شهروند| طبیعت گاهی اوقات بسیار مهربان است و گاهی میتواند به اندازه بهمنهای مهیب و کشنده، بی‌رحم و غافلگیرکننده باشد. بهمن‌ها میتوانند فوق‌العاده زیبا اما غافلگیرکننده و البته کشنده باشند! آنها میتوانند قطاری را از ریل خارج سازند، ساختمانها را ویران کنند، درختان را از ریشه درآورند و انسانها را در خود دفن کنند. بهمن‌‌هایی وجود دارند که خانه‌‌هایی را با افراد درونش در دل خود حبس کرده‌اند. اگرچه در فیلم‌ها دیده‌ایم که می‌گویند بهمن خبر نمی‌دهد؛ اما کشنده‌‌ترین بهمن‌ها هنگامی آغاز شدهاند که انسانها جرقه‌‌اش را زده‌‌اند! مرگ در اثر بهمن بیشتر در ماه‌های زمستانی اتفاق می‌افتد؛ اما بارش برف اوایل سال و آب‌شدن بهاری نیز بسیار خطرناک است. بهمن علاوه بر تهدید جان انسانها، میتواند باعث آسیب هولناک به ساختمانها و املاک شود. از آن‌جا که بهمن میتواند باعث بسته‌شدن جاده‌‌ها، مختل‌شدن اقتصاد محلی و... شود، معمولا سازمان‌‌های بسیاری در صدد آنند که از بهمنهای بزرگ جلوگیری کنند. بهمن معمولا در شیب‌های تندی که مانع یا پوشش درختی زیادی ندارد، رخ می‌دهد. متاسفانه این منطقه دقیقا همان جایی است که افراد برای اسکی‌کردن و پیاده‌روی و ماشین برفی‌سواری و... با ذوق و شوق به سمتش هجوم می‌برند، بدون درنظرگرفتن احتمال فروریختن انبوهی از برف. در واقع این فعالیت‌ها دقیقا همان کارهایی است که باعث بروز بهمن می‌شود. نکته مهم در این موضوع این است که جلوگیری از شروع بهمن بسیار آسان‌تر از نجات‌دادن افرادی است که در بهمن گرفتار شدهاند. این هفته‌های پایانی سال که آخرین فرصت برای لذت‌بردن از کوه‌ها و کوهستان‌های برفی است و بسیاری درصدد فرصتی برای رفتن به اسکی و برف‌بازی و تیوب‌سواری در پیست‌های برفی هستند، درعین حال میتواند بسیار خطرناک هم باشد. پس اولین کاری که در سفرهای آخر هفته‌تان در این روزها باید انجام دهید این است که محیط پیرامون خود را خوب بشناسید و از شرایط آب و هوایی اطلاع داشته باشید. به‌علاوه به هشدارهای دستگاه‌های مسئول مثل راهداری و هلال‌احمر توجه کنید و از ماجراجویی در مکان‌هایی که احتمال بروز بهمن در آن هست، به‌طور جدی پرهیز کنید.
جف لاین، امدادگر برف است که از آمار بالای مصدومان و جان‌سپردگان در حوادث بهمن نگران است. او می‌گوید هر‌سال ۱۵۰ نفر در این گونه حوادث در منطقه کلورادو جان خود را از دست می‌دهند و در آخرین سانحه بهمن این منطقه، ۱۵ نفر مدفون شده و ۶ نفر جان خود را از دست دادند؛ همه آنها جزو حرفه‌ای‌های ورزش اسکی و اسنو بورد بودند. با این حال مهارت‌ها نتوانست آنها را از بهمن در امان نگه دارد. جف لاین توصیه‌های مهمی برای علاقه‌مندان به ورزش‌های زمستانی دارد.
- هوشمند عمل کنید؛ من همیشه به دنبال بهترین راه برای جان سالم به در بردن از بهمن هستم تا کسانی که در این حادثه گرفتار شدند بتوانند به بهترین راه توسل جویند. برای در امان ماندن از آسیب‌های بهمن اول باید خودتان را مجهز به انواع آموزش‌های حرفه‌ای کنید. آموزش برای رویارویی با بهمن فرایندی طولانی مدت است و در مدتی کوتاه نمی‌توان تمام آموزش‌ها را داد.
