردن جاي بخيه تتو مي‌زنند، اما علاقه به تتو زياد شده است.» يكي از مواردي كه ميان تهران و شهرهاي ديگر مشترك است، تعيين نرخ تتو برحسب كيفيت و اندازه طرح است، اگرچه بعضي از تتوكاران تهراني پول برندشدنشان را مي‌گيرند و بس. «يكي از رويه‌ها در تتو اين است كه اندازه طرح در تعيين قيمت تاثيرگذار است، اگرچه رنگي‌بودن طرح‌ هم يكي از فاكتورهاي تاثيرگذار در قيمت است.» «شهبازي» قيمت‌گذاري در اين كسب‌وكار را هم مطابق عرف خاصي نمي‌داند.
«فردي طرحي را 2 ميليون و فرد ديگري همان ‌طرح را 500 هزارتومان مي‌زند.» شهبازي كه سال‌هاست در تهران كار تتو را انجام مي‌دهد، تتو را كاري هنري مي‌داند. «قيمت‌ها از 100 هزار تومان شروع مي‌شود بعضي‌ها طرح‌هاي كوچك را قبول نمي‌كنند، طرح‌هاي كوچك از 200 هزار تومان شروع مي‌شود. برندها قيمت‌هاي بالاتري دارند.» او در مورد قيمت‌هاي خود مي‌گويد که«بعضي‌ها چهره روي بازو را 500هزارتومان مي‌گيرد اما از آنجا كه من كارم را با ظرافت و دقت بالايي انجام مي‌دهم، 2ميليون و 500هزار تومان مي‌گيرم؛ البته بعضي از تتوكارها همين طرح‌ را 3 ميليون هم مي‌زنند.» البته متغيربودن قيمت‌ها باعث شده قيمت 10ميليون هم به چشم بخورد؛ براي كاوركردن يك دست با طرح. طرح‌های بزرگ هم قیمت‌های متفاوتی دارند؛ البته به اندازه طرح و تعداد رنگ‌های به کار رفته و حتی دوبعدی یا سه‌بعدی بودنش بستگی دارد. طرح دست بین 1.5 تا 2.5 میلیون تومان هزینه دارد. کل هر دو پا بسته به نقش و تعداد رنگ بین 3 تا 4 میلیون و طرح کامل کمر بین 3.5 تا 4.5 میلیون تومان هزینه در بر دارد. البته طرح‌هاي سه‌بعدي در ليست قيمت بعضي تتوكارها از 300هزار تومان شروع مي‌شود و تا 2-3 ميليون هم مي‌رسد اگر چه اين نرخ‌ها در شهري همچون كرمانشاه متفاوت است. به ‌طوري كه نرخ‌ها از صد هزار تومان شروع مي شود و درنهايت به يك‌ميلیون تومان مي‌رسد؛ با توجه به طرح و سه‌بعدي بودنش. اين نرخ‌ها را «مريم» كه 4 سالي مي‌شود به ‌طور تخصصي در كرمانشاه کار تتو انجام مي‌دهد، می‌گوید. «بيشتر زن‌ها طرح‌هاي ظريف را و تنها يك‌درصد زنان طرح‌هاي سنگين را انتخاب مي‌كنند. علاقه به تتو نسبت به سال‌هاي پيش بيشتر شده است و خانواده‌ها هم ديگر مشكلي با تتوكردن جوانان و نوجوانانشان ندارند.» بيشتر مشتري‌هاي تتو را نوجوانان و جوانان تشكيل مي‌دهند؛ در حالي كه در ميان افراد بالاي 40 سال هم مي‌شود مشتري‌هايي ديد اما بيشتر مشتري‌ها به دهه چهارم زندگي‌شان نرسيده‌اند و در سال‌هاي مختلف دهه سوم زندگي‌شان قرار دارند. «شهبازي» منطقه را هم در قيمت‌ها تاثيرگذار مي‌داند. «جنوب شهر از بالای شهر گران‌تر است. رقابت قیمت تتو در پایین ‌شهر بیشتر است اما از میدان آزادی به بالا تقريبا قیمت‌ تتوكارها ثابت است.»  

