راضیه زرگری| باران‌های بهاری به ناگهانی و غیرمنتظره بودن و در عین حال غافلگیرکننده بودنشان معروف هستند. فصل بهار به‌ویژه روزهای ابتدایی سال شاید از نظر آب و هوایی دچار نوعی بلاتکلیفی باشد؛ نه سرد است و نه گرم. همین است که هوای بهار به دلپذیری معروف است. در عین این‌که هوا رو به گرمی می‌رود اما هنوز اثرات زمستان کم و بیش باقی است. قدیمی‌ها حتی یک ضرب‌المثل هم در این رابطه دارند که هوای بهار دزد است و در بهار مراقب سلامتی‌تان باشید. باران‌های بهاری دقیقا همان غافلگیری است که می‌تواند هوای گرم و دلپذیر بهاری را در عرض چند دقیقه به یک هوای سرد تبدیل کند. پس یکی از مهمترین نکته‌هایی که باید در فصل بهار و به‌ویژه سفرهای نوروزی در خاطر داشته باشیم توجه به وضع آب و هوا و همراه داشتن وسایل ضروری مواجهه با بارش‌های بهاری است. از بارش‌های پراکنده گرفته تا وقوع سیلاب بر اثر باران‌های شدید، احتمالاتی است که مسافران نوروزی باید به آن دقت کنند. نکته‌های آموزشی در این موضوع زیاد است به همین دلیل با امیرحسین خسروی، کارشناس کمک‌های اولیه و امدادونجات جمعیت هلال‌احمر گفت‌و‌گو کرده‌ایم. او معتقد است کشور ما در معرض سوانح و حوادث طبیعی و غیرطبیعی متعددی است، شرایط اقلیمی ما و نیز تاریخچه سوانح رخ داده در طول زمان، نشانگر لزوم افزایش آمادگی و‌توانمندی مردم است، مطالعات انجام شده در سال‌های قبل نشان‌دهنده درصد بسیار پایین آمادگی همگانی برای مقابله با سوانح است گرچه حتی بدون توجه به نتیجه مطالعات انجام شده نیز این عدم آمادگی به وضوح مشخص است، همه ما باید به این باور برسیم که در معرض خطر حوادث هستیم. توصیه و درخواست او از مردم شرکت در کلاس‌های کمک‌های اولیه و آمادگی در مخاطرات جمعیت هلال‌احمر است، این کلاس‌ها اطلاعات و دیدگاه خوبی در مواجهه با حوادث به فراگیران می‌دهد، نکاتی که دانستن آنها می‌تواند در زمان وقوع حادثه، آثار و خسارات زیانبار احتمالی را کاهش دهد.
ماجراجویی نکنیم، سیل تماشایی نیست
اگر غافلگیر شدیم تکلیف چیست؟ اگر در میان راه با بارش ناگهانی مواجه شدیم، چه باید کرد؟ در چه موقعیت‌هایی مستقر و از چه مکان‌هایی دوری کنیم؟ نخستین نکته دور شدن از محل خطر است، اگر در خودرو هستیم به سمت نقاط مرتفع رانندگی کنیم و از مناطق پست، حاشیه رودخانه‌ها و دره‌ها فاصله بگیریم، اگر در کوه یا طبیعت هستیم هم به سرعت به سمت مناطق مرتفع ادامه مسیر دهیم. در صورت گیر کردن خودرو یا شرایطی که امکان فرار با خودرو وجود ندارد، خودرو را رها کرده و به سمت مناطق امن و مرتفع حرکت کنیم. درصورتی که به هنگام وقوع سیل درحال رانندگی هستید، مراقب پیچ‌هاي جاده، شیب‌ها و سیم‌هاي برق باشید. توجه داشته باشید که ترمز خودرو در آب کار نمی‌کند، بنابراین با دنده سنگین حرکت کنید. در زمان بارش‌هاي شدید از استقرار در مسیر حرکت آب، رودخانه و نهرها پرهیز کنید. این مناطق می‌تواند به سرعت در اثر سیل تحت‌تأثیر قرار گیرد و فرصت کافی براي توجه به هشدار در این مناطق وجود ندارد. در مناطق سیل‌خیز، لازم است مردم منطقه با سامانه‌هاي هشدار اولیه آگاه باشند. منظور از هشدارهاي اولیه مخاطرات این است که خانواده باید از حوادثی که آنها و محله آنها را تهدید می‌کند، آگاه باشند. این هشدارها می‌تواند به شکل صوتی (آژیر و ...) یا دیداري یا اخبار صداوسیما باشد.
