شهروند| «اختیاریه» برنامه‌ای است که تلاش دارد در فضایی دوستانه و به دور از هرگونه اجبار، گفت‌وگو کردن را به مخاطبانش یاد بدهد. هر شب با داستان و روایتی جذاب از یک زندگی، جای خود را در میان مخاطبان پیدا می‌کند. برنامه‌ای با گفت‌وگوهای چالشی و در عین حال دوستانه که در فضایی امن و آرام، میهمان را آزاد می‌گذارد، تا داستان زندگی خود را روایت کند. به همین بهانه به پشت صحنه پخش برنامه رفتیم، تا از نزدیک روند ساخت آن را شاهد باشیم. در حاشیه این برنامه با مصطفی امامی کارگردان و سردبیر برنامه گفت‌وگویی کردیم تا با ویژگی‌ها و اهداف ساخت این برنامه و حال‌وهوای آن در ماه رمضان بیشتر آشنا شویم.
هدف اصلی و ایده اولیه برای ساخت برنامه اختیاریه چه بود؟
هدف آن بود که برنامه‌ای گفت‌وگومحور ساخته شود. شعار برنامه این است که در شرایط اجتماعی امروز راهی جز گفت‌وگو وجود ندارد. تنها راه‌حل برای بازشدن گره‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و به‌طورکلی در همه حوزه‌ها، این است که آدم‌ها بتوانند با یکدیگر دیالوگ و گفت‌وگو داشته باشند، همچنین یاد بگیرند آستانه تحمل خود را برای شنیدن حرفهای مختلف بالا ببرند. مخاطبان می‌توانند از این برنامه الهام بگیرند. عموما مردمی کم‌تاب هستیم که باید گفت‌وگو را یاد بگیریم، بنابراین برنامه با این ایده آغاز شد. پیش از رمضان 20 قسمت پخش کردیم و با 20چهره از حوزه‌های مختلف گفت‌وگو کردیم. پیش از بهمن ماه که برنامه روی آنتن برود، 6 ماه کار پیش‌تولید طول کشید و تیمی از جوان‌های حرفهای در ساخت برنامه فعالیت دارند.
درباره محتوای برنامه توضیح می‌دهید؟
محتوای برنامه گفت‌وگو پرتره است و درباره میهمان برنامه صحبت می‌کنیم. در جریان برنامه ممکن است میهمان بحثی را مطرح کند که وارد فضای جدید در برنامه شویم، اما عموما خود آن فرد را مورد بررسی قرار می‌دهیم. بزنگاه، بحران‌ها و نقاط عطفی که در زندگی میهمان برنامه وجود دارد را روایت می‌کنیم. نکته‌ای که وجود دارد این است که میهمان می‌تواند به سوال‌هایی که دوست ندارد، پاسخ ندهد و از آن عبور کند.
ساخت این برنامه چه تفاوتی با دیگر کارهای شما داشت؟
من پیش از این نیز سابقه برنامه‌های گفت‌وگومحور را داشته‌ام، بنابراین تفاوت چندانی برایم نداشت. تنها سختی ساخت این برنامه آن است که هم کارگردانی و هم سردبیری برعهده من است و باید دو فضای محتوا و فرم را با هم پیش ببرم.
آیا برای این برنامه مخاطب خاصی را در نظر داشتید؟
میهمان‌های برنامه از حوزه‌ها و تجربیات مختلف و با سنین متفاوت هستند، هر برنامه مخاطب خاصی را جذب می‌کند. در هر قسمت فردی با مشخصات خاص میهمان این برنامه است که گروهی از افراد دنبال‌کننده آن هستند و دوست دارند بیشتر با زندگی آن فرد آشنا شوند، به همین دلیل هر قسمت با توجه به میهمانی که دارد، ممکن است مخاطبان خاص خود را جذب کند. برای مثال اگر میهمان برنامه شاعر یا فوتبالیست باشد، مخاطب‌های ویژه خود را دارد.
