چند روزی است تصاویر از بین رفتن حیوانات بر اثر مالچ‌پاشی در خوزستان سروصدای بسیاری به پا کرده، از مارها و پرندگان کشته‌شده تا گیاهان مرده. این منطقه زیستگاه بسیاری از حیوانات از جمله آهو و افعی شاخدار عربی -از گونههای کمیاب و در معرض خطر انقراض- است و به این ترتیب بیش از ۱۱هزار هکتار از شن‌زارهای طبیعی منطقه حفاظت‌شده میشداغ در جنوب‌غربی استان خوزستان که با هدف مقابله با ریزگردها مالچ‌پاشی شده بود، نتیجه‌ای جز آسیب‌های جدی به محیط‌زیست نداشته است.
بر اثر مالچ‌پاشی، تمام گیاهان و جانوران زیر خاک خشک می‌شوند و امکان زیست در منطقه مالچ‌پاشی‌شده برای همیشه از بین می‌رود، همچنین رنگ سیاه مالچ نفتی، ضریب حرارتی زمین را بالا می‌برد و باد گرم ایجاد می‌کند. گفته می‌شود گازی که از مالچ نفتی بلند شده و با وزش باد به هر سو می‌رود، بوی نفت سوخته دارد و استشمام آن سرطان‌زاست.
پس از دهه 80 و شروع خشکسالی‌های گسترده که هر‌سال اوضاع را بدتر از سال قبل می‌کرد، موافقان و مخالفان مالچ‌پاشی هم صف‌آرایی کردند. کارشناسان موافق برای مالچ‌پاشی از تحقیقات علمی برای موافقت بهره‌مند می‌شوند، ولی دلسوزان محیط‌زیست بیشتر بر پایه دیده‌های عینی خود نظر می‌دهند. یکی دیگر از مسائل مطرح‌شده در این زمینه حفاظت و صیانت از حق‌آبه تالاب‌های استان خوزستان است؛ فعالان حوزه محیط‌زیست خوزستان بر این باورند که اگر حق‌آبه تالاب‌ها رعایت و از خشک‌شدن بیشتر آنها جلوگیری شود، قطعا شاهد کاهش بیابان‌زایی و همچنین کاهش وقوع پدیده ریزگردها خواهیم بود و مالچ مواد نفتی است که به غیر از ضرر فایده دیگری ندارد و به‌طورحتم حیات را در زیست‌بوم‌ها نابود می‌کند.
این درحالی است که محمدرضا گنجی، مدیرکل اسبق تثبیت شن و بیابان‌زدایی سازمان جنگل‌های کشور با تاکید بر این‌که هیچ مورد مضری در مالچ‌پاشی دیده نشده است، می‌گوید: «مالچ ماده‌ای آروماتیک است که باید فاقد اسانس، مواد مضره و زیان‌آور باشد که از این ویژگی‌ها می‌توان استنباط کرد که مالچ اثر زیست‌محیطی خطرناکی را ایجاد نمی‌کند و حداقل ۵۰۰هزار هکتار پوشش گیاهی با مالچ‌پاشی در کشور ایجادشده که ضمن رونق کشاورزی منجر به کاهش مهاجرت افراد بومی هم شده است.»
ریگ‌پاشی به جای مالچ‌پاشی
پیش از این پرویز کردوانی، پدر علم کویرشناسی ایران با اشاره به 11 دلیل برای حذف مالچ نفتی در طرح مقابله با ریزگردها گفته بود: «هزینه بالا، جلوگیری از هدررفتن سرمایه ملی، افزایش ضریب حرارتی، از بین رفتن جانوران و گیاهان عرصه، ایجاد بوی تعفن، سرطان‌زایی، اتلاف آب، نفوذناپذیر شدن خاک، ممانعت از تردد روی عرصه‌های مالچ‌پاشی‌شده و عمر کوتاه مالچ معایب این ماده هستند.» او همچنین درباره نظریه پاشیدن ریگ در کانون‌های ریزگرد که چند سال پیش مطرح کرده است، افزود: «پاشیدن ریگ روی کانون‌های گردوغبار هزینه بسیار کمتری دارد و عوارض جانبی مالچ نفتی را نیز به همراه ندارد، علاوه بر این می‌توان نقش‌ونگارهایی روی آن طراحی کرد و به‌عنوان تفریحگاه مورد استفاده قرار داد. تاکنون طرح پاشیدن ریگ روی کانون‌ها حتی به صورت تحقیقات انجام نشده و لازم است مسئولان برای رد یا اثبات این نظریه حداقل صد هکتار را به صورت پایلوت اجرا کنند.»