آن روزی که غایرخان حاکم شهر اترار به طمع تصاحب اموال بازرگانان اهل مغولستان اتهام جاسوسی به آنها بست و همه را از دم تیغ گذراند، قطعا به فکرش خطور هم نمی‌کرد که با این عمل نابخردانه مشغول عوض‌کردن سرنوشت نیمی از قاره آسیاست. این اقدام حاکم شهر اترار چنگیزخان را به خونخواهی واداشت و سلطان محمد خوارزمشاه در پی لشکرکشی مغول‌ها به خاک ایران سلطنت را وانهاده، به جزیره آبسکون در دل دریای خزر رفت و همان‌جا درگذشت. نتیجه 3 دور حمله مغولان به غرب آسیا انقراض سلسله خوارزمشاهیان و اسماعیلیان در ایران و از سویی دیگر سقوط خلافت عباسیان در بغداد بود. در این میان اما یورش مغولان به غرب آسیا، تنها به اشغال ایران منتهی نشد و چنگیز و جانشینانش افقی دورتر یعنی اروپا را برای سیطره همه‌جانبه مد نظر داشتند.
شمشیر مغولان روی گردن غرب
778 سال پیش در چنین روزی، برابر 13 آوریل 1241 میلادی، شهر کراکو در لهستان به دست مغولان افتاد. آنها پیش از این مجارستان را تصرف کرده و طی پیشروی‌های قدم به قدم خود حالا به لهستان رسیده بودند. هدف بعدی تصرف وین پایتخت اتریش بود. به عقیده تاریخ‌نگاران و تاریخ‌پژوهانی که پدیده لشکرکشی مغولان در قرن یازده میلادی را تحت بررسی قرار داده‌اند، اگر تصرف وین به دست مغولان تحقق می‌یافت، امروز دیگر چیزی به اسم فرهنگ اروپایی یا حداقل آن‌چه امروز ما از این تمدن دیده و می‌شناسیم، وجود نداشت و آن‌چه که باقی می‌ماند، قطعا چیزی مغایر با هنجارهای امروزین جامعه اروپا و غرب می‌بود. نکته این تحلیل هم آنجاست که به عقیده اهل فن با گشوده‌شدن دروازه‌های شهر وین به روی مغولان آنها دیگر تا خود ایتالیا به عنوان گهواره تمدن مسیحی و سپس قلمرو آلمان، فرانسه و اسپانیا مانعی مقابلشان نبود و تمامی اروپا بی‌هیچ شک و تردید تحت سیطره مغولان قرار می‌گرفت؛ اما چرا چنین نشد؟
کاری واجب‌تر از اشغال یک قاره
فرماندهی ارتش مغولی در حمله به اروپا بر عهده سوبوتای بهادر بود که با ارتش مقتدر خود هر مانعی را از پیش روی برمی‌داشت و آوازه قدرتش تا به آنجا رسیده بود که حکمرانان اروپایی بدون کمترین امیدی به پیروزی، فقط منتظر رویایی و سرنوشت محتوم خود یعنی شکست کامل بودند اما در همین گیرودار اتفاقی در صحرای پهناور مغولستان افتاد که نتیجه آن رهایی اروپا و فرهنگ غربی-مسیحی از نابودی کامل بود. این اتفاق همانا مرگ اوگتای، سومین پسر چنگیز و جانشین او بود که سوبوتای بهادر را در حالی که کلید فتح شهر وین را در دست داشت، مجبور به مراجعت کرد. در تاریخ دلیل سوبوتای برای بازگشت به مغولستان بیعت با فرمانروای جدید مغول‌ها ذکر شده است. امروز شاید دلیل او برای بازگشت به مغولستان خنده‌دار به نظر برسد اما در جامعه بدوی آن روزهای مغولستان عمل سوبوتای کاری درست و حتی واجب تلقی می‌شد؛ حتی واجب‌تر از فتح اروپا.