آیدا پیغامی روزنامه‌نگار
داستان به چند روز قبل و انتشار عکسی در صفحه لایی یکی از روزنامه‌های پر تیراژ کشور باز می‌گردد. ظاهرا یکی از عکاسان جوان در صفحه عمومی توییترش عکسی را به اشتراک می‌گذارد. چند وقت بعد همین عکس بدون اجازه و بدون ذکر نام کامل عکاس و فقط با آوردن نام اکانت توییتری‌اش، در یکی از صفحه‌های لایی آن روزنامه منتشر می‌شود. عکاس جوان بعد از دیدن این عکس به مدیر مسئول روزنامه اعتراض می‌کند اما با برخورد خوبی مواجه نمی‌شود.
با شرح این موضوع ممکن است این سوال پیش‌آید که چطور می‌توانیم عکسی را در رسانه خود منتشر کنیم و در عین حال حق عکاس (صاحب اثر) را هم رعایت کنیم. برای بهتر متوجه شدن این موضوع لازم است گریزی به چند ماده قانونی بزنیم. مطابق ماده یک قانون مولفان و مصنفان و هنرمندان «به مولف و مصنف و هنرمند
«پدید آورنده» و به آن‌چه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار آنان پدید می‌آید بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان یا ظهور یا ایجاد آن به کار رفته «اثر» اطلاق می‌شود.» مطابق ماده 2 این قانون، اثر عکاسی از موارد مورد حمایت قانون مولفان و مصنفان و هنرمندان است. از این 2 ماده می‌توان نتیجه گرفت که باید برای عکاس و اثر او احترام قایل شد. بنابراین اگر رسانه‌ای بخواهد از اثر عکاس استفاده کند ملزم به رعایت نکاتی است، زیرا در غیراین‌صورت عکاس می‌تواند با استناد به ماده 23 قانون مولفان، مصنفان و هنرمندان از رسانه شکایت کند. مطابق این ماده قانونی«هرکس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدیدآورنده بدون اجازه او یا عامداً به شخص دیگری غیراز پدیدآورنده نشر یا پخش یا عرضه کند به حبس تادیبی از شش ماه تا سه‌سال محکوم خواهد شد.» پس ما به‌عنوان کسی که می‌خواهیم از اثری استفاده کنیم ابتدا باید از پدیدآورنده آن اجازه کسب کنیم. خواه آن اثر عکس باشد، خواه بریده‌ای از فیلم یا نوشته، فرقی در اجازه گرفتن ما نخواهد داشت.
اما سوالی که امکان دارد برای برخی از مخاطبان به وجود آید این است که عکاس اثر خود را در صفحه عمومی توییترش منتشر کرده و همین کار او یعنی به همه اجازه داده که از این عکس استفاده کنند. از طرفی هم روزنامه‌ای که این عکس را منتشر کرده نام جایی که عکس را از آن برداشته ذکر کرده، ولی برای انتشار آن اجازه‌ای از عکاس نگرفته است. در پاسخ به این سوال باید دو نکته را یادآور شد. نخست آن‌که وقتی ما به یک نمایشگاه عکاسی یا نقاشی می‌رویم از هر اثری که خوشمان بیاید آن را برنمی‌داریم و از نمایشگاه خارج نمی‌شویم، آن هم به این بهانه که عکاس یا نقاش وقتی نمایشگاه عمومی برگزار کرده، پس به ما اجازه داده که آن اثر را برداریم. کاری که در این مواقع انجام می‌دهیم این است که برای داشتن آن اثر، ابتدا صاحب اثر را می‌بینیم، قیمت عکس را می‌پرسیم، هزینه را پرداخت می‌کنیم و آن اثر را همراه با امضای صاحب اثر می‌خریم. اینستاگرام، توییتر، فیس‌بوک و هر شبکه مجازی دیگر هم مانند همین نمایشگاه هستند و منتشر کردن یک اثر به وسیله صاحب اثر به معنای برداشتن بدون اجازه پرداخت نکردن هزینه آن نیست. در مورد نکته دوم هم باید به ماده 23 قانون مولفان، مصنفان و هنرمندان رجوع کنیم، زیرا قانون به صراحت در مورد آن توضیح داده است. بنابراین اگر قرار است رسانه‌ای از عکس یا اثر فردی استفاده کند، ابتدا باید از پدیدآورنده اجازه بگیرد زیرا نمی‌تواند اثر را بدون اجازه صاحب آن منتشر کند.
به این ترتیب رسانه‌ها برای استفاده از اثر دیگران راه بسیار ساده‌ای را باید طی کنند. ابتدا صاحب اثر را پیدا کنند و موضوع را با او در میان بگذارند. اگر صاحب اثر برای انتشار اثرش مبلغی را درخواست کرد، پرداخت کنند. اگر هم مبلغی را نخواست که هیچ. درنهایت می‌توانند با طی کردن این مراحل از صاحب اثر اجازه کسب کنند. به همین راحتی!