آغاز و پایان خلافت امویان که شروعش با معاویه پسر ابوسفیان بود و انتهایش با مروان بن محمد، 89‌سال بیشتر به طول ‏نینجامید و حکومتی که معاویه با خون جگر برپا کرد عمرش حتی به یک قرن نیز نرسید. قیام ابومسلم خراسانی که نتیجه آن ‏به قدرت رسیدن آل عباس (منتسب به عباس بن عبدالمطلب عمومی پیامبر گرامی اسلام) بود طومار حکومت بنی‌امیه را در ‏سال 132 هجری در هم پیچید تا نخستین خلیفه عباسی با نام «ابوالعباس سفاح» در مسجد کوفه خطبه خلافت به نام خود ‏بخواند. عباسیان اما بر خلاف بنی‌امیه قاچ زین حکومت را سفت چسبیدند و به مدت 508‌سال بر ممالک اسلامی حکم راندند. ‏اگر نبود ظهور مغول در شرق آسیا و لشکرکشی چنگیز برای فتح سرزمین‌های غربی، شاید طول عمر این خلافت از 5 قرن ‏نیز فراتر می‌رفت.‏
قدرت‌هارون، شکوه بغداد
امروز مصادف است با سالروز انقراض خلافت عباسیان که 761‌سال پیش در چنین روزی، برابر 20 فوریه 1258 ‏میلادی در بغداد حادث شد. در این روز المستعصم بالله آخرین خلیفه عباسی به فرمان هلاکوخان مغول کشته شد تا سلسله ‏عباسیان پس از ظهور 37 خلیفه پایان یابد. عباسیان در بدو امر با شعار گرفتن انتقام اهل بیت پیامبر از آل امیه قدم به میدان ‏گذاشتند اما بعد از در آغوش گرفتن شاهد موفقیت خود به بزرگترین دشمنان آل علی تبدیل شدند تا جایی غیبت امام عصر ‏‏(عج) در زمان پانزدهمین خلیفه عباسی یعنی المعتمد اتفاق افتاد. عباسیان اوج قدرت خود را در دوران‌هارون الرشید پنجمین ‏خلیفه عباسی تجربه کردند و در طول حکومت خود شهرهای بسیاری را به‌عنوان پایتخت دولت خود برگزیدند، از بغداد و ‏مرو و سامرا گرفته تا رقه و کوفه و انبار، هرچند که بغداد را باید پایتخت اصلی خلافت‌شان به شمار آورد. ‏
نمدمالی آخرین خلیفه عباسی
المستعصم آخرین خلیفه عباسی از 1242 تا 1258 میلادی خلافت را برعهده داشت و بد اقبالی‌اش این بود که هلاکوخان بعد ‏از ویران ساختن قلعه‌های اسماعیلیه به اشاره وزیرش خواجه نصیرالیدن طوسی متوجه بغداد و عباسیان شد. به واقع در این ‏برهه از تاریخ عباسیان دیگر قدرت چندانی در جهان اسلام نداشتند و خلافت بیشتر عنوانی تشریفاتی بود، اما باز با همه این ‏احوال تا خلیفه در بغداد بر سریر قدرت بود مغولان نمی‌توانستند داعیه سیادت بر سرزمین‌های مسلمانان را داشته باشند پس ‏خلع خلیفه را نخستین هدف خود قرار دادند و هلاکوخان به سرانجام رساندن این ماموریت را برعهده گرفت. لشکریان مغول ‏در پی امتناع المستعصم از تسلیم، بغداد را محاصره کرده و پس از مدتی وارد شهر شدند. هلاکو برای کشتن المستعصم دو ‏دل بود و برخی خرافات مبنی بر پایان جهان در صورت کشته شدن خلیفه او را می‌ترساند، پس به پیشنهاد یکی از وزرایش ‏المستعصم را داخل نمد گذاشته و نمدمالی کردند. قرار بر این شد هنگام نمدمالی اگر اوضاع جو و کواکب به هم ریخت دست ‏از نمدمالی بردارند و در غیراین صورت کار را تا خارج شدن روح از بدن خلیفه ادامه دهند که درنهایت نیز چنین شد.‏