| احمد قویدل || عضو ستاد بحران سازمان‌های مردم نهاد حوزه سلامت|
ستاد بحران سازمان‌های مردم‌نهاد حوزه سلامت، در زلزله کرمانشاه از سوی وزارت بهداشت، ایجاد شد؛ ستادی برای مدیریت اقدامات برای بیماران در بحران. سازمان‌های مردمی فعال در حوزه سلامت از اعضای این ستاد هستند که نخستین وظیفه‌شان شناسایی بیماران نیازمند درمان در شرایط بحرانی و معرفی آنها به انجمن‌هاست. دومین وظیفه اعضای این ستاد، مشارکت‌های عمومی‌تر در کمک‌رسانی است. کانون هموفیلی ایران هم یکی از اعضای این ستاد است و من به‌عنوان مسئول بخش اطلاع‌رسانی این ستاد فعالیت می‌کنم. عضویت در این ستاد و مشاهده نزدیک فعالیت آن در شرایط بحران، چند نکته دارد. یک این‌که سازمان‌های مردم‌نهاد اکنون به یک بلوغ فکری رسیده‌اند چه زمانی در شرایط بحران ورود پیدا کنند که به دور از احساسات و هیجان‌ها باشد. چرا که گاهی پیش می‌آید، سازمان مردم‌نهاد یا یک گروه مردمی تحت‌تأثیر هیجان‌ها و احساسات به حادثه ورود پیدا می‌کند، درحالی‌که ورودش بی‌فایده بوده است. حالا سازمان‌های مردم‌نهاد حساب شده‌تر عمل می‌کنند. ما پیش از سیل در سه استان خوزستان، لرستان و گلستان، تجربه زلزله کرمانشاه را داشتیم و یک تمرینی برای فعالیت ستاد بود. ما در این ستاد به این نتیجه رسیدیم که در ابتدا باید عملیات امدادونجات پیش برود و بعد فعالیت گروه‌های مردمی شروع شود. این نوع ارایه خدمت باید فرماندهی واحدی داشته باشد. درست نیست گروهی از افراد در منطقه حضور داشته باشند و با دیدگاه‌های خودشان اقدام به فعالیت کنند. لحظه‌های اولیه بحران، باید مدیریت شود، این اتفاق از سوی ستاد بحران سازمان‌های مردم نهاد حوزه سلامت، در زلزله کرمانشاه افتاد و در سیل اخیر هم همین سیاست در پیش گرفته شد. یعنی در ابتدا باید عملیات امدادونجات انجام شود، سپس سازمان‌های مردم نهاد به ماجرا ورود پیدا کنند.
نکته دیگری که وجود دارد، مدیریت رسانه در بحران است که باید یکی از ارکان مدیریت بحران باشد. در ماجرای سیل، نه‌تنها مدیریت رسانه انجام نشد، بلکه یک کج سلیقگی هم صورت گرفت. در شرایطی که سیل سه استان را در خود گرفته و تصمیم‌گیری به این‌جا می‌رسد که آب سد را به مناطق کشاورزی هدایت کنند، درحالی‌که الان زمان برداشت محصول است و در صورت وقوع این رخداد، سال آینده هم ممکن است برداشتی نداشته باشند، خبری در رسانه‌ها منتشر می‌شود که خسارت سیل‌دیدگان سال 95 پرداخت شد. این خبر هم در صدر اخبار رسانه‌های دولت قرار می‌گیرد. انعکاس چنین خبری آن هم برای کشاورزان چقدر می‌تواند منجر به تضعیف روحیه آنها شود. چرا که سیل‌سال 95 آمده و حالا با گذشت بیش از دو سال، خسارتش پرداخت شده است. این سوال برای کشاورزان خوزستان پیش می‌آید که خسارت آنها در این سیل را چه زمانی قرار است پرداخت کنند؟ دو‌سال دیگر؟ این اخبار به روحیه سیل‌زدگان، آسیب جدی وارد می‌کند. یا در نمونه دیگری از این دست خبرها، خبرنگاران حاضر در منطقه، یک روز پس از حادثه اعلام می‌کنند که هیچ اقدامی برای مردم انجام نشده و هیچ کمکی صورت نگرفته است. انتشار همین خبر، خیلی می‌تواند اقدامات سازمان‌های دولتی و کلا دولت را زیر سوال ببرد. متاسفانه بی‌‌توجهی به بخش مدیریت بحران رسانه، بسیار مشهود است، اساس توسعه شایعه‌ها و بدبینی‌ها، می‌تواند در شبکه‌های اجتماعی صورت گیرد، درحالی‌که رسانه‌های دولتی خیلی با قدرت در فضای مجازی فعال نیستند. شایعه این‌که آب را به مزارع کشاورزان باز کنند تا نخواهند سکوی نفتی هورالعظیم را آبگیری کنند، برای مردم خوزستان خبر مهمی به شمار می‌رود. شاید برای سایر مردم کشور این خبر چندان مهم نباشد، اما ما که به خوزستان رفته بودیم وقتی از سازمان‌های مردم نهاد می‌پرسیدیم که هورالعظیم آبگیری شده یا خیر؟ کسی خبر نداشت. یا در جای دیگری، عکس رئیس جمعیت هلال‌احمر در رستوران منتشر می‌شود، وقتی یک امدادگر در محل حادثه پس از چندین روز سختی خستگی و گرسنگی، این عکس را می‌بیند چه فکری می‌کند؟ اینها همه نشأت گرفته از سیاسی کاری‌هاست. یا در جای دیگری اعلام می‌شود که هلال‌احمر اجازه نمی‌دهد بسیج کمک‌های مردمی را جمع کند. درحالی‌که ستاد بحران کشور پیش از این، مجوز جمع‌آوری کمک‌های مردمی را به هلال‌احمر داده و این را هم تأکید کرده بود که اگر ارگانی می‌خواهد اقدام به جمع‌آوری کمک‌های مردمی کند، باید از هلال‌احمر اجازه بگیرد. این ماجرا بزرگترین ضربه را به کمک‌رسانی به سیل‌زدگان وارد می‌کند. موضوع دیگر، مجازات افراد در زمان وقوع سیل است، سیل آمده، خسارت زیادی هم وارد کرده، خیلی‌ها را درگیر کرده، حالا وقت آن نیست که مسئولان در رسانه ملی از مقصران صحبت کنند و مسئول دیگر، بیاید و جواب آن یکی مسئول را بدهد. زمان برای این اظهارنظرها مناسب نیست. حالا برای مدیریت این مسأله، رادیو 24 ساعته مدیریت بحران به نام «همدلی» راه‌اندازی شده که در دسترس‌ترین رسانه است. این رادیو می‌تواند مرکز اطلاع‌رسانی در بحران باشد و اطلاعات درست را بازنشر کند. به‌طور کلی باید به این موضوع توجه کرد که مدیریت رسانه در بحران، کلید نگه‌داشتن روحیه آسیب‌دیدگان است.