|   بابک کاظمیان   |

جهش بی‌سابقه قیمت زعفران در بازار به پاره‌ای از تصمیمات غیرکارشناسی در بورس کالا برمی‌گردد. برای توضیح این اتفاق ماجرا را از ابتدا شرح می‌دهیم.
معاملات زعفران در 8 بخش در بازار بورس انجام می‌شد. بورس کالا در کنار بازار آتی سکه، یک نوع از این 8 نوع زعفران را به نام زعفران نگین زرین به بازار آتی اضافه کرد. در طی 6ماه گذشته زعفران نگین زرین در بازار آتی بورس کالا در سررسیدهای شهریور؛ آبان و دی‌ماه معامله شد.
این موضوع درحالی رخ داد که با بسته‌شدن بازار معامله سکه آتی، بسیاری از سرمایه‌گذاران سکه وارد بورس زعفران شدند و همین اتفاق کافی بود تا بازار زعفران نگین در مدت کوتاهی داغ شود و خریدارانی که تا به‌حال هیچ فعالیتی در بازار زعفران نداشتند، به یکباره برای خرید قراردادهای زعفران نگین وارد بازار شدند؛ به‌طوری که قیمت هر برگ گواهی سپرده زعفران نگین که برابر یک‌گرم است، در بازار بورس با 220‌درصد افزایش از 5900 تومان در خردادماه وارد کانال قیمت 13‌هزار تومان شد.
 این درحالی بود که 70‌درصد از این افزایش در کمتر از یک‌ماه رخ می‌داد. نکته مهم میزان عرضه در بازار بورس بوده که بیشترین حجم آن به مقدار 1200کیلوگرم بوده است. درحالی‌ که اگر این حجم عرضه زودتر در بازار انجام می‌شد، مطمئنا جلوی بخشی از این افزایش بی‌سابقه قیمت گرفته می‌شد.
اما نکته مهم، معامله زعفران نگین در بازار آتی بورس کالا بوده که در سررسید آبان‌ماه قیمت‌ها به بیش از 15000 تومان برای هر گرم و در سررسید دی‌ماه به قیمت شگفت‌انگیز 20,500 تومان هم رسید.
خارج از وضع نابسامان این روزهای بازار اقتصاد ایران، تصمیمات بورس کالا به‌خصوص در مورد بازار آتی زعفران نگین زرین آتش افزایش قیمت را شعله‌ور کرده و درحالی‌ که با اقداماتی که در حوزه اختیارات بورس کالا بوده، می‌شد ‌درصد زیادی از این اتفاق جلوگیری کرد اما مسئولان بورس کالا انگار به تماشا نشسته‌اند و شاهد از دست‌رفتن سرمایه فروشندگان و پرشدن جیب دلال‌ها و سفته‌بازان این بازار شده‌اند.  
تصمیمات اخذشده از سوی بورس کالا نیز شائبه ذینفع‌بودن تصمیم‌گیران این نهاد از این افزایش قیمت غیرمتعارف را پدید آورده است. تصمیماتی که در اکثر موارد موجب فشار به فروشندگان برای فروش قراردادها در قیمت‌های پایین و در طرف مقابل تبدیل به جولانگاهی برای دلالانی شده که حالا سودهای 100‌درصدی و بیشتر نیز راضی‌شان نمی‌کند.
