راضیه زرگری| چقدر آشناست تصاویر باقی‌مانده از زلزله 56سال پیش بویین‌زهرا و زلزله سال 81 در همین حوالی یا زلزله بم و حتی زلزله کرمانشاه و ازگله که سال گذشته اتفاق افتاد. خرابی‌ها و آوارها همان است؛ کیفیت تجهیزات کمک‌رسانی و شاید لنز دوربین‌های عکاسی فقط تغییر کرده است. زمین همان زمین است، کشته‌ها همان و خانه‌ها همان خانه‌هایی که اغلب غیراستاندارد و حتی خشت و گلی که در چند ثانیه بر سر ساکنانش آوار می‌شود.
یکم تیرماه 1381 ساعت ۷:28 بامداد بود که منطقه بویین زهرا و آوج واقع در شمال شرق کشور زلزله‌ای نسبتا قوی بر اثر فعال‌شدن یک گسل بزرگ را به خود دید. این زلزله که به زمین‌لرزه آوج نیز معروف است، در نزدیکی شهرستان بویین‌زهرا و چنگوره در جنوب استان قزوین اتفاق افتاد. بزرگی ریشتر این زمین‌لرزه 5/6 و بزرگای گشتاوری آن 3/6 اندازه‌گیری شد. در زمین‌لرزه بویین‌زهرا دست‌کم ۲۶۱ نفر کشته و ۱۵۰۰ نفر نیز زخمی شدند. این زلزله ۲۰ پس‌لرزه نیز در پی داشت. براساس اعلام پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (IIEES)، این زمین‌لرزه در تهران که در ۲۹۰ کیلومتری شرق مرکز زمین‌لرزه قرار دارد، نیز به خوبی احساس شد، اما خسارتی به بار نیاورد. بیشتر خانه‌های تخریب‌شده در منطقه زمین‌لرزه ازجمله منازل یک‌طبقه با ساختار بنایی بودند که کمابیش همگی فروریختند.
بسیاری از مردم هنوز در خانه‌شان بودند. این زمین‌لرزه ۷ ثانیه به طول انجامید و مرکز آن روستاهای آبدره و چنگوره که در دره‌رود خار واقع شده‌اند، در بخش آوج در غرب شهرستان بویین‌زهرا که در جنوب استان قزوین واقع شده بود. این ناحیه حاصلخیز کوهستانی در نزدیکی ۶۰ کیلومتری شهر قزوین قرار داشت. هر دو این روستاها صددرصد ویران شدند و بیشترین تلفات انسانی در این روستاها بود. بر اثر این زمین‌لرزه 25هزار نفر بی‌خانمان شدند. متاسفانه بیشتر تلفات را زنان، کودکان و سالمندان تشکیل می‌دادند، چون بسیاری از مردان در زمان وقوع زمین‌لرزه در تاکستان‌های محلی سرگرم کار بودند.
بر اثر این رخداد حدود ۵هزار ساختمان آسیب جدی دیدند. در مناطق شهری استان قزوین، ۱۲۰ ساختمان کاملا ویران شده و ۵۰ روستا متحمل خسارات سنگین شدند. شهرهای آوج و آبگرم در برابر روستاهای چنگوره و آبدره آسیب‌های کمتری دیدند، جز ساختمان‌های خشتی-گلی که آسیب کلی دیده یا کاملا تخریب شدند، در دره چنگوره به تعداد زیادی از ساختمان‌های نوساز که به سبک شهری و به‌صورت ویلایی ساخته شده بودند نیز آسیب وارد شد. شیون، سوگواری و بر سرزنی بازماندگانی که عزیزان‌شان را از دست داده بودند، صحنه دردناک اما آشنایی است که بعد از زمین‌لرزه‌های بزرگ از رسانه‌ها پخش می‌شود.
جمعیت هلال‌احمر بلافاصله بعد از وقوع زمین‌لرزه امدادگران و تجهیزات را برای کمک‌رسانی به مناطق زلزله‌زده انتقال داد. سگ‌های زنده‌یاب، صد تن خوراکی، هزار چادر، 2هزارو500 تخته پتو و آشپزخانه‌های سیار ازجمله تجهیزات اولیه امدادی این نهاد بود. ارتش ایران نیز سرباز، ماشین‌آلات و تانکرهای آب فراهم کرد. برای پیشگیری از گسترش بیماری‌ها، روستاها با مواد گندزدا سم‌پاشی شده و به بوم‌نشینان واکسن کزاز زده شد. به گفته حسین رهنما، سرپرست هلال‌احمر چنگوره، جمعیت هلال‌احمر «جایگاهی را برای چادرزنی هموار کرد، ولی بیشتر مردم برای مراقبت از اموال‌شان ترجیح می‌دادند در همسایگی منازل‌شان سر کنند و شب‌ها برای تحمل سرما در میان خرابه‌ها آتش روشن می‌کردند. ریاست‌جمهوری وقت محمد خاتمی، در استان سه روز عزای عمومی اعلام و در چهارم تیر از مناطق زلزله‌زده دیدار کرد. امدادرسانی شبانه‌روزی نیروهای هلال‌احمر و نیروهای کمکی دیگر نهادها تا سوم تیرماه زمانی که جست‌وجوی اجساد و مردم زیر آوار مانده به پایان رسید، ادامه داشت.