خطرات محل زندگی، محل کار، مطالعه و تفریح خود را ارزیابی کنید.
خطرات بالقوه، برنامه‌های اضطراری و سیستم‌های هشدار سریع جامعه خود را بشناسید.
خطرات و آسیب‌پذیری‌های محل زندگی خود و محیط پیرامون آن را شناسایی کنید.
لیست تماس سازمان‌های دولتی را تهیه کنید و از نقش و مسئولیت آنها در ارزیابی و کاهش خطرات، اعلام موارد هشدار سریع و برنامه‌ریزی برای پاسخگویی آگاه شوید.
بدانید چه کسانی در کجا و چرا بیش از همه در معرض مخاطرات مختلف قرار می‌گیرند (افراد آسیب پذیر را شناسایی کنید).
انتظار موارد غیرمنتظره را داشته باشید.
برنامه داشته باشید
تمامی اعضای خانواده خود را در مراحل برنامه‌ریزی شرکت دهید.
با خانواده یا افراد هم‌خانه خود جلسه بگذارید و در رابطه با آسیب‌پذیری‌ها و طرح مربوط به خطرات خاصی که احتمال دارد با آنها مواجه شوید، به بحث بنشینید.
اقدامات لازم برای کاهش خطرات را تعیین کرده و مشخص کنید چه منابع و کمک‌هایی را لازم خواهید داشت.
مراحلی را که برای محافظت از خود، برقراری ارتباط، جمع شدن دوباره اعضای خانواده و بهبود شرایط باید انجام دهید، برنامه‌ریزی کنید.
تعیین کنید چه فردی، در چه زمانی و چگونه این کار را انجام می‌دهد.
برای کم‌کردن خطرات احتمالی و ایجاد آمادگی برای مواردی که قادر به حذف آنها نیستید، نقشه خود را تمرین و دایما به‌روزرسانی کنید.
قابلیت‌ها و نیازهای فردی را ارزیابی کنید
نیازها و ظرفیت‌های هر یک از افراد را شناسایی کنید. نیازهای اساسی و مربوط به همه سنین را در نظر بگیرید، مخصوصا مواردی که به برقراری ارتباط، حرکت و جابه‌جایی مربوط است.
آماده شدن برای مقابله با حوادث و بلایا، مسئولیت
تک تک افراد است.
نیازهای دسترسی و اساسی را بررسی و یک شبکه پشتیبان پی‌ریزی و آماده‌سازی کنید
نیازهای دسترسی و اساسی هر یک از اعضای خانواده و یا هم‌خانه خود را برای زمانی که یک حادثه اتفاق می‌افتد، در نظر بگیرید.
با شکل دادن گروه یا شبکه‌ای از همسایگان، دوستان و همکاران برای کمک‌رسانی به افرادی که به هر دلیل ممکن است در مواقع اضطراری به کمک نیاز داشته باشند، برنامه‌ریزی کنید.
از ایده‌های خود و اعضای شبکه برای حل مسأله استفاده کنید.
اطمینان یابید هریک از اعضای گروه از چگونگی عملکرد تجهیزات لازم در مواقع اضطراری باخبر هستند.
برنامه‌هایی برای جمع شدن دوباره آماده کنید
در مورد مکان‌های ایمن برای دیدار بیرون خانه و بیرون از محله به توافق برسید.
از قبل شماره تماس‌هایی را که بتوان در مواقع اضطراری برای جابه‌جایی فرزندان از آنها استفاده کرد، مشخص کنید.
برای اعضای خانواده خود یک شماره تماس اضطراری خارج از محل زندگی مربوط به یکی از اقوام یا آشنایان مشخص کرده تا هنگام بروز فوریت بتوانید از آن به‌عنوان مرکز آگاهی از وضع اعضای خانواده استفاده کنید.
لیست تماس‌های اضطراری و اطلاعات مربوط به سلامت را در دسترس قرار دهید
کارت‌های تماس اضطراری و اطلاعات فردی «سلامت» که بتوان در هر حال آنها را با خود به همراه داشت (بخصوص برای کودکان، زمانی که از خانه یا مدرسه دور هستند و برای هریک از اعضای خانواده که نیازهای خاص دارند) برای هر یک از اعضای خانواده تهیه کنید.
رونوشتی از برنامه آمادگی خانواده را در جایی قرار دهید که در مواقع اضطراری یا در زمان فاجعه در دسترس باشد و آن را با شبکه پشتیبان خود به اشتراک بگذارید.
راه‌های خروجی ساختمان خود را بشناسید
راه‌های خروجی خانه را شناسایی کرده و امن‌ترین راه‌های خروج را برای زمان وقوع مخاطرات مختلف مشخص کنید.
راه‌های خروج را باز نگه دارید.