-هنگام احساس خطر، عقب‌نشینی کنید؛ ۹۰ درصد افرادی که در دام بهمن می‌افتند جان خود را از دست می‌دهند، اغلب این افراد آموزش‌دیده و حرفه‌ای در زمینه اسکی و ورزش‌های زمستانی هستند. داشتن اطلاعات و تخصص دراین زمینه کافی نیست باید بدانید که چطور از این اطلاعات برای حفظ امنیت خود استفاده کنید. علاوه بر این، موضوع مهم دیگری که وجود دارد عقب‌نشینی است. همیشه این موضوع را مدنظر داشته باشید که بتوانید عقب‌نشینی کنید و همراهانتان را هم بتوانید راضی کنید تا به همراه شما دیگر ادامه مسیر را طی نکنند.
- به پیش‌بینی‌ها توجه کنید؛ در هر منطقه موسساتی محلی هستند که وقوع بهمن را پیش‌بینی می‌کنند، حتما پیش‌بینی‌های این موسسات را دنبال کنید و زمان‌هایی که احتمال وقوع بهمن وجود دارد از رفتن به مراکز اسکی بپرهیزید؛ البته این کوچکترین کاری است که می‌توانید انجام دهید. علاوه بر این همیشه شرایط جوی را روز قبل از این‌که به مناطق پر برف بروید چک کنید. اگر خطر وقوع بهمن پیش‌بینی شده است، سعی کنید در هنگام صعود از کنار درختان راه بروید. اگر مجبور هستید از زمینی خالی حرکت کنید، مدام مسیرتان را تغییر دهید تا امن‌ترین مسیر را پیدا کنید؛ این‌جا بهترین زمان است تا مهارت‌های خود را برای یافتن بهترین مسیر حرکت ارزیابی کنید.
- مجهز باشید؛ هیچ گاه بدون تجهیزات به کوهنوردی نروید. حتما تجهیزات کافی به همراه داشته باشید و نحوه استفاده از آنها را هم حتما آموزش ببینید. البته این‌که همراهان شما هم مجهز باشند مهم است. همراه داشتن تجهیزات کافی هم میتواند شانس زنده ماندن شما را در هنگام حوادث بالا ببرد و هم میتواند به زودتر شناسایی شدن شما هنگام مدفون شدن در زیر برف، کمک کند. این وسایل شامل چراغ قوه، هد لاین و باتوم کوهنوردی است.
- ناامید نشوید؛ هنگام آمدن بهمن تنها در عرض چند ثانیه سرعت لغزیدن برف‌ها به ۱۳۰ کیلومتر بر ساعت می‌رسد.
هنگامی که بهمن متوقف می‌شود برف‌ها سریع شروع به سفت شدن می‌کنند. به همین دلیل شما باید سریعا برف‌های اطراف صورت خود را کنار بزنید تا بتوانید نفس بکشید علاوه بر این کار دیگری که می‌توانید انجام دهید این است که یک دست خود را بیرون از برف نگاه دارید. اگر بعد از ۱۵ دقیقه به دفن‌شدگان در زیر برف رسیدگی شود تقریبا ۹۰درصد از آنها زنده می‌مانند؛ اما عاملی که از همه بیشتر در زنده ماندن آنها تأثیر دارد روحیه آنها است. جالب است بدانید کسانی که در زیر برف دفن می‌شوند ۲۰درصدشان ظرف ۴۵ دقیقه زنده خواهند ماند و تعداد خیلی کمی از آنها به مدت دو ساعت دوام خواهند آورد.
از هشدارهای وقوع بهمن تا چگونه زیر برف زنده بمانیم
وقوع بهمن رخدادی طبیعی و ناگهانی در مناطق کوهستانی است که ممکن است در فصل‌های مختلف سال و به دلایل گوناگون اتفاق بیفتد. در کوه‌های ایران نیز این روند وجود دارد و در فصل‌های زمستان و بهار شاهد سقوط بهمن هستیم.