ویژه‌برنامه 30 قسمتی ماه رمضان چه تفاوتی با دیگر قسمت‌های اختیاریه دارد؟
پیش از ماه رمضان روند برنامه به این صورت بود که به زندگی سلبریتی‌ها و افراد معروف در حوزه‌های مختلف می‌پرداختیم. اما این ایده مطرح شد که در ماه رمضان به زندگی مردم عادی بپردازیم و ببینیم قصه‌های آنها چقدر برای مخاطبان جذابیت دارد. کما این‌که تجربه در برنامه‌های تلویزیونی نشان داده است داستان زندگی افراد عادی برای مردم بسیار جذاب است، زیرا مردم داستان‌هایی را می‌شنوند که از جنس خودشان است و آن را تجربه کرده‌اند. من معتقدم قصه تمام آدم‌های دنیا جذاب است. همه ما نکاتی در زندگی خود داریم که می‌تواند برای دیگران جالب باشد. مردم از این نوع سوژه‌ها استقبال می‌کنند، به همین دلیل دنبال سوژه اجتماعی و روایت آدم‌ها از زندگی خودشان رفتیم، با این تفاوت که سعی کردیم تغییر فرمی نیز در برنامه داشته باشیم. به این شکل که علاوه بر میهمانان اصلی برنامه که داستان زندگی خود را تعریف می‌کنند، فرد دیگری نیز به‌عنوان شاهد در پشت صحنه حضور دارد و اگر داستان زندگی میهمان برنامه برایش جذاب باشد، وارد صحنه می‌شود. این فرد می‌تواند سلبریتی یا فردی از دل مردم باشد.
آیتم‌های برنامه شامل چه قسمت‌هایی می‌شود؟
در این برنامه آیتم‌های مختلفی داریم، یکی از آنها مناجات‌هایی الهام گرفته از دعاهای روزانه ماه رمضان است. آیتم دیگر مربوط به مناطق سیل‌زده است. در این قسمت به 30 منطقه سیل‌زده رفته‌ایم، تا از نزدیک رنج مردم را لمس کنیم، همچنین مستندی از شرایط زندگی مردم پس از سیل ساختیم. تصوری که در میان مردم وجود دارد این است که سیل تمام شده و آب فروکش کرده است، اما چیزی که در منطقه می‌بینیم این است که هنوز رنج مردم ادامه دارد و به کمک‌های مردمی احتیاج دارند، به همین دلیل مستندات سیل را پخش می‌کنیم، تا اگر مردم تمایل داشته باشند، از طریق هلال‌احمر به سیل‌زدگان کمک کنند. آیتم دیگر مستندی از زندگی میهمان برنامه است. قبل از رسیدن میهمان، مستندی پخش می‌شود که به روند برنامه کمک می‌کند.
بخش مصاحبه و گفت‌وگو در ویژه‌برنامه رمضان چه تغییری نسبت به قبل کرده است؟
در قسمت‌های قبل، با افراد گفت‌وگوهای چالشی می‌کردیم، اما در این 30 شب، فرم توصیفی-تبیینی پیدا کرده است. مجری فضایی را ایجاد می‌کند، تا میهمان بتواند در یک فضای آرام داستان خود را روایت کند. در برنامه رمضان بنا بر چالش نداریم. آدم‌هایی که در برنامه حضور پیدا می‌کنند، حتما قهرمانان اجتماعی نیستند، بلکه به واسطه روایت خاصی که از زندگی خود دارند، برای ما جذاب می‌شوند. ممکن است هر فردی در زندگی خود چیزی را تجربه کرده باشد که دیگران تجربه نکرده‌اند، بنابراین روایت کردن آن می‌تواند برای دیگران جذاب باشد. به اندازه تمام آدم‌هایی که در کره‌زمین هستند، قصه‌های جذاب وجود دارد. میهمان‌های برنامه حداقل یک ویژگی خاص دارند که برای بینندگان شنیدنی باشد.
دلیل انتخاب «اختیاریه» به‌عنوان اسم برنامه چیست؟
در این برنامه همه چیز اختیاری است. در پایان برنامه یک سوال به‌عنوان «سوال اختیاری» در داخل پاکت به میهمان می‌دهیم، پس از باز کردن پاکت، اگر تمایل داشته باشد به سوال پاسخ می‌دهد، اگر نخواهد پاکت را می‌بندد و جواب نمی‌دهد. در طول برنامه نیز به هر سوالی که مایل نباشد، پاسخ نمی‌دهد. فضای امن و آرامی را ایجاد کرده‌ایم، تا میهمان برنامه بتواند آزادانه صحبت کند.