هلیا منشاری| بيستم ماه صفر يا همان اربعين چهلمين روز پس از فاجعه جانسوز کربلا و شهادت امام‌حسين‌(ع) و ياران باوفايش است که برای ما شیعیان تاریخ این دوران صاحب نور و عظمت است. واژه اربعین از اصطلاحاتی است که در متون دینی، حدیثی و تاریخی کاربرد دارد. در احادیث تنها استحباب زیارت اربعین درباره امام حسین(ع) وارد شده است و چنین سفارشی درباره هیچ یک از معصومان(ع) پیش و پس از سیدالشهدا(ع)وجود ندارد. مهمترین دلیل بزرگداشت اربعین سیدالشهدا(ع) روایتی از امام عسگری(ع) است که فرموده است: نشانه‌های مومن پنج چیز است که یکی از آنها زیارت اربعین است.
اما درباره منشأ اهمیت اربعین در منابع کهن شیعه باید گفت که به این روز از دو جهت توجه شده است؛ یکی از جهت بازگشت اسرا از شام به مدینه و دیگری به سبب زیارت قبر سیدالشهدا(ع) توسط جابربن‎‌عبدالله‌انصاری، از اصحاب برجسته رسول خدا(ص) و امیرالمومنین(ع).
شیخ مفید، شیخ طوسی و علامه حلّی(قدس‌سره) در این‌باره نوشته‌اند: «روز بیستم صفر روزی است که حرم امام‌حسین(ع) از شام به سوی مدینه بازگشتند. همچنین در این روز جابربن عبدالله انصاری، صحابی رسول خدا(ص) برای زیارت امام حسین(ع) از مدینه به کربلا آمد و او نخستین کسی بود که قبر امام‌حسین(ع) را زیارت کرد.»
در مورد رویداد پیش از اربعین هم در بيشتر منابع نقل شده كه روز اول صفر سر امام حسين(ع) را همراه كاروان اسرا وارد دمشق كردند. ابوریحان بیرونی در رخدادهای ماه صفر نوشته است: فی الیوم الأوّل، ادخل رأس الحسین(ع) مدینة دمشق (روز اول ماه صفر، سر حسین(ع) وارد دمشق شد). در شام اسراي آل محمّد(ص) بنابر روايتي در يك خرابه به صورت زنداني نگهداري مي‌شدند.