هلیا منشاری| تعزیه در معنای لغوی به معنى سوگوارى و برپا داشتن یادبود عزیزان از دست رفته  است، اما آن‌چه به‌عنوان تعزیه امروز مشهور است، گونه‌اى از نمایش مذهبى است که در آن عده‌اى اهل ذوق و کارآشنا در جریان سوگوارى‌هاى ماه محرم و براى نشان دادن ارادت و اخلاص به اهل بیت پیامبر(ع)، طى مراسم خاصى بعضى از داستان‌هاى مربوط به واقعه کربلا را پیش چشم بینندگان بازآفرینى مى‌کنند. تعزیه اما به معنای متعارف، نمایشی مذهبی و سنتی ایرانی از واقعه کربلاست که توسط افرادی که هریک نقشی از شخصیت‌های اصلی واقعه کربلا را به دوش دارند، نشان داده می‌شود.
در اواخر دوره صفویان علاوه بر اجرای مراسم دسته‌گردانی و نوحه‌خوانی و اعمال و حرکات نمایشی و نیمه‌نمایشی و مکالمات کوتاه و ناپیوسته افراد شبیه که در 9 روز به تفاریق صورت می‌گرفت، خلاصه‌ای از تظاهرات نمایشی را در روز عاشورا به‌گونه‌ای ترکیبی و جامع در میدان یا صحن امامزاده برگزار می‌کردند. بدین ترتیب که نخست روضه‌خوانی‌هایی از روی کتاب روضه‌الشهدا روضه می‌خواندند و عزاداران را برای تماشای تعزیه آماده می‌کردند، سپس شبیه‌خوانی آغاز می‌شد. چنین بود که تعزیه‌های ثابت و مجلس و میدانی پدید آمد.
اما پرداختن به تاریخ تعزیه و شرح و بسط آن در طول تاریخ نیاز به مقاله مستقل و مبسوطی دارد که از حوصله این مقال بیرون است. این نمایش مذهبی و سنتی ایرانی-شیعی درباره امام‌حسین(ع) و مصائب اهل بیت است. درباره تاریخ دقیق پیدایش تعزیه اطلاعات دقیقی در دست نداریم، اما به گزارش کتاب دانشنامه جهان اسلام می‌توان گفت به باور ایرانی‌بودن این نمایش آیینی، شکل‌گیری آن را به زمان ایران پیش از اسلام و به سوگواری برای سیاوش، پهلوان داستان‌های ایرانی می‌توان نسبت داد.
بر همین اساس می‌توان گفت تعزیه همان سوگواری‌های ساده شیعیان سده‌های نخستین برای شهدای کربلاست که شکل آن تکامل یافته‌تر و پیچیده‌تر شده است.
در اینجا اشاره به این مطلب لازم و ضروری است که اوج رشد مراسم عزاداری و تعزیه در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار (۱۲۶۴-۱۳۱۳ ه.ق) بوده، به طوری که عصر ناصری را عصر طلایی تعزیه نامیده‌اند.در تاریخ ابن اثیر آمده است: در این عصر تعزیه از حیاط کاروانسراها، میدان‌ها و بازارها به تکایا و حسینیه‌ها منتقل می‌شود.
همچنین مستشرق و ادیبی فرانسوی در سفرنامه کنت دوگوبینو آورده است در میان سال‌های (۱۲۷۱ -۱۲۸۰ ه.ق) در تهران میان 200 تا 300 مکان اعم از تکیه و حسینیه و میدان وجود داشته که در ماه‌های محرم و صفر مراسم تعزیه در آنها برپا می‌کردند و هر یک از این مکان‌ها بیش از 200 نفر را در خود جای می‌داد.
در ماه محرم و صفر مراسم تعزیه در سطح کشور به وسیله حکومتگران قاجار، علما و... برگزار می‌شد.