پولاد امین| وقتی یکی از خبرنگاران قدیمی عرصه موسیقی در توییتر نوشت که «با اعلام رسمی، از این پس تبلیغات پیامکی (ستاره فلان مربع) به‌طور کامل در برنامه‌های صداوسیما ممنوع شد و هیچ برنامه تلویزیونی مجاز به این‌گونه تبلیغات نیست. برنامه‌های روی آنتن تا اتمام این سری مجاز به استفاده از این تبلیغات هستند و در دوره جدید ملزم به حذف این نوع تبلیغاتند» به‌نظر می‌رسید که چنین ممنوعیتی شایعه‌ای بیش نباشد. هرچه باشد در این چند وقت اخیر این سامانه‌ها اسپانسر تقریبا تمام برنامه‌های تلویزیون بوده‌اند. نباید فراموش کرد که همین چند وقت پیش یکی از این شرکت‌ها که به‌نام توسکا شناخته می‌شود، مدعی شده بود که هزینه کامل ساخت ۷۹ برنامه تلویزیونی ازجمله برنامه‌های پربیننده‌ای چون خندوانه، برنده‌باش، کودک‌شو، فرمول یک، نود، حالا خورشید، به خانه برمی‌گردیم، عصر جدید، تب‌تاب، ماه عسل، ستاره‌ساز، فوتبال‌های داخلی و خارجی و... را می‌پردازد و بنابراین حذف ستاره- مربع‌ها می‌توانست به‌معنای قطع کردن منابع رزق اغلب برنامه‌های تلویزیون باشد.
اما خیلی زود معلوم شد که این شایعه واقعیت دارد و «ستاره- مربع»ها از این پس جایی در صداوسیما نخواهند داشت. عامل حذف این کدهای دستوری هم جایی نبود مگر خود شرکت توسکا؛ که بعد از رسوایی پیش‌آمده در نظرسنجی جشنواره جام جم در بیانیه‌ای عنوان داشت که «تبلیغ خدمات ارزش افزوده از حیطه فعالیت‌های این شرکت خارج و در کوتاه‌مدت محدود به برخی برنامه‌هایی خواهد بود که تولید و ساخت آنها از قبل جهت ایام نوروز صورت گرفته است.» این بیانیه بعد از آن‌که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به این‌که «ستاره - مربع‌ها تبدیل به قمارخانه‌های آنلاین شده‌اند» از صداوسیما بابت در اختیار قرار دادن تمام ظرفیتش به این کدهای دستوری انتقاد کرد، صادر شد.
اما خیلی وقت بود که معلوم بود اتفاقی در این زمینه رخ خواهد داد. یعنی درست از زمانی‌که مشكلات مالي صداوسيما باعث اتخاذ روش‌هایی جدید براي درآمدزايي از تبليغات شده؛ و این نیز باعث شده بود تلویزیون یک‌سره به تسخیر ستاره- مربع‌ها درآید، انتقادات تندوتیز و واکنش‌های پررنگی در این مورد مطرح شده بود. به‌خصوص در ماه‌های اخیر که تقریبا همه مجری‌های تلویزیون مجبور شده بودند به تبلیغ برای اپلیکیشن‌های پرداخت مالی؛ حتی عادل فردوسی‌پور هم به اجبار وارد این بازی شده بود و این نشان می‌داد گستره نفوذ این سامانه‌ها تا کجا رسیده است.
در واکنش به چنین نفوذی بود که تحرکات مخالفان این شیوه درآمدسازی در ماه‌های اخیر شدت گرفت. وقتی در حوالی نوروز امسال یکی از رسانه‌ها خبر داد که چند تن از مراجع تقلید همچون آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله نوری همدانی و آیت‌الله شبیری زنجانی درآمد حاصل از ستاره- مربع‌ها را جایز ندانسته‌اند؛ معلوم شد که مخالفان این رویه برای متوقف کردن روند نفوذ ستاره- مربع‌ها پاشنه‌ها را ورکشیده و آستین‌ها را بالا زده‌اند.
اما این‌که چگونه این کدهای دستوری زیر ذره‌بین رفتند، به ماجرای تقلبی که در رأی‌گیری جشنواره جام جم علیه عادل فردوسی‌پور انجام شد، بازمی‌گردد. بعد از افشای این ماجرا؛ زمانی‌که محمدجواد آذری جهرمی در توییتی دستکاری آرای مردم را تأیید کرد و در ادامه هم خبر داد که مقصر این اتفاق شناسایی شده و در اختیار مراجع ذیصلاح قرار گرفته است، برخورد با کدهای دستوری که تا همین اواخر در تلویزیون جولان می‌دادند، کلید خورد. ماجرایی که با انتقادات گسترده چهره‌های سیاسی و فرهنگی مختلف به رویه صداوسیما و تشبیه روند پولسازی این شرکت‌ها به بلیت‌های بخت‌آزمایی پیش از انقلاب تشدید و تسریع شد.
حالا این‌که سرنوشت بسیاری از برنامه‌های پربیننده تلویزیون چه خواهد شد؛ موضوعی است که تا چندی دیگر مشخص می‌شود. البته گفته شده که برنامه‌های روی آنتن تا اتمام این سری مجاز به استفاده از این تبلیغات هستند، اما این‌که این برنامه‌ها در سری‌های آتی‌شان برای درآمدسازی باید به‌چه راهی روی آورند، موضوعی است که می‌تواند آینده شماری از برنامه‌های تلویزیون را با تردید مواجه کند.
البته مروری حتی گذرا بر برنامه‌های تلویزیونی در روزهای اخیر نشان از تغییر سیاست‌های اسپانسرینگ برنامه‌های تلویزیون دارد. آنهایی که در تعطیلات نوروز برنامه‌ها را دنبال کرده‌اند، می‌توانند گواهی دهند که در برنامه‌هایی که به‌تازگی ساخته شده، ستاره- مربع‌ها جای خود را به اپلیکیشن روبیکا داده‌اند. این خود البته انتقادات دیگری را به‌وجود آورده است. درواقع منتقدان این قضیه معتقدند که جایگزینی روبیکا با ستاره- مربع‌های معروف نشان از این دارد که مدیران و مسئولان مالی صداوسیما از کمترین خلاقیتی در زمینه درآمدسازی بی‌بهره‌اند و تنها قادر به تکرار آموخته‌ها و راه‌های آزموده‌شده هستند. چنین می‌شود که می‌بینیم با افزایش انتقادات به سیطره ستاره- مربع تنها اتفاقی که رخ می‌دهد جایگزینی روبیکا با کدهای دستوری است. یعنی؛ تا دیروز تلویزیون پر بود از «ستاره فلان مربع» و امروز هم همان روند را شاهدیم و تنها تغییری که رخ داده جایگزینی روبیکا با آن کدهاست. کافی است کانال‌ها را مرور کنیم تا ببینیم خداداد، رامبد جوان، میثاقی، پژمان بازغی و ده‌ها چهره و برنامه‌ساز دیگر چگونه روزی چندبار این اپلیکیشن را تبلیغ می‌کنند.