عطیه کریمی| پس از هر حادثهای در کنار نجات جان انسانها و تأمین نیازهای اولیه آنها، باید به موضوع سلامت روان افراد آسیبدیده نیز توجه شود. با فروکش کردن مرحله حاد حادثه، مشکلات روانی و اجتماعی به صورت جدیتر بروز میکند و تا مدت طولانی نیز باقی میماند و این امر میتواند زندگی را برای افراد آسیبدیده سختتر کند. در همین راستا، جمعیت هلالاحمر در کاری ابتکاری تیمهای سحر را به منظور حمایت روانی از افراد آسیبدیده خصوصا کودکان ایجاد کرده است تا بتواند فضای پرتلاطم پس از حادثه را برای افراد آرامتر کند. تیمهای سحر استان لرستان نیز این روزها مشغول خدمترسانی به سیلزدگان هستند و وظیفه اصلی کار حمایت روانی از آسیبدیدگان در مناطق سیلزده استان را برعهده دارند. در این رابطه با عارفه مهرابی، دبیرکانون جوانان شهرستان پلدختر گفتوگویی کردهایم تا با فعالیتهای این تیمها بیشتر آشنا شویم. او بیش از سهسال عضو سازمان جوانان است و نخستین تجربه حضورش در تیم سحر، زلزله کرمانشاه بوده است، اکنون نیز بهعنوان هماهنگکننده تیمهای سحر لرستان و امدادگر مشغول فعالیت است.
وضعیت تیمهای سحر در استان لرستان در این روزها به چه شکل است؟
من اهل لرستان و شهرستان پلدختر و عضو تیم سحر استان هستم. طی جلسهای که برای تیمهای سحر برگزار شد، قرار شد از آنجایی که بچههای شهرستان پلدختر با آداب و رسوم و فرهنگ مردم بیشتر آشنایی دارند و فعالیت تیم سحر ممکن است در پروسهای پنج الی شش ماهه طول بکشد، فعالیت اصلی برعهده تیمهای بومی استان گذاشته شود. بنابراین من بهعنوان دبیرکانون جوانان شهرستان پلدختر مسئول هماهنگکننده تیمهای سحر شدم.
فعالیت تیمهای سحر از همان روزهای نخست بعد از حادثه آغاز میشود؟
زمانی که حادثهای اتفاق میافتد تقریبا 10 تا 12 روز طول میکشد تا مردم از آن حالت شوک و عصبانیت خارج شوند. باید شرایطی مهیا شود تا تیمهای سحر بتوانند فعالیت خود را آغاز کنند. بنابراین دو هفته پس از هرحادثه فعالیت آنها شروع میشود. معمولا در دو هفته اول تمام نیروهای امدادی و کمکرسان در منطقه و اطراف مردم
آسیب دیده هستند، اما از آن به بعد کمکها کمتر میشود، زمانی که اطراف خود را خلوت میبینند تازه درد اصلی خود را میفهمند. بنابراین از این زمان فعالیت تیمهای سحر آغاز میشود تا بتوانند کمبودها را جبران کنند.
فعالیت اصلی تیمهای سحر چیست؟ در رابطه با کودکان چه برنامههایی دارند؟
سحر مخفف سازمان حمایت روانی است و تمرکز اصلی فعالیتها بر روی کودکان است. زمانی که حادثهای رخ میدهد جدای از خسارتهای مادی و جانی که در پی دارد، خسارتهای روانی را نیز برای آسیبدیدگان به همراه دارد. به همین منظور جمعیت هلال احمر تیمهای حمایتهای روانی را برای کمک به حادثهدیدگان خصوصا کودکان تشکیل داده است. تیمهای سحر برنامههای روانشناسی خود را براساس تفکیک سنی انجام میدهند. در زمینه بچهها بیشتر برنامههای کتابخوانی و جُنگ شادی و دیگر فعالیتهایی که کودکان را حتی برای یک ساعت که شده از فضای پرتلاطمی که در آن هستند دور بکند، اجرا میشود.
