«خبر کوتاه بود/ اعدامشان کردند!/ خروش دخترک برخاست/ لبش لرزید/ دو چشم خسته‌اش از اشک پر شد/ گریه را سر داد/ و من با کوششی پر درد/ اشکم را نهان کردم/ چرا اعدامشان کردند؟...» متنی که خواندید بخشی از شعری است با عنوان «برای روزنبرگ‌ها» سروده شاعر پرآوازه ایرانی هوشنگ ابتهاج. عنوان جالب این شعر یعنی «برای روزنبرگ‌ها» احتمالا کنجکاوی کسانی را که از دلیل سُرایش آن در سال 1332 خورشیدی اطلاع چندانی ندارند، تحریک خواهد کرد. اما این روزنبرگ‌ها که بودند و چرا ابتهاج مجاب شد در رثای‌شان بسُراید؟ خب، برای شروع بد نیست بدانید امروز دقیقا زادروز یکی از روزنبرگ‌هاست!
بمب اتمی و داغ‌شدن جنگ سرد
101 سال پیش در چنین روزی، برابر 12 می1918 میلادی، ژولیوس روزنبرگ در نیویورک به دنیا آمد. او در سال 1939 با اتل گرین‌گلس ازدواج کرد تا همسرش نیز نام‌خانوادگی او را گرفت و تبدیل به اتل روزنبرگ شود. ژولیوس و اتل درواقع «روزنبرگ‌ها»ی مشهور ما هستند اما درخصوص دلیل شهرت مرگبارشان باید کمی از آنها فاصله گرفته و به دنیای «جنگ سرد» نقبی کوچک بزنیم. انفجار دو بمب اتمی در شهرهای هیروشیما و ناکازاکی مهر اتمام بر جنگ جهانی دوم در سراسر جهان زد اما دقیقا از همین نقطه بود که جرقه جنگی جدید بین دو ابرقدرت جدید یعنی ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی زده شد. جنگی که در ادبیات سیاسی جنگ سرد نام گرفت و رقابتی پایان‌ناپذیر بین آمریکا و شوروی را رقم زد، هر چند که ایالات متحده به دلیل مسلح‌بودن به سلاح هسته‌ای به نوعی دست بالا را در مناقشات سیاسی داشت. پیش‌بینی‌ها دستیابی شوروی به بمب هسته‌ای را حداقل تا 10 سال آینده نامحتمل می‌دانستند و همین خیال آمریکا را تا حد زیادی آسوده می‌ساخت اما در کمال تعجب شوروی خیلی زودتر از آن‌چه تصور می‌رفت یعنی در سال 1949 از نخستین بمب هسته‌ای خود رونمایی کرد! این شوک بزرگ بلوک غرب را به لرزه درآورده و این سوال را ایجاد کرد که روس‌ها چگونه راه 10 ساله را در کمتر از 4 سال طی کردند؟ جواب خیلی زود به دست آمد؛ با کمک روزنبرگ‌ها!
محاکمه جاسوس و جاسوسه
ماجرا هنوز و بعد از گذشت دهه‌ها پیچیده به نظر می‌رسد. ژولیوس و اتل شهروند آمریکا و عضو «اتحادیه کمونیست‌های جوان» بودند که از طرق مختلف اطلاعات صنعت هسته‌ای ایالات متحده را جمع‌آوری کرده و تحویل اتحاد جماهیر شوروی می‌دادند. برادر اتل یعنی دیوید گرین‌گلس در پایگاه نظامی لس‌آلاموس خدمت می‌کرد و در دستیابی روزنبرگ‌ها به اطلاعات هسته‌ای نقش موثری داشت. او همان کسی است که پس از لو رفتن و دستگیری، خواهر و شوهرخواهرش را در ازای دریافت تخفیف قضائی فروخت و برپایی دادگاه جنجالی روزنبرگ‌ها را کلید زد. ژولیوس و اتل در دادگاه به جرم جاسوسی محاکمه و محکوم به مرگ شدند. حکم‌شان 19 ژوئن 1953 (29 خرداد 1332) در زندان سینگ سینگ و با صندلی الکتریکی به اجرا درآمد. ژولیوس هنگام مرگ 35 و اتل 37سال داشت. افکار عمومی هیچگاه گناهکار بودن روزنبرگ‌ها را نپذیرفت.