به‌طورکلی اقدامات مدیریتی مناطق بهمن‌خیز شامل تغییر در پوشش گیاهی طبیعی، حفاظت گونه‌ها و کشت گونه‌های جدید، فعالیت‌های ایجاد سازه، تغییر در مقدار و ساختمان برف و یخ، آموزش و جلب مشارکت مردمی، ارسال پیام‌های هشدار‌دهنده در مواقع بحرانی و سرمایه‌گذاری برای بهره‌برداری است که نیاز به تخصص‌های گوناگون در زمینه‌های علمی و فنی دارد. شناخت بهمن و راه‌های پیشگیری، مقابله و احیانا گریز از آن، به‌خصوص برای ساکنان مناطق کوهستانی و کوهنوردان ضروری است.
قبل از وقوع بهمن توجه داشته باشید که:
تا جایی که امکان دارد، از تردد در جاده‌های بهمن‌خیز خودداری کنید. عواملی میتواند خطر سقوط بهمن را دوچندان کند. به خاطر داشته باشید هنگام عبور از مناطق کوهستانی پر از برف باید سکوت کرد. بوق‌زدن یا بلندکردن صدای پخش صوت خودرو در این مسیر‌ها میتواند موجب ریزش بهمن شود. قبل از صعود به کوه، باید حتما برنامه داشته باشید و سرپرست مجرب، مسیر و منطقه صعود، ظرفیت و توان افراد از قبل تعیین شده باشد. سعی کنید بی‌خبر راهی کوهنوردی نشوید و حتما دیگران را در جریان برنامه صعود و کوهنوردی خود قرار دهید.
وسایل ارتباطی نظیر بی‌سیم، تلفن همراه و پیپس (که یک دستگاه کوچک الکترونیکی گیرنده و فرستنده است) و… را باید حتما همراه خود داشته باشید. صعود، تمرین و کار در مناطق کوهستانی و برفگیر حتما باید با وسایل، لوازم و ابزار کوهنوردی اعم از لوازم فنی، پوشاک، تغذیه، وسایل امدادی و… انجام شود. در صورتی که نمی‌توانید شیبی را دور بزنید، تا حد امکان باید ارتفاع بگیرید تا در مسیر طولانی بهمن قرار نگیرید. هنگام عبور ساکت باشید تا ارتعاشات صدا باعث ریزش بهمن نشود. ارتعاش یکی از عوامل مهم ریزش بهمن است، بنابراین در جاهایی که خطر ریزش بهمن وجود دارد، نباید فریاد بزنید. درواقع سکوت موجب می‌شود که بهتر متوجه ریزش برف شوید و به‌موقع
اقدام کنید.
بهتر است اعضای گروه در شیب‌های خطرناک در فاصله حداقل ۳۰-۲۰متری یکدیگر حرکت کنند تا همگی گرفتار بهمن نشوند و بتوانند همدیگر را نجات دهند. بهترین راه عبور از بهمن این است که بهمن را به طرف بالا صعود کنیم نه عرضی. بستن نخ بهمن (نخ بهمن طناب ۳میلی‌متری به رنگ قرمز و به طول ۱۵ تا ۵۰ متر است که روی پوسته آن فلشی در یک جهت وجود دارد) ضروری است. نخ بهمن را باید طوری به بدن وصل کنید که جهت فلش آن به سمت خودتان باشد و ادامه نخ بهمن را طوری روی زمین بیندازید که روی زمین کشیده شود، حال اگر بهمن سقوط کند، گروه امداد با پیداکردن نخ بهمن و دنبال‌کردن فلش به مصدوم می‌رسند.
