هلیا منشاری| جابربن عبدالله انصاری، با نام کامل جابِرِبن عبدالله بن عَمرو بن حرام بن کعب بن غَنْم بن سلمة از صحابه پیامبر اسلام(ص)، که حدود 15سال قبل از هجرت در مدینه از قبیله خزرج به دنیا آمد. او همان‌طورکه محمد مصطفی(ص) بشارت داده بود تا زمان امامت، امام محمدباقر(ع) زنده بود و سلام پیامبر اسلام(ص) را به امام محمدباقر (ع) رساند.
جابر انصاری مسلما تا عهد امامت امام باقر(ع) امام پنجم شیعیان در قید حیات بوده است، اگرچه دورانی از زندگی خود را با نابینایی طی کرد اما به‌رغم نابینایی، در عرصههای دفاع از امامت شیعی و باورها و جامعه شیعیان همواره کوشا بود. زندگی جابر گویای این واقعیت است که نابینایی با تلاش و مجاهدت آن هم در جامعه تعارض ندارد. زندگی او سراسر درس و عبرت است. او میتوانست نابینایی خود را بهانه کند و از خط حق و معرفت ائمه(ع) فاصله بگیرد و به قدرتها و دربار بنی‌امیه نزدیک شود و صاحب ثروت و منسب گردد. خلفا هم علاقه داشتند صحابه رسول خدا آن‌هم شخصیتهای مهمی چون جابربن انصاری در کنار آنان باشند، اما جابر همه سختیهای کنار امامت شیعی را به جان خرید و به سمت حکومت بنی‌امیه نرفت، احادیث بسیاری را از امامان(ع) نقل کرد و آموزههای شیعی را ترویج و تبلیغ کرد. جابر، در فهرست کسانی است که حضرت علی(ع) را جانشین بلافصل پیامبر(ص) میدانست. علت نابینایی جابربن عبدالله انصاری به‌طور کامل و صریح در متون تاریخ عنوان نشده؛ اما آن‌چه مسلم است، او در زمان پیامبر(ص) در میدانهای جنگ حاضر بوده و در زمان امیرالمؤمنین (ع) در سه جنگ جمل و صفین و نهروان شرکت داشته است.
جابر انصاری در زمان امامت امام حسین(ع)، (۵۱-۶۱) هجری قمری نابینا بود، به همین دلیل در کربلا حضور نداشت. جابر بعد از شنیدن خبر شهادت امام حسین(ع)، با غلامش به کوفه سفر کرد و از آن‌جا همراه با عطیه که یکی از مفسران قرآن در کوفه بود ، به کربلا رفت و به عطیه گفت: دست مرا بر روی قبر حسین(ع) بگذار.
از جابر انصاری به‌عنوان نخستین زائر قبر امام حسین(ع) یاد می‌شود که در اربعین حسینی به این زیارت نایل آمده بود. او تا زمان نوجوانی امام محمدباقر(ع) نابینا بود. زمانی که سلام رسول خدا(ص) را به امام محمدباقر(ع) در نوجوانی ایشان رساند، به امام عرض کرد، پیامبر(ص) فرمود شما مرا شفا میدهید.
در سال رحلت جابر اختلاف‌نظر است، این تاریخ را از ۷۳ تا ۱۱۴ قمری ذکر کردهاند. معروف است که جابربن عبدالله انصاری آخرین نفر از اصحاب پیامبر(ص) بود که در سال‌های بین ۷۴ تا ۹۴ هجری از دنیا رفت.
ولی در بررسی تاریخ، آمده که بعضی از اصحاب پیامبر(ص) تا سال 100و 110 هجری زندگی کردهاند. بعضی میگویند: بعید نیست جابر شهادت امام محمدباقر (ع) را که در سال ۱۱۶ یا ۱۱۷ق واقع شد نیز، درک کرده باشد. بنا بر این قول، میتوان گفت: جابر آخرین نفر از اصحاب پیامبر(ص) بوده که از دنیا رفته است.
جابر صحابی رسول خدا(ص) در جنگ‌های بسیاری همراه رسول خدا (ص) و امیرمومنان(ع) شرکت کرد. گزارش جابر از حجة‌الوداع و حضور او در شمار راویان حدیث غدیر، نشان از شخصیت آگاه و شجاع او دارد. در واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) هم جابربن عبدالله از پیرمردان مدینه و نگران ذریه رسول خدا بود.
امام حسین(ع) در مقام احتجاج با لشکریان عبیدالله بن زیاد، جابر را ازجمله شاهدان سخن خود معرفی کرده است1. در اربعین شهادت امام حسین (ع)، جابر نخستین زائر قبر امام بود2. در آغاز امامت امام سجاد (ع)، یاران وی انگشت‌شمار بودند و جابر نیز از اندک یاران آن امام بود.
1-مفید، ج ۲، ص ۹۷؛ ابن اثیر،۱۳۸۵ـ۱۳۸۶، ج ۴، ص ۶۲
2- طوسی، مصباح، ص ۷۸۷