معین مهدی لموکی معاون داوطلبان هلال‌احمر مازندران
(وَ جَعَلْنَاکُمْ شُعُوباً وَ قَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ) و شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایى متقابل حاصل کنید. بی‌تردید اجتماعی بودن انسان، براساس طرحی حکیمانه از سوی خداوند متعال، برای بازشناسی یکدیگر، در متن آفرینش پی‌ریزی شده است و مقتضای فطرت و آفرینش انسانی است. طبیعت انسانی طبق یک الهام الهی دریافته است که برای ادامه حیات و تکامل، محتاج به همکاری با سایر افراد و انجام کارهای اجتماعی است و همین موضوع او را به تشکیل اجتماع و تطبیق افعال خود بر وضع اجتماعی وادار کرده است.
انسان موجودی اجتماعی است تا جایی که او را حیوان مدنی‌الطبع می‌نامند یعنی همواره به‌صورت جمعی زندگی و نیازهای خود را به مدد دیگران رفع می‌کند. مشارکت یک تحول درونی است یعنی همکاری داوطلبانه و ارادی در فرایند توسعه، بدون چنین تحولی تلاش برای اقدام و امحای فقر و رسیدن به توسعه پایدار اگر غیرممکن نباشد دست‌کم با مشکلات عدیده مواجه است. مشارکت مردم زمانی اساس توسعه اجتماعی است که مشارکت آحاد مردم با توجه به صلاحیت و توانمندی ذهنی‌شان در تمام پدیده‌ها و متغیرهای اجتماعی اثرگذار باشد. هدف توسعه پایدار داشتن جامعه سالم است.
مشارکت به معنای احساس تعلق به گروه و شرکت فعالانه و داوطلبانه در آن است که به فعالیت اجتماعی منجر می‌شود و اهمیت دارد. از این نظر، مشارکت، فرآیند سازمان‌یافته‌ای است که هر کس در آن به فعالیتی ارادی و داوطلبانه دست می‌زند. مشارکت مردم در مدیریت بحران نیز از موضوعات مطرح در علم مدیریت بحران است. تجارب حوادث پيشين نشان مي‌دهد که غالبا ميان مطالبات مردم و خدمات ناشی از دستگاه‌های دولتي در زمان بحران تفاوت‌های اساسی وجود دارد. در مقابل، مشارکت مردمي و توانايي براي کشف ظرفيت‌هاي محلي از ناحيه جامعه آسيب‌پذير بيشتر مورد قبول واقع مي‌شود. اين توان بالقوه که بر پايه شرايط خاص و زمان‌هاي ويژه استوار نيست و مستمر است، غالبا از دوام و اطمينان بيشتري نزد مردم برخوردار است. با توجه به گستردگی مدیا و مدل تولید محتوا در عصر حاضر و تأثیر ذهنیت جامعه از شبکه‌های اطلاع‌رسانی اجتماعی و همچنین ضعف اطلاعات مدیریت بحران در مدیران اجرایی، متاسفانه افراد سودجو و مخرب بشدت بذر بی‌اعتمادی را در لایه‌های مختلف جامعه می‌پاشند که این موضوع مدیرت سانحه را دچار چالش می‌کند.
آن‌چه مسلم است، مردم بخصوص سازمان‌های مطالبه‌گر مردم‌نهاد به عنوان سرمايه‌هاي غني اجتماعي، در صورت مدیریت و اطلاع‌رسانی مناسب و آموزش‌های کافی به خوبي قادرند تا در ارتباط با مسائلي که حيات آنها را متاثر مي‌سازد، تصميم بگیرند. دامنه اين مشارکت‌هاي درون‌زا مراحل پيش تا پس از بحران را دربر مي‌گيرد. همچنین تجربه ثابت کرده که
ظرفيت سازي، ايجاد و تقويت حس اعتماد و شکل‌گيري شبکه‌های گسترده داوطلبی آموزش‌دیده با روابط
هم افزایی، علاوه بر دوام و پاسخ‌دهي مناسب به مطالبات، موجب کاهش هزينه‌ها و سرعت در مدیریت بحران خواهد شد.
خروجی چنین سازماندهی مبين آن است که با توجه به حجم گسترده فعاليت‌هاي پوششي مورد نياز در زمان بحران توسط دولت، مي‌توان مديريت مهار بحران را طي يک برنامه‌ريزي منسجم و دقيق به مردم واگذار کرد تا با آگاهي کاملي که از ظرفيت‌هاي محيط خود دارند، واقعي‌ترين تصميم‌ها را با حداکثر کارايي بگیرند. بی‌تردید لزوم ساماندهی داوطلبان در کشور و گسترش نیکوکاری در جامعه و وجود یک واحد عملیات داوطلبانه با مدل icsو EOP مشخص بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد تا با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد آموزش دیده و داوطلبان و نیکوکاران رسمی توان مالی و لجستیکی و حمایتی مردمی در کنار و به موازات حوزه امدادونجات درساعت صفر حادثه ساماندهی و عملیاتی شود. همچنین حضور رسمی لایه‌های مردمی در بطن حادثه موجب اعتماد عمومی و هم افزایی کلیه منابع مردمی شود.