چرا بعضی‌ها نباید تتو کنند؟
پشیمانی: بزرگترین مشکل تتو حس پشيماني است. گاهی فرد بعد از گذشت مدتی تصور می‌کند که این تتو دیگر زیبا نیست و می‌خواهد از شر آن خلاص شود، اما همین خلاصی مساوی است با بروز مشکلات فراوان. به‌طورکلی عارضه‌های تتو عبارتند از:   پشیمانی، ایجاد آلرژی، ابتلا به انواع عفونت‌ها، عوارض پوستی و واکنش تحریکي.
ایجاد آلرژی: قرمزی و خارش از علایم آن است که درصورت مشاهده این عوارض بلافاصله باید به پزشک متخصص پوست مراجعه کرد، گاهی نیز سال‌ها بعد از انجام تتو، پوست دچار التهاب و قرمزی در ناحیه تتو می‌شود که به این واکنش اصطلاحا واکنش جسم خارجی گفته می‌شود. علاوه بر این، احتمال ایجاد واکنش سارکوئیک وجود دارد که می‌تواند سیستم ایمنی بدن را به‌طور عمومی درگیر کند و حتی باعث تورم غده‌های لنفاوی ریه شده و ایجاد یک بیماری به نام سارکوئیدوز که بسیار وخیم است، شود. به هرحال افراد باید توجه داشته باشند که عوارض تتو حتی ممکن است چند‌سال بعد از انجام تتو به سراغ فرد بیاید.
استتار به معنای پاک‌کردن نیست: در بیشتر موارد این افراد از رنگ همرنگ پوست به‌عنوان پوشاندن تتو استفاده و وانمود می‌کنند که تتو را پاک کرده‌اند، درصورتی که آنها تنها رنگ زیرین را استتار کرده‌اند، وقتی فردی از رنگ قهوه‌ای کمر‌نگ یا کرم‌رنگ (رنگ پوست) برای پاک‌کردن تتو استفاده کرده باشد، دیگر برای پاک‌کردن آن نمی‌توان از لیزرهای معمولی استفاده کرد، زیرا این رنگ‌ها در برخورد با لیزر اکسیده شده و تغییر رنگ می‌دهند و حتی گاهی سیاه می‌شوند و این تغییر رنگ در چند روز بارزتر می‌شود و درنهایت پاک‌کردن آنها بسیار مشکل می‌شود.
ابتلا به عفونت‌ها: گاهی به دلیل عدم ‌رعایت مسائل استریل و بهداشتی و استفاده از سوزن‌های آلوده خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های عفونی مثل ایدز، انواع هپاتیت‌ها و حتی بیماری سل و جزام افزایش پیدا می‌کند. گاهی هم بعضی عفونت‌ها مثل عفونت تبخال در اثر انجام تتو فعال می‌شود که همین امر می‌تواند باعث ایجاد جوشگاه و اسکار و عارضه در ناحیه تتو شود.
وقتی رنگ کاملا پاک نمی‌شود: سیستم دفاعی بدن به مقابله با این جسم خارجی که همان رنگ است می‌پردازد، وقتی سیستم دفاعی بدن وارد عمل می‌شود، پاک‌کردن ذرات رنگ دیگر کار راحتی نیست و بیمار مجبور می‌شود مرتبا از داروهای کورتونی و داروهای ضدالتهابی به صورت موضعی و تزریقی در داخل ضایعه یا به صورت خوراکی استفاده کند و این مسأله می‌تواند فرد را با مشکلات متعددی مواجه کند.
