در خبرها آمده بود و حتما خوانده‌اید که «آخرین نظرسنجی صداوسیما نشان می‌دهد برنامه‌های خندوانه، برنده باش، حالا خورشید، نود و به خانه برمی‌گردیم بالاترین آمار جلب رضایت مخاطبان را به خود اختصاص داده‌اند. بر این اساس برنامه خندوانه با ۶۳ درصد بیننده رتبه اول برنامه‌های شبکه نسیم و دیگر شبکه‌های سیما را به خود اختصاص داده است. مسابقه برنده باش با ۴۹ درصد بیننده و برنامه‌های حالاخورشید با ۳۹ درصد، نود با ۳۸درصد از شبکه سه و به خانه برمی‌گردیم با ۳۱درصد در رتبه‌های بعدی این نظرسنجی قرار دارند.» اما چقدر این نظرسنجی‌ها و نمونه‌های مشابهی که هرازچندگاهی مطرح می‌شود قابل اعتماد است؟
آن طور که از اطلاعات این نظرسنجی برمی‌آید ۴۰۴ نفر بالای ۱۵سال و همگی ساکن پایتخت به سوالات پاسخ داده‌اند و ۸۱ درصد زن و ۷۵درصد مرد بوده‌اند. تنها ۷۸درصد از پاسخگویان بیننده حداقل یکی از برنامه‌های شاخص شبکه‌های سیما بوده‌اند و همچنین در میان گروه‌های سنی و تحصیلی، نوجوانان ۸۷درصد و افراد با تحصیلات راهنمایی و دبیرستان ۹۵درصد بیشتر از سایر گروه‌ها بیننده برنامه‌های سیما بوده‌اند. یعنی صداوسیما هنوز در بین نوجوانان ضریب نفوذ بیشتری دارد تا رده‌بندی‌های دیگر سنی. اما این سوال‌ها را می‌توان از همین اطلاعات مطرح شده، پرسید: آیا جامعه آماری ۴۰۰ نفره، آن هم بدون مشخص کردن نوع نظرسنجی (میدانی، اینترنتی، تلفنی یا ترکیبی) عدد قابل اعتنایی است؟ وقتی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران برای بررسی نظرات ساکنان درخصوص پیاده‌راه هفده شهریور از جامعه آماری ۵۰۰ نفره استفاده می‌کند، چرا مرکز تحقیقات یا همان مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما به این جامعه محدود آماری بسنده می‌کند؟ اصلا در این عدد ۴۰۰ چه رازی نهفته که دو نظرسنجی «سریال‌های درحال پخش از شبکه‌های سیما» و «فیلم‌های سینمایی» همین تعداد مورد پرسش قرار گرفته‌اند؟
از همه اینها مهمتر، چطور می‌شود به نتایج نظرسنجی‌ای اعتماد کرد که مسئولانش در ژانربندی رسانه‌شان دچار مشکل هستند؛ بر اساس کدام الگو، یک برنامه روتین و هر روزه مثل حالا خورشید باید با یک برنامه هفتگی و تخصصی -در حوزه ورزش- مثل ۹۰ در یک پیمانه قرار بگیرد؟ بر چه اساسی برنامه‌های تخصصی شبکه چهار باید با محله گلوبلبل قیاس شوند؟ اگر مبنا برنامه‌های درحال پخش است و نه ژانرهای آن، چرا سریال‌ها در این نظرسنجی قرار نگرفته‌اند؟ آیا پرسش‌های مطرح شده در این نظرسنجی درباره محتوا و کیفیت برنامه‌هاست یا آشنا بودن پرسش‌شونده با نام آن برنامه؟ چرا جز رتبه‌های اول، هیچ‌درصدی از میزان مخاطبان هر برنامه اعلام نشده؟ آیا این هم مثل تعداد پیامک‌های ارسالی به برنامه‌های تلویزیونی جزو رازهاست و نباید برملا شود؟ یا بیانش نشان می‌دهد که چقدر برخی شبکه‌های تلویزیون و حتی برنامه‌های مشهور شبکه‌های اصلی سازمان، کم‌مخاطب شده‌اند؟
امیدی نیست که این پرسش‌های دلسوزانه به جواب برسد، امیدی هم نیست که در وضع این همه بریزوبپاش صداوسیما تغییری حاصل شود، فقط کاش مدیران و تصمیم‌گیران این رسانه ملی، وقتی محرمانه‌های این نظرسنجی‌های ۴۰۰ نفره را می‌خوانند، درباره بازدهی این همه شبکه و هزینه از بیت‌المال در این شرایط اقتصادی، بیشتر بیندیشند.
خیلی به خانه برمی‌گردیم!
بد نیست یک‌بار به برترین‌های تلویزیون، مفصل‌تر از فهرست اعلام شده در خبرها نگاه بیندازیم. در این مرور، به درصدهای اعلام شده و تفاوت عددی‌شان دقت کنید که خودش گویای وضع رسانه ملی در نظرسنجی خودش است.
دستپخت با حدود ۲۹درصد پربیننده‌ترین برنامه شبکه ملی ماست. درس‌هایی از قرآن، آفتاب شرقی، سیمای خانواده، پایش، فرمول یک، سخنرانی رحیم پور ازغدی، صبح بخیر ایران و ثریا -بدون اعلام درصد- در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
محله گلوبلبل(۳) با میزان ۱۸درصد بیننده رتبه اول شبکه شده است. برنامه‌های مسابقه محله، ورزش از نگاه دو، زنده باد زندگی، عصر خانواده و خوش‌وبش باز هم بدون اعلام درصد، در رتبه‌های بعدی هستند.
مسابقه برنده باش با ۴۹درصد در رتبه نخست شبکه و دوم تلویزیون است و حالاخورشید و نود با ۳۹ و ۳۸ درصد رقابت تنگاتنگی با هم دارند. گزارش ورزشی، گزارش برتر، سمت خدا، کاملا دخترانه، بدون توقف و فوتبالیسم -بدون اعلام درصد- رتبه‌های چهارم تا نهم را به خود اختصاص داده‌اند.
چهارسوی علم، بدون اعلام‌درصد بیننده پرمخاطب‌ترین برنامه شبکه شده و شوکران، سینماگرام، معرفت، شب‌های هنر، هنرنامه در مراتب بعدی قرار گرفته‌اند.
برنامه به خانه برمی‌گردیم با ۳۱درصد بیننده پراقبال‌ترین است و برنامه‌های درشهر و تهران ۲۰ نیز پس از آن قرار گرفته‌اند.
خندوانه را با ۶۳درصد بیننده -یعنی پربیننده‌ترین برنامه کل تلویزیون- در خود جای داده. شبی با عبدی با ۲۶ درصد بیننده در رتبه بعدی است و کتاب باز، قاچ و چهل‌تیکه در رتبه‌های پس از آن جای گرفته‌اند.
برنامه دکترسلام با ۱۱درصد بیننده اول و برنامه‌های صبحی دیگر، کنکور، فرصت برابر و آخ‌جون کارتون در رتبه‌های بعدی هستند.
برنامه‌های چوب‌خط و عصرانه نیز با آماری نزدیک ولی اعلام نشده(!) در سکوی اول برنامه‌های شبکه افق قرار گرفته و برنامه دوران و آفاق بعد از این دوبرنامه قرار گرفته‌اند.