با رجوع به تجارب حوادث گذشته و بررسی عوامل موثر در نارضایتی جامعه هدف و کاستی‌های سیستم مدیریت بحران و جمعیت هلال‌احمر (زلزله کرمانشاه) می‌توان به تخریب گسترده خدمات ارایه شده توسط شبکه‌های بی‌شمار تولید محتوای مجازی اشاره کرد که نتیجه آن کاهش سطح اعتماد در بدنه جامعه و همچنین ورود مستقیم و احساسی افراد شاخص در فرایند خدمت‌رسانی و سوءاستفاده عده‌ای از حس نوعدوستی مردم بود که این وضع نشان‌دهنده عدم وجود یک مدیریت یکپارچه نیکوکاری در جامعه بود. با این وجود اینک باید دید چه اتفاقی در حوادث اخیر موجب این همدلی و بازگشت اعتماد و مشارکت کم نظیر مردم نیکوکار در تعطیلات نوروز شده و نقطه ضعف اتفاقات گذشته به پاشنه آشیل قوت تبدیل شده است؟ چه اقداماتی توسط سازمان داوطلبان جمعیت هلال‌احمر بخصوص در این یک‌صد و چند روز صورت گرفته؟ آیا سازمان به سوی تعالی و سرآمدی گام برمی‌دارد؟ نکته بسیار مهم و حایز اهمیت که باید بر آن تامل کرد این است که سازمان داوطلبان جمعیت هلال‌احمر بدون داشتن یک مدیای رسمی، کلان، تاثیرگذار و حرفه‌ای در فضای مجازی و نداشتن ابزار مناسب در تقابل با تعداد کثیر شبکه‌های مجازی که با تولیدات سمعی و بصری و نوشتاری حرفه‌ای و مخرب و با هزینه‌های گزاف و جذابیت بالا احساسات مردم را در جهت همزدایی اجتماعی سوق می‌دهند با یک مدیریت هوشمند مدیریت فضای احساسی جامعه را در فضای مجازی به دست گرفت و با ارتباط منطقی با افراد سرشناس و آگاهی به این عزیزان در جهت هم افزایی منابع مردمی گام برداشت. به نظر می‌رسد شاخص‌های موفقیت سازمان داوطلبان در استفاده حداکثری از توان توانمندان برای کمک به رفع نیاز نیازمندان و متاثرین از سیلاب اخیر را می‌توان به شرح ذیل برشمرد:
ورود از طریق مبادی قانونی کشور جهت تثبیت وظایف رسمی و قانونی هلال‌احمر یعنی جمع‌آوری کمک‌های مردمی در حوادث آن هم در ساعات اولیه بحران
به دست گرفتن مدیای مجازی و رسمی با توجه به حضور تعداد بی‌نهایت شبکه‌های اطلاع‌رسانی به صورت کم نظیر با مدیریت هوشمندانه با کمک سلبریتی‌ها و افراد تاثیرگذار
تقویت حس اعتماد در لایه‌های مختلف مردمی از رسیدن کمک‌های مردمی به آسیب دیدگان با روش‌های درست
حضور نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد در متن کمک‌رسانی
تشکیل واحدهای واکنش سریع داوطلبی با منابع داوطلبی در ساعات اولیه حادثه به‌طور موازی با سازمان امداد
حضور مدیران رده بالای جمعیت و سازمان داوطلبان از نخستین ساعات حادثه در منطقه با توجه به فضای روانی حاکم برجامعه
رفتار صادقانه و مردمی و داوطلبانه رئیس محترم جمعیت در بین حادثه دیدگان
حضور گسترده مدیران در شبکه‌های رسمی دیداری شنیداری و نوشتاری و ارایه گزارش اقدامات انجام شده
اشاعه فرهنگ نیکوکاری و استفاده از نفوذ افراد شاخص در کمپین‌های داوطلبی
تغییر رفتار سلبریتی‌ها با پوشیدن کاور داوطلبی در مناطق حادثه دیده به جهت گزارش خدمات به جامعه دنبال‌کننده آنها.
اما نکته مهمتر مراقبت از این دستاوردها و ادامه این روند با تلاش بیشتر و رسیدن به رهبری نظام داوطلبی کشور است. قطعا می‌توان با کارهای جهادی در سایه همدلی و همراهی و درک واقعیت موجود در کمترین زمان برای جبران خسارت‌ها گام برداشت و پاسخ اعتماد خیرین و نیکوکاران و واقفان را با در نظر گرفتن نیات این عزیزان با تخصیص هدفمند و به موقع این کمک‌ها به مناطق مزبور داد. لذا به لحاظ ساماندهی دقیق کمک‌های مردمی و پاسخگویی مناسب با توجه به تجارب موجود و جلوگیری از هرگونه شائبه در ماهیت خدمات انجام شده، هرچه سریع‌تر باید کمیته‌ای با ترکیب مختلف و متنوع از جوامع موثر در موفقیت‌های یاد شده جهت حراست از حفظ دستاوردها و آسیب شناسی این عملیات تشکیل شود.