فیلمی بسیار تأمل‌برانگیز مدتی قبل در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، خودرویی که برای تماشای سیل به رودخانه نزدیک می‌شود، ناگهان گرفتار سیل شده و تا جایی که اطلاع دارم سرنشینان آن جان خود را از دست می‌دهند، این یکی از مشکلات بسیار بزرگ ما در حوادث و سوانح است، تماشاچیانی که هم خود را در معرض خطر قرار می‌دهند و هم شانس نجات یافتن آسیب‌دیدگان توسط گروه‌های امدادی را با ازدحام در محل حادثه کاهش می‌دهند. به‌عنوان یک توصیه و درخواست در هیچ حادثه‌ای اگر کمکی از دستمان ساخته نیست، تماشاچی صحنه حادثه نباشیم. معمولا بهترین کمکی که رهگذران یا خودروهای عبوری می‌توانند بکنند اطلاعرسانی صحیح و دقیق به نیروهای امدادی است.
حواستان به آخرین وضع آب و هوایی باشد
يكي از مخاطرات سفرهاي نوروزي بارش‌هاي بهاري است. بهتر است بدانیم مردم قبل از سفر بايد در مورد آب و هوا چه نکته‌هایی را در نظر بگیرند. به‌عنوان قاعده‌ای کلی برای برنامه‌ریزی هر سفر توجه به وضع آب و هوا نکته‌ای بسیار ضروری است. این موضوع درخصوص گلگشت‌ها یا سفرهای طبیعت‌گردی اهمیت بیشتری دارد. خوشبختانه هم از طریق اینترنت و هم از طریق رادیو و تلویزیون دسترسی به وضع آب و هوایی مناطق مختلف کشور فراهم است. پس نخستین توصیه، بررسی وضع آب و هوا و برنامه‌ریزی براساس آن است، ضمن آن‌که بارش‌های بهاری ناگهانی را هم باید مورد توجه قرار داد. با این همه، احتمال وقوع حادثه را همواره باید مد نظر قرار دهیم؛ به‌عبارتی همواره برای برنامه‌ریزی سفر اقدامات احتمالی در موقع بروز حادثه را نیز باید مورد توجه قرار داد.
در کوله‌پشتی‌مان چه بگذاریم
همراه داشتن وسایلی از خوراکی گرفته تا لباس و لوازم ارتباطی مناسب در سفرهایی که احتمال بارش‌های زیاد وجود دارد، ضروری است.
کیف کمک‌های اولیه
آب
غذای کنسروی
لباس گرم اضافه
رادیو با باتری
چراغ‌قوه با باتری
سوت
طناب
پتوی نجات
کبریت و قرص سوخت که به خوبی ضدآب شده باشند
چاقو
این وسایل را در یک کیف یا کوله‌پشتی قابل حمل و تا حد امکان ضدآب قرار دهیم. ضمنا همراه داشتن یک چوب دستی بلند هم حتما کمک‌کننده خواهد بود.
مراقب آلودگی آب باشید
در امان ماندن از باران‌های سیل‌آسا و جان سالم به در بردن از این بحران، یک وجه ماجراست. بعد از سیل مواردی وجود دارد که بسیار مهم هستند؛ مثل دسترسی به آب سالم و بهداشتی. می‌توان از طریق رادیو و سایر رسانه‌های جمعی، اطلاعاتی راجع به مکان‌های دسترسی به آب سالم و بهداشتی به دست آورد. از نوشیدن آب سیل خودداری شود. آب شرب ممکن است با نفت، گازوییل و فاضلاب آمیخته و آلوده شود. علاوه بر این، آب ممکن است به جریان برق اتصال پیدا کرده و خطرساز شود، بنابراین نباید با آن تماس پیدا کرد. از آب‌های درحال حرکت باید دوری شود و مراقب مناطقی بود که آب سیل در آن‌جا جمع شده است، زیرا احتمال دارد جاده به علت وزن حتی یک خودرو دچار نشست شود. نباید سیم‌‌های سقوط‌کرده برق را لمس کرد. موضوع باید فورا به اداره برق اطلاع داده شود. فقط زمانی باید به خانه برگشت که مقامات مسئول اعلام بی‌خطری کرده باشند. اگر ساختمانی در محاصره سیلاب قرار گرفته باشد، نباید به آن‌جا برگشت و هنگام برگشت به داخل خانه، احتیاط کامل رعایت شود، ممکن است در هر جایی از ساختمان (مخصوصا فونداسیون آن) خللی ایجاد شده باشد. در نخستین فرصت باید امکانات آسیب‌دید‌ه ساختمان تعمیر شوند. سیستم آسیب‌دید‌ه فاضلاب برای سلامتی بسیار خطرناک است.