برای روشن‌شدن موضوع، ذکر این نکته ضروری است که در بازار آتی با سپردن وجه تضمین دوطرف خریدار و فروشنده اقدام به معامله می‌کنند. این وجه تضمین در آغاز به کار بازار آتی زعفران 60 هزار تومان برای هر قرارداد بوده که هر قرارداد برابر با 100گرم زعفران نگین است؛ یعنی برای هر گرم معامله زعفران در بازار آتی که در شروع فعالیت در خردادماه‌ سال‌جاری قیمتی برابر با 6800 تومان داشت، تنها به 600 تومان وجه تضمین نیاز بود! یعنی کمتر از یک‌دهم ارزش کالا و خریداران موظف بودند در زمان سررسید، باقیمانده پول را بپردازند. اما به دلیل اینکه اکثریت قریب به اتفاق معامله‌گران این بازار فعالیتی در بازار زعفران نداشتند، صرفا به دلیل کسب سود از اختلاف قیمت خریدوفروش وارد این بازار شدند. با وجود این، اهرم جذاب خریداران می‌توانستند تا 10برابر سرمایه خود اقدام به خرید قراردادهای زعفران نگین زرین کنند و با توجه به ظرفیت بسیار محدود این نوع خاص زعفران که تنها نوع زعفران قابل قبول تا به امروز برای بورس کالا در بازارآتی بوده، قیمت‌ها با شتاب بسیار زیادی افزایش یافت.
این درحالی است که بسیاری از فروشندگان قصد داشتند با خرید زعفران فیزیکی یا سپرده زعفران در بورس کالا و سپس فروش آن در قیمت بالاتر در سررسیدهای مورد نظر سود معقولی را نصیب خود کنند. اما با افزایش هر روزه قیمت و با وجود اهرم در بازار که به خریداران اجازه می‌داد با سودهای حاصله که روزانه به حسابشان واریز می‌شد، اقدام به خرید مجدد قراردادهای زعفران نگین کنند و بسیاری از فروشندگان نیز که ظرف چند هفته و حتی چند روز بیشتر سرمایه خود را از دست داده بودند، برای جلوگیری از ضرر بیشتر قراردادهای فروش خود را با اقدام به خرید بستند و این خود موج جدید افزایش قیمت را پدید آورد. در تمام این مدت بورس کالا می‌توانست با اتخاذ تصمیماتی جلوی این افزایش بی‌رویه قیمت را بگیرد، اما افسوس که تصمیمات نه کافی بوده و نه در زمان مناسب اتخاذ شده است.  
با توجه به اینکه سرمایه فروشندگان در این بازار با ضرر سنگین و در مواردی از دست دادن کل سرمایه مواجه شده، این تصمیم موجب فشار بیشتر به فروشندگان و افزایش مجدد قیمت شده است.
باید از مسئولان بورس کالا پرسید درحالی‌که اخیرا خرید فزاینده را ممنوع کردید تا به قول خودتان جلوی افزایش قیمت را بگیرید، چرا در همان زمان وجه تضمین را 3 برابر کرده‌اید؟!
اقدام دیگر بورس کالا افزایش حد نوسان قیمت از 3 به 5‌درصد، هم در قراردادهای سپرده زعفران و هم در بازار آتی زعفران بوده که با توجه به اهرم موجود در بازار آتی این اقدام منجر به چندبرابر شدن ‌درصد ریسک معامله‌گران شده است.
موارد بالا بخشی از اتفاقاتی بوده که معامله‌گران بازار آتی هر روزه شاهدش هستند و تا به این لحظه متاسفانه پیگیری‌ها و جلسات با مسئولان نتیجه‌ای نداشته، به نحوی که تصمیم‌گیران بورس کالا یا پاسخگو نیستند یا وعده سر خرمن می‌دهند.
با این وجود به نظر می‌رسد بورس کالا می‌تواند با پاره‌ای از اقدامات کارشناسی جلوی رشد فزاینده قیمت زعفران را بگیرد و به معاملات این کالا سروسامان بدهد. محدود کردن موقعیت‌های خرید برای کنترل فعالیت‌های دلالان یکی از این موارد است.  کم‌کردن مدت زمان سررسیدهای موجود در بازار از دو ماه به یک‌ماه و حتی کمتر که موجب کاهش شکاف قیمتی شود و مجوز معامله سایر انواع زعفران از دیگر راهکارهایی است که می‌تواند از افزایش قیمت بی‌رویه جلوگیری کند.