مکانی امن و دور از ساختمان (خانه، محل کار و مدرسه) را شناسایی کنید.
برنامه‌هایی مخصوص خطر برای ماندن، رفتن و مکان پناه گرفتن آماده کنید
ممکن است هشدار اولیه‌ای در رابطه با هیچ خطر و شرایط مختلفی داده نشود. پس درباره سناریوهای احتمالی مختلف بحث کرده و درخصوص مکان‌های (بهترین پناهگاه یا روش تخلیه اضطراری در هر یک از شرایط خاص)، خود تصمیم بگیرید.
مکان‌های امن را برای داخل خانه و بیرون از آن، در فاصله‌ا‌ی دورتر، آماده کنید.
درباره سیستم‌های هشدار سریع منطقه سکونت خود آگاهی داشته و در آن مشارکت داشته باشید
در رابطه با سیستم‌های هشدار زود هنگام منطقه سکونت خود اطلاعات کسب کنید. در صورت عدم وجود چنین سیستمی، حتما مطمئن شوید که پیام‌های اضطراری را همه افراد مخصوصا آسیب‌پذیرترین افراد، دریافت و درک کرده‌اند.
هشدارها را جدی بگیرید، حتی اگر دایما درحال تکرار باشند.
نسبت به تغییر شرایط، هشیار باشید؛ زیرا ممکن است از زمان ارسال هشدار‌های اولیه، خطر افزایش یافته باشد.
توصیه‌های مربوط به تخلیه اضطراری را بی‌درنگ دنبال کنید.
تا زمانی که از سوی مسئولان محلی از ایمن بودن خانه‌ها مطمئن نشده‌اید، به منزل بازنگردید.
تمرین آمادگی در برابر بلایا
برای آن‌که مطمئن شویم همه اعضای خانواده آموزش‌های مربوط به آمادگی در برابر بلایا را خوب یاد گرفته‌اند، باید این آموزش‌ها را در طول سال تمرین کنیم. بهتر است هر 6ماه یک‌بار این تمرین‌ها را انجام بدهیم. برای انجام تمرین مراحل زیر را انجام بدهید:
۱- تمام اعضای خانواده را جمع کنید.
2- هدف تمرین را معلوم کنید: مثلا آمادگی در برابر زلزله
3- کارهایی را که به ترتیب باید انجام شود، مشخص کنید. مثلا اعلام شروع تمرین، پناه‌گرفتن در مکان‌های امن منزل، استفاده‌نکردن از آسانسور، برداشتن کیف اضطراری و...
4- وظیفه هر عضو خانواده را معلوم کنید.
5- با اعلام شروع تمرین، هرکس وظیفه خود را انجام دهد.
6- بعد از انجام تمرین، دور هم بنشینید و درباره اشکالات آن بحث و گفت‌وگو کنید.
برنامه کمک به اعضای آسیب‌پذیر
اعضای آسیب‌پذیر خانواده عبارتند از:
۱- سالمندان
۲- کودکان
۳- زنان
۴- زنان تازه زایمان‌کرده
۵- افراد دارای بیماری مهم
۶- افراد دارای سابقه بستری اخیر
۷- افراد معلول (جسمی یا روانی)
باید برنامه‌ریزی شود تا به این افراد به شیوه‌های زیر کمک کرد:
به ازای هر فرد آسیب‌پذیر، یک نفر را تعیین کنید تا در زمان تخلیه اضطراری به او کمک کند.
در کیف اضطراری، وسایل مورد نیاز آنان- مانند داروهای مورد نیاز بیماران- را نگهداری کنید.
افراد بستری را از مجاورت عوامل غیرسازه‌ای خطرناک (مثلا کمدهای سنگین یا شیشه‌ای) جابه‌جا کنید.
نکاتی ویژه کودکان
قبل از وقوع زلزله با کودکان خود وقت بگذارید و درباره آن‌چه احتمال دارد رخ دهد، صحبت کنید.
در آماده‌سازی برنامه مقابله با بلایا، تهیه جعبه وسایل لازم (از آنها بپرسید دوست دارند چه اسباب‌‌بازی یا وسیله دیگری در این جعبه بگذارند) و در تمرین «پناهگیری» آنها را شرکت دهید.
در روزهای پس از بروز زلزله، کودکان به حمایت و مراقبت بیشتری نیاز دارند.
ممکن است خیلی بترسند و فشار زیادی به آنها وارد شده باشد و شوک‌های بعدی به آنها امکان فراموش‌کردن این تجربه تلخ را ندهد.
ممکن است والدین برای شرکت در عملیات امداد‌رسانی، فرزندان خود را نزد دیگران بگذارند که این امر می‌تواند برای بچه‌ها ترسناک باشد. در صورت امکان بچه‌ها را در فرآیند بازتوانی (بازگشت به وضع عادی) شرکت دهید.
