شهروند| در زمان وقوع و بعد از وقوع حوادث و بلایای طبیعی چون زلزله، سیل، طوفان، رانش زمین و غیره، مددکاران اجتماعی نقش مهمی در روند مدیریت فاجعه ایفا میکنند؛ این مدیریت بیشتر در جنبههای روانی و اجتماعی است. مددکاران اجتماعی با استفاده از دانش و مهارت خود میتوانند عامل کلیدی در کل فرآیند مداخله در بحران شوند و اثربخشی مداخلات را افزایش دهند. در این میان مداخلات بحران به مواردی مثل ماهیت بحران، شرایط و سنتهای محلی، پرسنل و منابع موجود بستگی دارد. ازجمله مداخلات مددکاری اجتماعی میتوان به ارزیابی نیازها، هماهنگی و تحویل کالا و خدمات، کمک به احیای خانواده، حمایت از افراد و جوامع در بازسازی زندگی و انعطافپذیری و ایجاد ظرفیت برای به حداقل رساندن خطرات برای بلایای آتی اشاره کرد. استراتژیهای بسیاری وجود دارد که میتواند توسط مددکاران اجتماعی در زمان وقوع بحران صورت بگیرد. اطلاعرسانی در مورد ابعاد مختلف بحران شاید مهمترین کار باشد؛ هر جامعهای ممکن است دسترسی به رسانههای جمعی و اجتماعی نداشته باشد، بنابراین مددکاران اجتماعی میتوانند با استفاده از ابزارهای ارتباطی رسمی و غیررسمی برای اطلاعرسانی عمومی در مورد بحران به وجود آمده کمک کنند.
ارزیابی تاثیرات بحران به وجود آمده، یکی دیگر از کارهای مهمی است که مددکاران اجتماعی در بحرانها میتوانند انجام دهند.
مددکاران اجتماعی دارای توانایی منحصربهفرد برای ارزیابی وضع و انتخاب بهترین مداخلهای که مناسب فرد و جامعه است، محسوب میشوند. آنها نهتنها از مهارتهای خود برای ارزیابی تاثیرات بحران استفاده میکنند، بلکه میتوانند نمودار SWOT (قدرت، ضعف، فرصت و تهدید) را طراحی کنند که درواقع چندبُعدی خواهد بود و با استفاده از آن به تحلیل میزان توانایی جامعه برای مدیریت بحران میپردازند.
تامین حمایت روانشناختی از دیگر مسئولیتهای مهم و حیاتی مددکاران اجتماعی است. مددکاران اجتماعی میتوانند نخستین مداخلات روانی را برای بازماندگان فاجعه انجام داده و با مشاوره و ارتباط با افراد به ارزیابی روانی افراد بپردازند. بر همین اساس میزان نیاز افراد به مداخلات روانشناختی تشخیص داده شده و براساس وضع فرد، از متخصصان و نهادهای مربوطه درمان و حمایت روانی طلب میکنند. افراد بازمانده از یک بحران اغلب از اضطراب، استرس و افسردگی رنج میبرند و دچار اختلال PTSD میشوند و نیاز به مداخلات روانشناختی دارند که نقش مددکاران اجتماعی در کمک به این افراد بسیار مهم خواهد بود.
کمک به افراد جامعه در روند مدیریت بحران
از سوی دیگر مددکاران اجتماعی میتوانند بین بحران و اعضای جامعه میانجی باشند؛ مددکاران اجتماعی میتوانند نقش انگیزهدهنده و میانجی و واسطه را ایفا کنند تا اعضای جامعه را بهعنوان بخشی از روند مدیریت فاجعه درگیر کنند. مددکاران اجتماعی با استفاده از سرمایه اجتماعی و انسانی از طریق بسیج منابع، مهمترین کارها را انجام میدهند. تغییر در شرایط هنگامی پایدار است که افراد جامعه مشارکت مناسب داشته باشد. در بحرانها مهم است که محققان و مربیانی حضور داشته باشند تا آنچه را که براساس آموختههای آنها ضروری است، به مردم آموزش داده شود، در این میان مددکاران اجتماعی میتوانند بسیار کمککننده باشند و با کشف موارد و مسائل ضروری آنها را به افراد بحراندیده آموزش دهند. همچنین مددکاران اجتماعی تمایل زیادی به کار داوطلبانه دارند و بسیاری از تغییرات از طریق کار دواطلبانه امکانپذیر خواهد بود. بنابراین آنها میتوانند با سازمانهای داوطلبانه در کارهای امدادی همکاری کنند و خود نیز بهعنوان داوطلب شخصی در مدیریت بحران کمککننده باشند. مددکاران اجتماعی افرادی کارآمد در هماهنگی برای کمکهای دقیق و مورد نیاز با استفاده از مهارت شبکهها هستند. آنها نیازها را ارزیابی و مداخله ممکن را پیشنهاد میکنند و اغلب جوامع نیازمند را با نهادهای مالی و دولتی که شامل سازمانهای بینالمللی هستند، مرتبط میکنند.
مداخله بلند مدت
برای بازسازی جوامع آسیب دیده
تا این مرحله مداخله کوتاه مدت مددکاران اجتماعی در بحرانها مدنظر بوده است؛ این درحالی است که وضع جوامع بحران زده و متاثر از بلایای طبیعی اغلب سالها طول میکشد تا بازسازی شود و به حالت اول بازگردد. مددکاران اجتماعی ممکن است هفتهها، ماهها و سالها بسته به ماهیت فاجعه با قربانیان در ارتباط باشند. در مداخله بحران علاوه بر مداخلات اورژانسی و کوتاه مدت و سریع در ابتدای و قوع بحران، جامعه بحران دیده نیازمند مداخله بلند مدت نیز هستند تا به نیازهای بلند مدت بازماندگان رسیدگی شود. جوامع آسیب دیده نیاز به خدمات روانشناختی بلند مدت به لحاظ فرهنگی مناسب دارند و تأمین منابع مالی برای مدت طولانی به منظور بازسازی معیشت، بازگرداندن روابط خانوادگی و انسجام جامعه از موارد مهم در مداخلات بلند مدت مددکاری اجتماعی به حساب میآید.مددکاران اجتماعی نقش حیاتی در شرایط بحرانی را دارند و اغلب ماهها و سالها در صحنه باقی میمانند و در روند بازیابی و بازتوانی به بازماندگان کمک میکنند.