در مواجهه با سیلاب چه باید کرد؟
تا حد امکان با آب سیل تماس نداشته باشیم، احتمال وجود مار و خزندگان به علت خراب‌شدن خانه‌هایشان، آلودگی به مواد شیمیایی و فاضلاب، احتمال برق‌گرفتگی به دلیل پاره‌شدن کابل‌های برق و... از جمله خطراتی هستند که می‌توانند مشکل‌ساز شوند. نکته دیگر عدم نوشیدن آب‌هایی است که بسته‌بندی مناسب و مقاوم نداشته‌اند، این ممنوعیت شامل آب باقیمانده در شیرهای آب هم می‌شود. در صورتی که مجبور شدیم از میان سیل عبور کنیم، ضمن توجه به این نکته که آب جاری سیل حتی با عمق بسیار کم می‌تواند تعادل فرد را بر هم زده و او را با خود ببرد، حتما برای جلوگیری از سقوط در گودال‌ها یا کانال‌هایی که از آب پر شده‌اند با یک چوب دستی مسیر عبور خود را کنترل کنیم. در حدود ۳۰ سانتیمتر آب سیل می‌تواند تعادل خودرو را برهم‌زده و ایجاد حادثه کند؛ لذا در صورتی که مجبور هستیم با خودرو از سیل عبور کنیم، اولا از دنده سنگین استفاده کنیم و ثانیا در صورت گیرکردن خودرو یا شرایط خطرناک به جای تلاش برای رهاسازی خودرو به دنبال راهی برای دورشدن خودمان از محل خطر باشیم و تا زمان اعلام وضعیت عادی از طریق رادیو یا بلندگوها در محل امن خود بمانیم.
اگر در محل سکونت با خطر سیلاب مواجه شویم
علاوه‌بر نکته‌های حین سفر، اگر در مناطق گردشگری به صورت ناگهانی با خطر سیلاب مواجه شویم، مهمترین نکته قطع‌کردن وسایل برقی و منتقل‌کردن اثاثیه قابل حمل به طبقات بالای خانه است. برای رعایت احتیاط می‌توانید جریان کلی برق محل سکونت خود و شیر گاز را ببندید تا از آتش‌سوزي احتمالی و یا انفجار پیشگیري کنید. وقوع سیل بسیار سریع‌تر از آن است که شما تصور می‌کنید؛ بنابراین به‌سرعت به مناطق مرتفع محله خود و یا طبقات بالای خانه، هتل یا ویلا بروید و بعد از وقوع سیل قبل از ورود به منزل از استحکام سازه‌اي آن مطمئن شوید. زمانی به منزل خود بازگردید که مسئولان محلی شرایط عادي را اعلام کنند که اکنون شرایط براي بازگشت شما امن است؛ به علاوه قبل از ورود به منزل از نبود خطر برق گرفتگی، انفجار، آلودگی با فاضلاب و... مطمئن شوید و پس از فروکش‌کردن سیل و سیلاب، سریعا پاکسازي خانه و محل سکونت خود اقدام کنید و دقت داشته باشید پس از سیل احتمالی شیوع بیماري‌هاي عفونی مانند عفونت دستگاه گوارش ناشی از انواع میکروب‌ها وجود دارد؛ پس به بهداشت فردي، عمومی، آب و غذا توجه ویژه کنید.
مکانی را برای سفر حذف نکنید، فقط حواستان به هشدارها باشد
چه مناطقی را بهتر است از لیست مقصدهای خود در روزهای ابتدای بهار حذف کنیم. اصولا این تصمیم درست است که به واسطه احتمال بارش باران یا سیلاب، قید مقصد مورد نظرمان را بزنیم؟ توصیه‌های ایمنی تا زمانی رعایت می‌شوند که موجب سختی و مشکل نشوند، از این‌رو شاید توصیه به حذف برخی مقاصد سفر در ایام نوروز چندان توصیه مقبولی نباشد، اما با قاطعیت می‌توان توصیه کرد که هنگام ورود به رود، دره‌ها، مسیل‌ها، بستر رودخانه و مناطقی از این دست ضمن این‌که به تابلوهای هشداردهنده و همچنین اطلاعیه‌های هواشناسی توجه می‌کنیم، ابری‌شدن هوا حتی به مقدار کم و نیز احتمال بارش در بالادست را جدی بگیریم، گاهی ممکن است در حالی که اطراف ما بارشی وجود ندارد یا حتی ابری دیده نمی‌شود، در بالادست رودخانه بارش‌های بهاری موجب جاری‌شدن سیل و ایجاد حادثه شود.پس بهتر است نکته‌های کاربردی در این مکان‌ها را در نظر بگیریم؛ مثلا این‌که به طور جدی از قدم زدن یا رانندگی در جریان آب خودداري کنیم. جریان سیلاب به ارتفاع 15 سانتیمتر به دلیل سرعت بالا می‌تواند تعادل یک فرد بالغ را برهم‌زده و وي را غرق کند. تنها وجود جریان آب به ارتفاع 60سانتیمتر می‌تواند خودروي شما را با خود جابه‌جا کند. در زمان وقوع سیلاب، هرگز به تنهایی در این مسیرها تردد نکنید. در صورت وجود احتمال سیل برق‌آسا، فورا به مناطق مرتفع حرکت کنید. سیل برق‌آسا نخستین علت مرگ‌هاي ناشی از مخاطرات آب‌وهوایی است. در صورتی که آب ناشی از سیل، خودروي شما را دربرگرفته، ولی این آب در حال حرکت نیست، خودرو را رها کرده و به مناطق مرتفع بروید.