اگر بهمن آمد
هنگام وقوع بهمن، همه تجهیزات مخصوصا اشیای فلزی و بُرنده را از خود دور کنید. به محل‌های امن فرار کنید، یعنی به‌صورت شنا خود را روی بهمن بیاورید و به طرف بالا و سمت چپ یا راست فرار کنید. به سمت عوامل بازدارنده (مثل سنگ‌ها، درختچه‌ها و…) حرکت کنید. اگر مقدور بود قبل از فرو رفتن در زیر برف، وسایلی از خود را به بالا پرتاب کنید تا جست‌وجوگران بتوانند با یافتن آنها مسیر شما را تشخیص دهند. اگر در بهمن فرو رفته‌اید، سعی کنید با کمک دست‌ها، یک پاکت یا کیسه نایلونی را جلوی صورت‌تان قرار دهید. بیشتر مرگ‌ومیر ناشی از بهمن به دلیل خفگی است، لذا ایجاد فضایی برای ورود هوا و نفس کشیدن مهمترین کاری است که می‌توانید انجام دهید.
با هر وسیله‌ای جلوی دهان و بینی خود را بپوشانید. نفس را در سینه حبس کنید، چراکه این کار از ورود ذرات برف و یخ‌زدگی ریه‌ها و خفگی جلوگیری می‌کند. خونسردی خود را حفظ کنید، چراکه در صورت حفظ آرامش، بدنتان قادر به نگهداری انرژی خود خواهد بود و در نتیجه بهتر می‌توانید برای نجات خود تصمیم بگیرید. مسیری را که فرد بهمن‌زده طی می‌کند، با چشم تا زمان پایان بهمن دنبال کنید.
چگونه نجات پیدا کنید؟
یادتان باشد هر قدر کمتر در زیر برف ناشی از بهمن فرو روید، شانس بیشتری برای زنده‌ماندن دارید. باید در بهمن مثل زمانی که در آب هستید، شنا کنید تا خود را به روی سطح بهمن برسانید. پیداکردن نخ بهمن و وسایل فرد و گشتن نواحی پایین‌تر از محل شروع بهمن و حرکت فرد، به یافتن فرد مفقودشده بسیار کمک می‌کند. چون زیر برف همه جا تاریک است و ممکن است که بر اثر سقوط بهمن در زیر برف نتوان تشخیص داد که سمت بالا کدام طرف است، درصورت امکان می‌توان با بیرون‌انداختن آب دهان، جهت را تشخیص داد (خلاف جهت حرکت آب دهان، سمت بالاست).
چگونه باید به کسی که سرما زده شده یا یخ زده است، کمک کنیم؟
منفیِ سی‌وپنج
سرمازدگی معمولا با قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض هوای سرد ایجاد می‌شود، بخصوص اگر با یک باد سرد همراه باشد یا با قرار گرفتن کوتاه‌تر در دمای بسیار سرد رخ دهد. در سرمازدگی رگ‌های خونی محیطی منقبض می‌شوند تا گرمای درونی بدن حفظ شود و هر چند دقیقه رگ‌ها باز شده و خون‌رسانی انجام می‌شود ولی اگر سرما خیلی شدید شود و فرد مدت زیادی در این سرما قرار گیرد بدن برای حفظ اندام‌های داخلی، اندام‌های محیطی را فدای اندام‌های داخلی می‌کند و اندام یخ‌زده در ابتدا دردناک شده و سپس بی‌حس می‌شود. معمولا رنگ اندام رنگ پریده و کبود است. آسیب سرمازدگی میتواند به صورت سطحی یا عمیق طبقه‌بندی شود. بسته به عمق بافت صدمه‌دیده آسیب‌های سرمازدگی ممکن است سطحی و روی پوست یا بافت زیر جلدی باشد، درحالی‌که جراحات عمیق یخ‌زدگی فراتر از بافت زیر جلدی گسترش یافته و شامل (تاندون، عضلات، اعصاب و حتی استخوان) می‌شود. آسیب‌های سرمازدگی سطحی بهتر از آسیب‌های عمیق یخ‌زدگی است.
کاهش دمای بدن
کاهش دمای بدن به کمتر از ٣۵ درجه سانتیگراد هیپوترمی (Hypothermia) است که اغلب به دلیل پوشیدن لباس نامناسب در هوای سرد یا قرار گرفتن در آب سرد به مدت طولانی، در افراد دارای بیماری زمینه‌ای و بی‌خانمان‌ها رخ می‌دهد. این مسأله در اتاق‌های سرد یا با دمای کم نیز امکان وقوع دارد. از آن‌جایی که افراد مسن تغییرات دمایی را کمتر احساس می‌کنند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند، شیرخواران نیز به‌دلیل ناتوانی در تنظیم دمای بدن مستعد هیپوترمی هستند. برای چنین افرادی در خارج از خانه همان‌طور که در زیر توضیح داده شده است
عمل کنید.
