وحشت مردم مصیبت‌زده از شکستن سدهای بزرگ خوزستان موضوعی است که بهانه خوبی به دست شایعه سازها داده است و آنها هر روز خبر جعلی تازه‌ای درباره احتمال شکسته شدن یکی از سدهای استان می‌سازند. چند روز اخیر نوبت به سد کرخه رسیده و شهرها و روستاهای پایین دست این سد را به تب و تاب انداخته است. درحالی‌که تمام مسئولانی که به نحوی از وضعیت سد کرخه خبر دارند بارها بر استقامت آن تأکید و اوضاع را تحت کنترل اعلام کرده‌اند. از آن طرف خیلی از کارشناس‌ها درحالی‌که با مردم سیل‌زده همدردی می‌کنند، می‌گویند که نمی‌توان چشم بر فواید پر شدن مخزن سد کرخه بست.
حال سد کرخه کمی قبل از شروع بارش‌های اخیر هم بهتر از چند‌سال گذشته بود تا جایی که مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه در آخرین روزهای‌سال گذشته با خوشحالی خبر از افزایش 95درصدی ظرفیت سد داده و گفته بود: «2 میلیارد و 454 میلیون متر مکعب به مخزن سد کرخه اضافه شده است.» حالا اگر این خبر را با خبری که دیروز مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران داده است، مقایسه کنیم می‌توانیم به درک درستی از اتفاقی که برای مخزن سد کرخه افتاده است، پی ببریم. او گفته: «تشدید بارندگی‌های اخیر موجب شده تا ۸.۵میلیارد مترمکعب سیلاب وارد مخزن سد شده و با کسر مقدار آب خارج شده از سد، ذخیره فعلی کرخه به بیش از ۶میلیارد مترمکعب برسد که این رقم حدود ۳۴ برابر سد کرج است.»
نعمت ماندگار است؟
هیچ کس نمی‌تواند حجم خرابی که سیلاب اخیر در کشور ایجاد و خسارتی که به مردم و دولت وارد کرده است را نادیده بگیرد، اما خیلی‌ها می‌پرسند بعد از این همه خرابی می‌توان به تأثیر حجم بارش‌ها بر وضع خشکسالی کشور دل بست؟ مثلا پر شدن مخزن سد کرخه یک اتفاق خوب پایدار است؟ محمد درویش، فعال محیط زیست، کویرشناس و عضو هيأت علمي موسسه تحقيقات جنگل‌ها در ایران در جواب این سوال‌ها می‌گوید: «قطعا خسارت‌های سیل بسیار زیاد بوده، اما حالا ما می‌بینیم که بارش‌ها باعث شده بعد از مدت‌ها تالاب‌های ما آبگیری شوند، و وضع تالاب هورالعظیم، تالاب شادگان، بامدژ، میانگران و شینبا در استان خوزستان در بهترین شرایط خودشان قرار بگیرند. تالاب حله در استان بوشهر هم به‌طور کامل آبگیری شده است. ظرفیت سدها به حداکثر خودشان رسیده و این یعنی حداقل تا چند‌سال آینده بسیاری از مشکلاتی که خوزستان با آنها روبه‌رو بوده رفع شده است.»
او در مورد این‌که آیا حجم آبی که پشت سدها ذخیره شده می‌تواند مشکل کمبود آب خوزستان را حل کند، می‌گوید: «حداقل تا چند سال بخش اعظم این مشکل حل شده است. ما در ایران بیش از 50میلیارد مترمکعب سد ساختیم و الان نزدیک به 40میلیارد مترمکعب از این سدها بر اثر این سیلاب‌ها پر از آب است. علاوه بر این بخشی از این آب‌ها به سفره‌های آب زیر زمینی نفوذ می‌کند، در تالاب‌ها ذخیره می‌شود و بخش دیگری از آن نیز وارد خلیج فارس، دریای عمان و دریای مازندران می‌شود و همه اینها می‌تواند به بهبود اکوسیستم‌های دریایی کمک کند و مواد غذایی برای آبزیان فراهم کند، فرآیند تخم‌ریزی موجودات دریایی را تسریع کند و به طبیعت بسیار می‌تواند کمک بکند.»
آب پشت کرخه چقدر می‌ارزد؟
در برخی موارد تبدیل شاخص‌ها به عدد و رقم‌های مالی می‌تواند در روشن شدن ماجرا تأثیر بیشتری داشته باشد. برای همین هم بد نیست نگاهی بیندازیم به اهمیت ریالی آبی که پشت سد کرخه ذخیره شده است. به گفته پرویز فتاح که درحال حاضر رئیس کمیته امداد است و سال‌ها پیش یکی از دست‌اندرکاران احداث سد کرخه بوده است، آب پشت این سد بیش از 3میلیارد دلار ارزش دارد، این یعنی اگر قرار بود برای فوایدی که آب پشت کرخه خواهد داشت پول بپردازیم باید چیزی در حدود 50هزار میلیارد تومان پول پرداخت می‌کردیم. اگر بخواهیم یک مقایسه دیگر هم انجام دهیم، بد نیست میزان مصرف آب شرب مردم خوزستان را با حجم آب پشت سد کرخه مقایسه کنیم. طبق آخرین گزارش‌ها که به‌سال 96 بر می‌گردد مردم خوزستان سالانه چیزی حدود 550میلیون متر مکعب برای مصرف خانگی ازجمله شرب آب مصرف می‌کنند، این یعنی فقط آبی که پشت سد کرخه ذخیره شده حدود 11 برابر مصرف شرب مردم خوزستان است. استان خوزستان به‌عنوان یکی از استان‌های پر روستای کشور که کشاورزی در آن رونق زیادی دارد، سالانه برای کشاورزی به حدود 11میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد یعنی اگر خوزستان هیچ بارش، سد، رودخانه، تالاب و... دیگری نداشته باشد آب ذخیره شده پشت سد کرخه به تنهایی نزدیک به 60درصد نیاز کشاورزی استان را تأمین می‌کند. در نهایت می‌توان گفت که همه آن چه درباره گنجینه ذخیره شده پشت سد کرخه گفته شد، یک طرف و نقش نجات بخش این سد در مهار سیلاب و کاهش خسارت‌های آن یک طرف دیگر. خیلی از کارشناسان در روزهای گذشته اعلام کرده‌اند که اگر این سازه عظیم انسانی نبود، معلوم نبود که بارش‌ها و حجوم آب از استان‌های شمالی چقدر بیشتر می‌توانست خسارت به بار بیاورد.