هنگام انفجارهای تروریستی باید چه کار کرد؟
تروریست‌ها و خرابکاران از ابزارهای انفجاری به دفعات و به‌عنوان یکی از روش‌های مرسوم استفاده کرده‌اند. این افراد برای ساخت وسایل انفجاری زحمت زیادی متحمل نمی‌شوند، زیرا اطلاعات لازم در این رابطه در کتب و منابع دیگر به راحتی یافت می‌شود. مواد لازم برای ساخت وسایل انفجاری را در خیلی از جا‌ها می‌توان پیدا کرد. برای جابه‌جایی این وسایل می‌توان از خودروها و افراد استفاده و آنها را از راه دور یا به وسیله افراد انتحاری منفجر کرد. از بمب‌های متعارف برای تخریب و آسیب‌رسانی به موسسات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی استفاده می‌شود. این حملات در اماکن عمومی و در خیابان شهرهای پرجمعیت سراسر جهان انجام گرفته و از این طریق هزاران نفر کشته و مجروح می‌شوند.
بسته‌های پستی که باید به آنها مشکوک شد:
غیر معمول بوده و از سوی فرد یا افراد ناشناسی ارسال شده باشد.
آدرس برگشت نداشته باشد یا آدرسی دارد که نامشخص است.
روی آنها عبارات و کلمات خاصی نوشته شده است (مثلا شخصی، محرمانه یا در معرض «اشعه X قرار داده نشود»).
دارای فویل یا سیم آلومینیومی یا بو و رنگ عجیب‌وغریب باشد.
در شهری پست شده باشد که با آدرس برگشت انطباق ندارد.
دارای وزن و اندازه غیرمعمول بوده یا نامتقارن و ناجور دسته‌بندی شده باشد.
عبارات تهدیدکننده‌ای روی آنها نوشته شده است.
دارای برچسب نامناسب یا غیرمعمول باشد.
دارای بسته‌بندی یا پاکت‌های پستی متعددی (مانند چندبار چسب‌زدن) باشد.
دارای اشتباهات نوشتاری باشد.
به آدرس کسی ارسال شده که یا در محل نیست یا اساسا آدرس غلط است.
دارای عناوینی غلط یا بدون عنوان است.
به آدرس کس خاصی پست نشده است.
آدرس با دست نوشته شده یا ناجور تایپ شده است.
اقدامات محافظتی و مراقبتی
اگر کسی از طریق تلفن تهدید به بمب‌گذاری شد، لازم است موارد زیر را رعایت کند:
تا آن‌جا که امکان دارد از فرد تلفن‌کننده اطلاعات به دست آورد.
فرد تلفن‌کننده را روی خط نگه داشته و اظهارات او را ضبط کند.
موضوع را به اطلاع پلیس و صاحب ساختمان برساند.
در زمان وقوع انفجار
اگر اشیای اطراف کسی درحال سقوط است، فورا در زیر میز محکمی پناه بگیرد. اما بعد از توقف سقوط اشیا، فورا آن‌جا را ترک کند. مراقب ترک‌خوردگی سقف‌ها و راه‌پله‌ها و هنگام خروج از ساختمان مواظب سقوط آوار باشد.
هر چه سریع‌تر ساختمان را ترک کرده و برای به همراه بردن اشیای شخصی یا تلفن زدن نباید تاخیر کرد.
نباید از آسانسور استفاده شود.
بعد از خروج از ساختمان
در جلوی شیشه پنجره‌ها، درهای شیشه‌ای یا سایر نواحی بالقوه خطرناک نباید توقف کرد.
بهتر است از پیاده‌روها یا خیابان‌ها دور شد، تا مورد استفاده کارکنان اورژانسی یا سایر افرادی که مشغول خروج هستند، قرار گیرد.
اگر کسی در زیر آوار مانده باشد، باید موارد زیر را رعایت کند:
در صورت امکان از چراغ‌قوه برای دادن علامت به نیروهای نجات استفاده کند.
از حرکات غیرضروری اجتناب کند.
بینی و دهان خود را با چیزی که در دسترس است، بپوشاند (مثلا پارچه‌ای پنبه‌ای می‌تواند نقش یک فیلتر خوب را بازی کند) و سعی کند از طریق آن ماسک نفس بکشد.
به دیوار یا لوله‌ای که نزدیک او است، ضربه بزند. با این کار ممکن است نیروهای نجات صدا را شنیده و مکان گرفتاری او را شناسایی کنند.
در صورت امکان از یک سوت برای علامت دادن به نیروهای نجات استفاده شود.
فریاد زدن آخرین چاره است، زیرا ممکن است مقادیر خطرناکی از مواد و گردوخاک استنشاق شود.