تمدن‌های باستانی را با سازه‌ها و شهرهایی که از آنان به جای مانده است، می‌شناسند و می‌سنجند، اما شاید باورتان نشود که بسیاری از این شهرها بدون برنامه‌ریزی قبلی و صرفا توسط توریست‌ها و جهانگردانی که صحرانوردی و بالا و پایین رفتن از کوه‌ها و دره‌ها را دوست داشتند، کشف شده‌اند. در این مطلب تعدادی از این شهرها را به شما معرفی می‌کنیم.  
دولاویرا
ساکنان این شهر پایه‌گذار نخستین تمدن در هند بودند. تمدنی که تا 0‌541 سال قبل از میلاد پابرجا بود. شهرت این شهر به دلیل ساختار عجیب مخازن آبی و برج‌های دیده‌بانی آن است. دولاویرا ‌سال 1967 توسط جی.پی جوشی به جهانیان معرفی شد.
‌هاتوسا
شهری مستقر در ترکیه فعلی و مرکز قلمرو «هاتی»‌ها که 2‌هزار‌سال قبل از میلاد در آن می‌زیستند. ‌هاتی‌ها یکی از نخستین تمدن‌های بشری در «عصر برنز» بودند که بعد از چند قرن فرمانروایی مقتدرانه، به‌طور مرموزی از بین رفتند.‌ هاتوسا توسط ارنست چانتر سال ۱۸۹۳ کشف شد.
تروی
تروی پایتخت پادشاهی تروآ، در شمال‌غرب آناتولی (ترکیه فعلی) قرار داشت. این شهر به دفعات مورد حمله قرار گرفت و تخریب شد. به عقیده باستان‌شناسان هنوز مکان اصلی این شهر کشف نشده است. نخستین نفری که بعد از قرن‌ها دوباره پا به این شهر گذاشت، فرانک کالورت جهانگرد انگلیسی بود.
موهنجو دارو
این شهر در ایالت سند پاکستان و حدود ۲۵۰۰‌سال پیش از میلاد بنا شده‌ است. موهنجو دارو که یکی از بزرگترین شهرهای متمدن زمان خود به‌شمار می‌رود، سال ۱۹۲۴ توسط گردشگری به نام جان مارشال دوباره کشف شد.
تیکال
تیکال شهری واقع در جنگل‌های استوایی گواتمالا و پایتخت یکی از قدرتمندترین فرمانروایان قوم مایا بود. این مکان به دلیل معماری پلکانی و خاص خود آن هم چهار قرن قبل از میلاد مسیح شهرت دارد. این مکان در قرن ۱۰ به دلیل مرگ‌ومیر بسیاری از افراد این شهر، خالی از سکنه شد.
سیداد پردیدا
شهری در کشور کلمبیا که‌ سال ۸۰۰ میلادی توسط قوم «تایرونا» ساخته شد. این مکان ‌سال ۱۹۷۲ به دست گروهی که در جست‌وجوی گنج باستانی گمشده بودند، کشف شد و ‌سال۱۹۷۶ توسط باستان‌شناسان مورد تعمیر قرار گرفت.
پترا
این شهر عجیب که در دل یک کوه کنده شده، به اعتقاد بسیاری از افراد یکی از عجایب دنیا محسوب می‌شود. پترا واقع در اردن فعلی، درحال‌حاضر یک مکان گردشگری تحت حفاظت است. این شهر ‌سال 1812 به دست یوهان لودویگ بورخاردت گردشگر سوییسی کشف شد.
ماچوپیچو
این سازه پیچ‌درپیچ در استان کاسکوی کشور پرو و به ‌سال ۱۴۵۰ ساخته شد، ولی ۵۰‌سال بعد طی حمله اسپانیایی‌ها خالی از سکنه شد. تاریخدان آمریکایی هیرام بینگام ‌سال ۱۹۱۱ توجه جهانیان را دوباره به این مکان جلب کرد.
پمپی
شهری در دوران سلطنت رومی‌ها که سال ۷۹ میلادی همراه شهر دیگری به نام «هرکولانیوم»، به دلیل فوران آتشفشان وزوو کاملا تخریب شد، ‌سال ۱۷۴۸ توسط یک مهندس اسپانیایی کشف شد.
مِساورده
مساورده (در کلورادوی کنونی) بین سال‌های ۶۰۰ تا ۱۳۰۰ میلادی محل زندگی بومیان آمریکا بود. این شهر اوایل قرن پانزدهم خالی از سکنه و دوباره ‌سال ۱۷۷۶ میلادی توسط چند مبلغ دینی مکزیکی کشف شد.