محمدحسین بخشیان کارشناس مذهبی
اللهمّ اجْعَلْنی فیهِ من المُسْتَغْفرینَ محور دعای روز پنجم ماه رمضان استغفار است. واژه استغفار به معنای درخواست زبانی یا عملی از خداوند برای آمرزش گناهان است و هدف از آن، درخواست مصونیت از آثار بد گناه و عذاب الهی است. استغفار، یا قولی و زبانی است، مانند گفتن «استغفرالله» یا فعلی و عملی، مانند انجام‌دادن عملی که موجب آمرزش انسان می‌شود. در روایات نقل‌شده از ائمه اطهار، آدابی برای استغفار ذکر شده است؛ ازجمله امیرالمؤمنین علیه‌السلام خطاب به مردی که درحال استغفار بود، استغفار را این‌طور تعریف کرده است؛ پشیمانی بر گذشته، تصمیم برای بازنگشتن به گناه، اداکردن حقوق مردم، انجام واجبات و چشاندن رنج طاعت به جسم. استغفار، گرچه محدود به زمان و مکان خاصی نشده، اما در قرآن کریم بر استغفار در وقت سحر تأکید شده است. استغفارکردن در همه ایام و حالات مستحب است، اما ممکن است به دلایلی، واجب یا حرام باشد، پس انواع استغفار عبارت می‌شود از:
1. استغفار مستحب: استغفار، بهترین دعا و عبادت به شمار رفته و در همه احوال، مستحب دانسته شده است؛ از جمله: بین دو سجده نماز، بعد از تسبیحات اربعه، در قنوت به‌خصوص قنوت نماز وتر، هنگام سحر و در ماه رمضان.
2. استغفار واجب: استغفار درمواردی واجب است؛ ازجمله به‌عنوان کفّاره مُحرِمی که یک یا دوبار، مرتکب جدال شود.
3. استغفار حرام: بنابر قرآن کریم، استغفار مؤمنان برای مشرکان جایز نیست.
تشویق به استغفار یا امر به آن، در بسیاری از آیات قرآن کریم آمده و در مواردی، قرآن کریم به توبیخ کسانی پرداخته که استغفار نکرده‌اند.
بنابر بعضی آیات قرآن کریم، فرشتگان برای مؤمنان و اهل زمین استغفار می‌کنند و درخواست آمرزش گناه، صفت پرهیزگاران معرفی شده است.
حدود ۳۰ آیه از قرآن کریم، درباره استغفار انبیاست.
در دین اسلام با توجه به عصمت انبیا، ارتکاب معصیت توسط آنها محال است و تفسیر این آیات در برخی تفاسیر ازجمله تفسیر المیزان علامه طباطبایی این‌طور بیان شده است که پیامبران حتی بعضی اعمال مباح خود را چون در سایه غفلت از پروردگارشان بوده است را گناه می‌شمردند و برای آن استغفار می‌کرده‌اند.
در آیات قرآن کریم و همچنین روایات ائمه اطهار، برخی از آثار استغفار این‌طور بیان شده است؛ درامان‌ماندن از عذاب الهی، آمرزش گناهان، افزایش روزی و فرزندان و همچنین عمر طولانی.
یکی از اعمالی که سفارش فراوان در این ماه بر آن شده است، استغفار است. ان‌شاء‌الله خدا توفیق استغفار حقیقی را به همه مؤمنین بدهد و تا آخر این ماه عزیز ما را جزو مستغفرین و رهاشدگان از آتش قرار بدهد.