تتوی موقت بی‌مشکل نیست: در تتوی موقت معمولا از حنای سیاهرنگ یا رنگ‌های دیگر به صورت موضعی و سطحی استفاده می‌شود و رنگ‌ روی سطح پوست قرار می‌گیرد، اما همین رنگ می‌تواند واکنش‌های آلرژیک شدید ایجاد کند و علایمی نظیر تورم، قرمزی و خارش شدید ایجاد کند. با وجود اینکه تتو موضعی و سطحی است اما باید برای درمان عارضه‌های آن از داروها، کرم‌ها و پمادهای ضدالتهابی استفاده کرد و تا زمانی که رنگ از روی پوست برداشته نشود، مشکل برطرف نخواهد شد.

دردسرهاي پاك‌كردن تتو
پاك‌كردن تتو به چند روش انجام مي‌شود؛ با اسید میوه ابتدا محلی را که می‌خواهند پاک کنند، زخم می‌کنند، بعد که خون آمد، اسید میوه را با پنبه چند بار روی آن می‌کشند، عوارض آن هم که خیلی زیاد است. متورم و کبود می‌شود، البته در بعضي مواقع عفونت هم به وجود مي‌آيد، بعد از سه چهار روز که می‌روند حمام، حتما باید زخم را بردارند یعنی تا زخم را برندارند خوب نمی‌شود. روش دیگری هم  اين است كه با رنگ کرم پاک می‌کنند البته در اين روش جاي تتو كاملا باقي مي‌ماند؛ به شكل یک خط سفید يا هاله‌ای محو. ليزر را هم مي‌شود امتحان كرد كه درنهايت جاي تتو به طور كامل پاك نمي‌شود. يكي از نكات ديگري كه نبايد از خاطر برد، عوارض تبعيت از اين مد است كه به مسائل بهداشتي و سلامت فرد ختم مي‌شود، شايد بهترين كار  براي در امان ماندن از عوارض تتو استفاده از طرح‌هاي حنا يا تتوهاي موقت باشد.

از موميايي‌ها تا مد روز

خالكوبي كه حالا در نوع پيشرفته خود تتو نام گرفته، تاريخ مشخصي ندارد؛ مشخص نيست که براي نخستین‌‌بار چه‌ كسي خالكوبي انجام داده است و گمانه‌زني‌ها از اين مسأله مي‌گويد كه احتمال دارد كشف خالكوبي كاملا تصادفي باشد؛ اگر چه قديمي‌ترين خالكوبي‌ها را مي‌توان روي پوست اجساد مربوط به 5تا10هزار سال پيش در ايتاليا، مصر، استراليا و آسيا ديد. يكي ديگر از گمانه‌زني‌ها هم بر اين باور است كه خالكوبي از مصر شروع شده و به كشورهايي مانند ايران، يونان، عربستان، هند، چين و ژاپن رفته است؛ خالكوبي‌هايي روي اجساد موميايي مصر. البته نشانه‌هايي هم وجود دارد كه نشان مي‌دهد در همان برهه اقوام اقیانوسیه و اروپای شمالی و مرکزی هم به روش‌هاي خاصي خالكوبي را انجام مي‌داده‌اند و اما داستان تتو به قرن 16ميلادي مي‌رسد؛ دوراني كه کاپیتان کوک انگلیسی پس از ورود به آب‌های استرالیای جنوبی و جزایر تاهیتی شاهد خالكوبي بوميان بود كه با ضربات ظریف و سریع سوزن برای انتقال جوهر به زیر پوست انجام می‌دادند و به اين عمل تاتااو مي‌گفتند، البته بعدها و براي نخستین‌بار در سال 1777ميلادي اين واژه به معناي حك تصاوير رنگي روي پوست در مدارك ثبت شد. اگر چه با گذشت زمان خالكوبي كاربردهاي ديگري هم پيدا كرد و در دوره‌اي از تاريخ جامعه بشري به‌ عنوان داغ ننگ‌ براي زندانيان و خلافكاران روي پوست آنها حك مي‌شد، البته در جامعه امروز بشري خالكوبي در بخش‌هايي از بدن معرف دسته يا گروهي از جامعه است، مانند گنگ‌ها.