علایم و نشانه‌ها در کسی که دچار هیپوترمی شده است
از دست دادن هوشیاری، پوست خیلی سرد و رنگ‌پریده، لرزش، سستی، تحریک‌پذیری، سخنان نامفهوم، تنفس آرام، نبض ضعیف و خواب‌آلودگی است. از بیمار بخواهید فوری فعالیت بدنی خود را متوقف و استراحت کند. در صورت امکان لباس‌های خیس او را دربیاورید و با لباس‌های خشک و گرم عوض کنید. بیمار را با لباس اضافه و پتو به خوبی بپوشانید. در صورت امکان، تقاضای کمک کنید و مکانی را برای حمایت از بیمار در برابر هوا ایجاد کنید. بیمار را در پتو، کیسه‌نجات یا کیسه‌خواب بپیچید. بیمار را روی محلی خشک و با مواد عایق، مانند سرخس یا علف‌های خشک بخوابانید.در صورت امکان، یک نوشیدنی مثل شیر یا کاکائوی گرم به بیمار بدهید. هرگز به او نوشیدنی الکلی ندهید. به او آرامش خاطر بدهید و در صورت نیاز، به آرامی او را حرکت دهید. اگر بیمار را داخل خانه آوردید، فوری لباس خیس او را با لباس خشک و گرم عوض کنید. اگر بیمار جوان و سرحال است و میتواند به تنهایی حمام برود، او را ٢٠ تا ٣٠ دقیقه در وان آب گرم ۴٠-٣٧ درجه سانتیگراد قرار دهید. برای گرم‌کردن بیمار مسن یا کودک شیرخوار، دور او پتو بپیچید. پس از گرم‌کردن بیمار، او را در رختخواب بگذارید و بدن و سرش را به خوبی بپوشانید. به بیمار نوشیدنی گرم، سوپ و غذاهای پرانرژی مانند شکلات بدهید تا گرم‌تر شود. از کیسه آب‌گرم یا پتوی برقی برای گرم‌کردن بیمار استفاده نکنید. با اورژانس تماس بگیرید. تا زمانی که پوست بیمار گرم و رنگ آن طبیعی شود، کنار او بمانید.
یخ‌زدگی
برخورد سرمای شدید در قسمت‌هایی از بدن مانند نوک انگشتان دست و پا باعث یخ‌زدگی (Frostbite) می‌شود و ممکن است همراه با هیپوترمی باشد. درد و سوزش، از دست دادن حس، پوست سفت و سفید، سپس آبی و درنهایت کبود شدن پوست از اصلی‌ترین علایم یخ‌زدگی است.برای کمک به کسی که دچار یخ‌زدگی شده به آرامی هر وسیله سفت و محدودکننده مانند دستکش، چکمه یا هر چیز حلقوی را از اطراف محل آسیب‌دیده خارج کنید. محل آسیب‌دیده را داخل آب‌گرم ٣٩ درجه تا طبیعی‌شدن رنگ پوست بگذارید. محل یخ‌زده را با باند نواری بپوشانید. بین انگشتان بیمار یک پارچه نازک قرار دهید. تا زمان برگشتن رنگ و حس به پوست، محل را بپوشانید. بیمار را به بیمارستان انتقال دهید. محل آسیب‌دیده را به آرامی گرم کنید. به بیمار مایعات گرم بدهید. توجه داشته باشید اگر احتمال یخ‌زدگی دوباره می‌دهید، آن را گرم نکنید. محل آسیب را با برف مالش ندهید. اجازه سیگارکشیدن و راه‌رفتن به او ندهید و در صورت نیاز به راه‌رفتن، پای یخ‌زده بیمار را گرم نکنید. در محل یخ‌زده از کیسه آب‌گرم استفاده نکنید.