آیت وکیلیان روزنامه‌نگار

در حاشیه جام‌جهانی 2018 روسیه یک اتفاق مهم رخ داد که در آن بعد از باخت دراماتیک تیم‌ملی ژاپن به بلژیک آن‌چه که تحسین دو چندان تمام جهان را نسبت به ژاپنی‌ها برانگیخت، عکس رختکن تیم ژاپن بعد از ترک ورزشگاه بود. بعد از این شکست قهرمانانه، ژاپنی‌ها رختکنی به غایت تمیز و مرتب به جا گذاشتند، همراه با‌‌ کاغذی روی میز وسط رختکن و نوشته‌ای به زبان روسی بر روی آن Спасибо (سپاسیبا) که در زبان روسی به معنی «تشکر» است؛ تشکر از میزبانی روس‌ها. آن عکس تنها یک عکس نبود؛ بلکه نمادی از فرهنگ غنی ژاپن بود. همواره در طول این سال‌ها برخوردهای اینچنینی تماشاگران ژاپنی بعد از مسابقات فوتبال را در سراسر جهان دیده‌ایم و شنیده‌ایم؛ بعد از بازی سکوی تماشاگران توسط خود آنها از هر گونه آشغال و زباله‌ای پاک می‌شود و این اقدام به نحوی باعث فرهنگسازی برای تماشاچیان سایر کشورها هم شده است.  چگونه می‌توان چنین کارهایی انجام داد؟ پاسخ این است در فرهنگی که نظم، مسئولیت‌پذیری و سختکوشی از مهمترین ارکان هویتی فرد و جامعه است، چنین نتایجی حاصل می‌شود. در فرهنگ ژاپن نخستین و مهمترین قضیه مسئولیت‌پذیربودن است؛ به همین دلیل است که بارها شنیده‌ایم که فلان مدیر ژاپنی به دلیل ضعف در مجموعه زیر دستش خودکشی کرد یا در همین اواخر شنیدیم که مدیران مترو ژاپن به دلیل 20 ثانیه زودتر حرکت‌کردن قطار عذرخواهی کردند یا پدیده «کاروشی» یعنی مرگ بر اثر کار بیش از حد یا «کایزن» یعنی پیشرفت مداوم. دانش‌آموزان ژاپنی از ‌سال اول تا ششم ابتدایی باید اصول اخلاقی در برخورد با مردم را بیاموزند، از ‌سال اول تا سوم مقدماتی هیچ نوع امتحانی وجود ندارد؛ چون هدف از آموزش‌وپرورش القای مفاهیم و ساختن شخصیت است و نه امتحان و اجبار. فرهنگ ژاپنی‌ها در بازی نیمه‌نهایی جام ملت‌های آسیا مقابل تیم‌ملی فوتبال کشورمان هم در برخی مواقع بروز و ظهور داشت؛ نمونه‌اش آن تصویری که بازیکنان ما به سمت داور می‌روند و بازیکن نقش بر زمین‌شده آنها برمی‌خیزد و با ارسال توپ از آن جناح زمینه‌ساز گل نخست ژاپن می‌شود. رفتن بازیکنان ما به سمت داور نمادی از مسئولیت‌گریزی و راحت‌طلبی و خیز بازیکن ژاپنی به معنای مسئولیت‌پذیری و تلاش در هر زمینه و زمانی از بازی بدون ذره‌ای احساس ناامیدی است. واقعیت این است که ژاپنی‌ها دقیقا همان مردم سختکوشی هستند که ما آرزوی آن را داریم. نظم و برنامه‌ریزی آنچنان نقش پررنگی در سلامت، تفریح، آیین و سنت‌ها و حتی ارتباطات کاری‌شان دارد که کمتر با اتفاقی غیر قابل پیش‌بینی مواجه می‌شوند. شب بازی ما با ژاپن، شب نمایش تمامیت‌خواهی، راحت‌طلبی، آرزوداشتن توأم با مسئولیت‌گریزی، بهانه‌گیری و از همه مهمتر نمایش خونسردی ژاپنی‌ها و عصبی‌بودن ما بود. خونسردی ناشی از زنده‌بودن امید تا آخرین لحظه مبارزه و عصبی‌بودن ما ناشی از این‌که چرا این بازی را هم ما راحت نبردیم. عصبی‌مزاجی ما بر کی‌روش هم تأثیر گذاشته بود، مربی بزرگی که باید در این لحظات آرامش را به بازیکنان برمی‌گرداند، خودش هم به این درد دچار شده بود. به یاد داشته باشیم که فوتبال تنها توپ‌ربایی و بازی با توپ نیست، نمایش زنده‌ای از انواع حرکات، رفتارها، آداب و رسوم ذیل یک فرهنگ است.