فعالیت تیمهای سحر تا چه مدت بعد از حادثه ادامه پیدا میکند؟
در گذشته معمولا این تیمها برای مدت یک تا دو ماه فعالیت خود را ادامه میدادند، اما پس از زلزله
سرپل ذهاب، پیشنهاد شد از آنجایی که ممکن است تا شهر از نو ساخته شود و مردم به روال سابق زندگی خود بازگردند، یکسال طول بکشد، فعالیتهای تیمهای سحر زمان مشخصی نداشته باشد و ممکن است حتی بیش از یکسال نیز ادامه پیدا کند. به همین دلیل در لرستان نیز اولویت را به تیمهای بومی دادهاند. از استانهای معین مانند چهارمحال و بختیاری، اصفهان و آذربایجانغربی نیز تیمهای سحر آمدهاند. این تیمها برای چند روز فعالیت میکنند، اما تیم اصلی که از بچههای خود استان هستند برای طولانی مدت به فعالیت خود ادامه میدهند.
فعالیتهای این تیمها در محل اسکان اضطراری سیلزدگان انجام میشود؟
ما براساس نقشههای تخریب که از مناطق داریم نقاطی که بیشترین آسیب را دیدهاند، مشخص کردهایم. برای مثال اردوگاهها در مناطقی ایجاد شده است که بالای 80درصد تخریب شدهاند، قطعا این مناطق نیاز بیشتری دارند. بنابراین اولویت را به این مناطق دادهایم، اما در وهله بعدی فعالیت تیمهای سحر تمام شهرها و روستاها را پوشش میدهند.
با توجه به تجربیاتی که داشتهاید، پس از حادثه چه مشکلاتی برای کودکان به وجود میآید که تیمهای سحر میتوانند به آنها کمک کنند؟
برای مثال ممکن است در اطرافیان و دوستان کودک، افرادی باشند که خانههایشان آسیب ندیده باشد. همین عامل میتواند اثر منفی بر کودک داشته باشد و با خود بگوید من که کودک هستم باید بازیهای کودکانه خود را انجام دهم، چرا این حادثه برای من اتفاق افتاده است، چرا در این سن باید چنین شرایطی را تحمل کنم؛ چنین تصوراتی اثرات منفی طولانی مدتی را بر کودک میگذارد. به همین دلیل چنین تیمهایی تشکیل دادهایم تا کودکان را از چنین فضایی دور کنیم. اعضای تیم سحر اکثرا متخصص در رشتههای روانشناسی هستند و برای افرادی که در این رشته تحصیل نکردهاند دورههای آموزشی برگزار میشود و اعضا آموزشهای لازم را میبینند.
آیا تیمهای سحرتوانستهاند تاثیرات روانی خوبی را در میان آسیبدیدگان داشته باشند؟
بله، قطعا تاثیرات مثبتی داشتهاند. در تجربهای که در سرپلذهاب داشتیم خانوادهها از ما به خوبی استقبال میکردند و نتایج مثبت کار را در آنجا میدیدیم. پدر و مادرها از ما تشکر میکردند چون معتقد بودند که ما بزرگتر هستیم و میتوانیم خود را با شرایط جدید وفق بدهیم اما کودکان شرایط سختی دارند.
از نخستین تجربه حضور خود در تیمهای سحر و فعالیت در زلزله کرمانشاه چه خاطراتی دارید؟
هر لحظه فعالیت در آنجا برایم خاطره است. برای مثال در سرپلذهاب با کودکی در ارتباط بودیم که تمام اعضای خانواده خود را از دست داده و تا دو هفته اول در شوک بود. حتی صحبت هم نمیکرد. اما بچههای تیم سحر آنقدر با تجربه بودند و با این کودک کار کردند تا توانست به حالت عادی بازگردد و بتواند صحبت کند. آنجا بود که مزد زحمتهای خود را گرفتیم در حقیقت زمانی که کار را شروع میکنیم حتی اگر بتوانیم به یک کودک کمک کنیم مزد خود را گرفتهایم. کار در تیمهای سحر به صورت کاملا داوطلبانه است چه یک ماه طول بکشد و چه بیش از یکسال و در طول این مدت خاطرههای زیبایی برای ما ثبت میشود.
اعضای تیمهای سحر به جز کارهای حمایت روانی در کارهای امدادی هم مشارکت دارند؟
اعضا پیش از آنکه عضو تیمهای سحر باشند، امدادگر هستند و کارهای امدادی را انجام میدهند. در سیل گلستان که اتفاق افتاد ما در جمعآوری کمکها، بستهبندی و تفکیک آنها حتی تخلیه بارها فعالیت داشتیم. اعضای تیم به صورت شیفتی کار میکنند به این معنا که زمانی که تعدادی از بچهها در تیم سحر هستند تعدادی دیگر نیز در کارهای امدادی مانند لایروبی مشغول به کارهستند. بنابراین فعالیت اعضای تیم سحر تنها به کارهای حمایت روانی خلاصه نمیشود.