شماره ۱۵۸۸ | ۱۳۹۷ شنبه ۱۵ دي
صفحه را ببند
چرا فیلم «اخراجی‌ها» مهم بود؟
قصه مسعود و محمود

محمد نعیمی| زمین، زمین آقایان بهاری بود و خواب زمستانی را هدیه کرده بودند به زمین ما. چون خط‌های خودی و ‏غیرخودی آن‌قدر پررنگ می‌شد که دیگر احساس می‌کردی خودکارِ خط‌کشنده این سوی صفحه را دریده و ‏آمده بیرون. همزمان وزیر وقت ارشاد می‌گفت کمدی از منظر «ما» یعنی این و «ما» را چنان به ضمیر ‏متکلم وحده تلفظ می‌کرد که تو گمان می‌بردی خارج از این «ما»، هیچ «من»ی اصلا نیست. ‏‏موضع ‏جریان روشنفکری اما در مقابل «اخراجی‌ها» یکسان نبود. عده‌ای همین که ده‌‌نمکی به جای فعالیت سیاسی رو به سینما آورده بود، جریان را مبارک و مسعود می‌دیدند. یک عده اما از اتفاقی نامسعود ‏سخن می‌گفتند که پربیراه هم نبود. چون تجربه نشان داده بود جریان‌ خاص مسلط سیاسی در آن سال‌ها ‏توأمان که دوربین را به دست بعضی‌ها می‌داد، از دست بعضی‌ها می‌گرفت. در واقع ‏ماجرا فراتر از ده‌نمکی بود. پیوند ده‌نمکی با جریان سیاسی آن سال‌ها بود و حمایتی که در نهایت به فروش فوق‌العاده فیلم هم منجر شد. درواقع فضای سیاسی رایج در آن زمان (86)، حمایت تام و تمام دولت و نهادهای نظارتی، تحسین ‏و تشویق پیاپی از رویکرد کارگردان و کف زدن‌های مدام برای او، ناخودآگاه همه جمع شد در ‏‏«اخراجی‌ها». تا جایی که زمان اکران تو دیگر احساس نمی‌کردی صرفا یک فیلم می‌بینی بلکه صف به ‏صف حمایت رجل سیاسی آن دوره را می‌دیدی که از پل و پستوی نگاتیوها بیرون می‌زنند، اما بعد از این سال‌ها می‌توان گفت «اخراجی‌ها» به‌عنوان یک کمدی، کمدی فوق‌العاده‌ای نبود، اما هر چه بود لااقل ‏از بعضی کمدی‌های مبتذل این سال‌ها بسیار جلوتر بود. اما چه کنیم؟ «اخراجی‌ها» واقعا فقط یک فیلم نبود؛ ‏یک جریان بود که تو نمی‌توانستی پیوندهای فراسینمایی پشت آن را نبینی! شدنی نبود. حالا ‏هم کارگردان مستندهای «فقر و فحشا» و «کدام استقلال؟ کدام پیروزی؟»، چهره عبوس آثار قبلی خود ‏را کنار گذاشته بود و ظاهرا با خنده پیش آمده بود. هرچند این خنده برای جریان‌های معترض، خنده‌ساز ‏نبود. چون فیلم تلاش داشت از فضای سیاسی تک‌ساز آن سال‌ها به کنسرت وحدت برسد؛ از ‏تیپ‌سازی‌های مختلف گرفته تا خنده‌سازی‌های جمله‌ها و صحنه‌ها و موقعیت‌ها. مثلا یک دزد در کنار ‏یک بسیجی در کنار یک معتاد در کنار یک روحانی و کاراکترهای دیگری که ساخته و پرداخته ‏شده بود. منتها بیننده در آن زمان ترکیبی از اینها نمی‌دید و به جهت جو سیاسی موجود، لاجرم فقط ‏تجزیه می‌دید. برای همین هم کام بعضی‌ها از تماشای این فیلم شیرین نشد. تلخ شد، تلخ شد و تلخ ماند تا ‏همین حالا. در واقع به نظر می‌رسد ده‌نمکی اگر شاهکار هم ساخته بود، کسی برایش کف نمی‌زد.


تعداد بازدید :  156